Jakbyś kamień jadła

"Jakbyś kamień jadła" to książka, która wywarła na mnie ogromne wrażenie. Jest krótka, ale jej intensywność sprawia, że zostaje w pamięci na długo. Tochman ma niezwykły talent do ukazywania cierpienia i traumy w sposób bezkompromisowy, ale jednocześnie pełen empatii. Choć książka opisuje wydarzenia w Bośni, jej uniwersalność w podejściu do ludzkiego bólu i strat sprawia, że można się z nią głęboko utożsamić.

Styl autora jest oszczędny, nie ma tu zbędnych słów – każde zdanie jest przemyślane i mocne w swoim wyrazie. Ta zwięzłość nadaje tekstowi jeszcze większą siłę rażenia. Tochman nie moralizuje, nie próbuje narzucać swojego zdania, pozwala faktom i świadectwom mówić same za siebie. To, co najbardziej uderza, to sposób, w jaki Tochman oddaje głos tym, którzy przeżyli niewyobrażalne tragedie – ich historie są opowiedziane z szacunkiem i bez taniej sensacji.

"Jakbyś kamień jadła" to książka, którą czyta się z ciężkim sercem, ale jest to lektura niezwykle ważna. Tochman przypomina, że nawet po latach od zakończenia konfliktu, trauma wciąż jest obecna, a rany – choć niewidoczne – nie zawsze się goją. To wstrząsający obraz ludzkiej natury, w której obok ogromnego okrucieństwa pojawia się nadzieja na zrozumienie i pamięć.

"Jakbyś kamień jadła" to książka, która wywarła na mnie ogromne wrażenie. Jest krótka, ale jej intensywność sprawia, że zostaje w pamięci na długo. Tochman ma niezwykły talent do ukazywania cierpienia i traumy w sposób bezkompromisowy, ale jednocześnie pełen empatii. Choć książka opisuje wydarzenia w Bośni, jej uniwersalność w podejściu do ludzkiego bólu i strat sprawia, że...

Wojciech Tochman jest bez wątpienia jednym z najlepszych i najpopularniejszych polskich reporterów oraz autorów literatury faktu.
Wojna w Bośni i Hercegowinie (1992-1995) była jednym z najbardziej krwawych konfliktów jakie nawiedziły Europę w XX wieku. O szerokorozumianą autonomię walczyli bośniaccy Serbowie oraz władze Bośni i Hercegowiny, na której terenie toczyły się głównie walki. W wyniku działań wojennych zginęło według szacunków od 97 do 200 tys. ludzi, a ponad 1,8 mln zostało uchodźcami. Wszystkie strony konfliktu dopuściły się rzezi, gwałtów oraz zwyczajnych rabunków na ludności cywilnej. Wojciech Tochman postanowił się udać na skrwawione bałkańskie ziemie kilka lat po wydarzeniach. "Jakbyś kamień jadła" stanowi relacje bezpośrednich doświadczeń autora oraz historii ludzi, z którymi się spotkał podczas swojego wyjazdu.
Wstrząsająca opowieść. Autor stoi z boku i rzeczowo zdaje relacje z tego co udało mu się zobaczyć i usłyszeć. Krótko, zwięźle, bez komentarzy i zbędnych słów. Rzeczywistość tak okrutna, że przenika czytelnika na wskroś. Momentami nie da się powstrzymać napływających łez.
Bośniackie reportaże Tochmana to pozycja obowiązkowa. Bez niej nie będziemy pamiętać, że wojna trwa jeszcze długo po tym jak zostanie oficjalnie zakończona. Zostaje w pamięci ofiar i oprawców. Tkwi w ukrytych grobach i kościach porozciąganych po opuszczonych wsiach przez psy i dziką zwierzynę. W ruinach domów i na zarośniętych krzakami podwórkach. W snach tych, którzy ocaleli i w kolejnych pokoleniach.
Absolutnie polecam!!!

Wojciech Tochman jest bez wątpienia jednym z najlepszych i najpopularniejszych polskich reporterów oraz autorów literatury faktu.
Wojna w Bośni i Hercegowinie (1992-1995) była jednym z najbardziej krwawych konfliktów jakie nawiedziły Europę w XX wieku. O szerokorozumianą autonomię walczyli bośniaccy Serbowie oraz władze Bośni i Hercegowiny, na której terenie toczyły się...

Reportaże Wojciecha Tochmana dotyczące ludobójstw, jakich dopuścili się bośniaccy Serbowie na Boszniakach, czyli południowosłowiańskich muzułmanach, w czasie wojny w latach 1992-1995. Niestety, masakra w Srebrenicy nie była odosobnionym przypadkiem.
Wojciech Tochman oddaje głos żonom matkom, żonom i córkom ofiar, które nierzadko same doświadczyły przemocy i gwałtu ze strony serbskich oprawców. Padają imiona, nazwiska, nazwy miejscowości oraz opisy. Stonowane, bo samo nazwanie czynności serbskich zbrodniarzy jest wystarczające. Nie trzeba szczegółowo opisywać.
Nie wszystkie kobiety są w stanie wspominać, jechać oglądać odkrywane ciągle masowe groby ludobójstw oraz wracać do swoich domów, zamieszkałych teraz przez Serbów, często samych będących zbrodniarzami (autor podkreśla, że mężczyźni nie chcą być fotografowani). Ich bliscy ginęli zabijani przez dawnych sąsiadów, kolegów z klasy czy z pracy. Uczniowie zabijali nauczycieli lub an odwrót. Bo byli „Muzułmanami”, jak w Jugosławii nazywani mówiących po serbsko-chorwacku mieszkańców Bośni, których przodkowie przyjęli islam. Wyróżniały ich tureckie imiona – Hasan, Fikret, Amira i inne. Deklaracja ateizmu czy atencji dla „Wielkiej Serbii” i prawosławia nic by im nie pomogła. Chodziło o pochodzenie, przynajmniej oficjalnie. A także ich majątek, rozkradany no i w przypadku młodych kobiet – ich ciała.
Rozejm w Dayton przerwał wojnę, ale nie przyniósł pokoju. Społeczności oddzieliły się od siebie, miasta i wioski są jednonarodowe i jednoreligijne. Dawni zbrodniarze w 5-7 lat po wojnie byli serbskimi policjantami, „stróżami prawa”. W zajętych domach zabitych lub wygnanych Boszniaków powiesili portrety Karadzića, zbrodniarza wojennego, odpowiedzialnego za czystki etniczne. Autor oddaje i im głos. Zbrodnie uzasadniali odpowiedzialnością zachodu za rozpad Jugosławii i ZSRR (tak jak Rosjanie dziś tłumaczą swoja agresję na Ukrainę). W czasie wojny jednostki pomagały uciekającym Muzułmanom, większa część wręcz przeciwnie, reszta się bała.
Ważną rolę odgrywa polsko-islandzka antropolog, doktor Ewa Klonowski. To ona składa z kości ciała zamordowanych.
Książka ma już ponad 20 lat, a cięgle jest bardzo przygnębiająca. 12 lat po jej wydaniu w trakcie mistrzostw świata w piłce nożnej, z okazji meczu reprezentacji Bośni i Hercegowiny z Argentyńczykami, w jedynej w Mostarze serbskiej kawiarni wywieszono flagę … Argentyny. W dalszym ciągu hate is in the air. Trzeba mieć nie po kolei w głowie, by twierdzi, że wizja pokoju i pojednania ludzi to komunizm. Szkoda słów. Kto tak twierdzi, niech powie to rodzinom ofiar.
I jeszcze jedno. W tej książce autor, tradycyjnie, nie pisze nic o sobie. Tym wyróżnia się spośród innych polskich autorów, którzy niestety nie stosują tej zasady (m.in. Szczygieł, Hugo-Bader, Rejmer). I tak powinno być.

Reportaże Wojciecha Tochmana dotyczące ludobójstw, jakich dopuścili się bośniaccy Serbowie na Boszniakach, czyli południowosłowiańskich muzułmanach, w czasie wojny w latach 1992-1995. Niestety, masakra w Srebrenicy nie była odosobnionym przypadkiem.
Wojciech Tochman oddaje głos żonom matkom, żonom i córkom ofiar, które nierzadko same doświadczyły przemocy i gwałtu ze strony...

Masakra w Srebrenicy miała miejsce w roku 1995. Serbowie wymordowali wówczas w jeden miesiąc 8 tysięcy bośniackich muzułmanów, mężczyzn i chłopców.
Rozpaczliwa determinacja najbliższych w poszukiwaniach ciał zamordowanych, ich kości choćby, aby je pochować i załagodzić ból.
Reportaż zmusza do refleksji. W tych strasznych zbrodniach sprzed 30 lat, jak w lustrze odbijają się współczesne wojny toczone na świecie.
Bardzo to przygnębiające…

Masakra w Srebrenicy miała miejsce w roku 1995. Serbowie wymordowali wówczas w jeden miesiąc 8 tysięcy bośniackich muzułmanów, mężczyzn i chłopców.
Rozpaczliwa determinacja najbliższych w poszukiwaniach ciał zamordowanych, ich kości choćby, aby je pochować i załagodzić ból.
Reportaż zmusza do refleksji. W tych strasznych zbrodniach sprzed 30 lat, jak w lustrze odbijają się...

Wojna w Bośni i Hercegowinie bez cenzury, sentymentów i zbędnego poetyzowania. Wojciech Tochman w tej krótkiej opowieści daje nam fenomenalne świadectwo wojny, jej konsekwencji, wpływu na ludzi i bezwzględności. Wojny widzianej oczami kobiet, dzieci i sporadycznie też mężczyzn. Ofiar bezpośrednich i pośrednich.

Reporter zbierał materiały i rozmawiał z ofiarami „na gorąco” niedługo po zakończeniu wojny. Trafił w moment, gdy wiele z nich chciało opowiedzieć światu swoja historię. W późniejszych publikacjach na temat Bośni, trudno jest znaleźć aż tak otwarte relacje i opisy gwałtów etnicznych, egzekucji i tortur zadawanych przez Serbów ludności muzułmańskiej, ponieważ wiele ofiar chce dziś zapomnieć, prowadzić „normalne życie”.

Autor odwiedził miejsca, gdzie działy się najbardziej bestialskie epizody tej wojny, takie jak Srebrenica. Towarzyszy słynnej doktor Ewie Klonowski w ekshumacjach zbiorowych mogił i szukaniu szczątków osób bliskich jego rozmówczyniom. To opowieść o walce o godność zmarłych i pamięć o nich. Bośniackim Serbom chodziło nie tylko o fizyczne wyeliminowanie muzułmanów zamieszkujących sporne tereny, ale równie o zatarcie wszelkiej pamięci i śladów po nich. Bohaterki książki Tochmana robią wszystko, aby tak się nie stało.

To książka, która z jednej strony pokazuje ten konflikt w sposób bezpośredni i prosty a z drugiej uświadamia nam zawiłości i niuanse towarzyszące tej wojnie. Pokazuje, do czego może prowadzić nacjonalizm, szowinizm i fanatyzm. Do mordowania swoich sąsiadów, znajomych z pracy, uczniów ze szkoły czy byłych partnerów.

Bez tej książki nie zrozumiałbym Bośni. Czytałem ją będąc w tym kraju i choć to trudna lektura, pomogła mi pełniej odczuwać tę podróż.

Biorąc pod uwagę sposób narracji, warsztat i ładunek emocjonalny oddany w tekście, jest to wielkie dzieło reportażowe i dlatego warto po nie sięgnąć.

Wojna w Bośni i Hercegowinie bez cenzury, sentymentów i zbędnego poetyzowania. Wojciech Tochman w tej krótkiej opowieści daje nam fenomenalne świadectwo wojny, jej konsekwencji, wpływu na ludzi i bezwzględności. Wojny widzianej oczami kobiet, dzieci i sporadycznie też mężczyzn. Ofiar bezpośrednich i pośrednich.

Reporter zbierał materiały i rozmawiał z ofiarami „na gorąco”...

Wstrząsający reportaż obrazujący cierpienie osób, które straciły podczas ludobójstwa najbliższych. Niektóre fragmenty trudno się czyta ze względu na ogromny ładunek emocjonalny zawarty w bardzo prostych słowach. Trudno zrozumieć, że sąsiad, znajomy, były chłopak może być najokrutniejszym katem.

Wstrząsający reportaż obrazujący cierpienie osób, które straciły podczas ludobójstwa najbliższych. Niektóre fragmenty trudno się czyta ze względu na ogromny ładunek emocjonalny zawarty w bardzo prostych słowach. Trudno zrozumieć, że sąsiad, znajomy, były chłopak może być najokrutniejszym katem.

Reportaż o wojnie domowej w dawnej Jugosławii, dokładnie w Bośni i Hercegowinie. O wojnie domowej, która jeżeli nie jest najokrutniejsza, to czerpie największą satysfakcję z tego okrucieństwa. Opowiedziana przez muzułmańskie kobiety, którym w poszukiwaniu doczesnych szczątków zamordowanych bliskich pomaga polska patolog (niezwykle ofiarnie). Wspomnienia z czasów serbskiego terroru są przerażające. Szczególnie okrutne bo mordu dokonywali znajomi i sąsiedzi. Może to oni później poszukują ciał swoich ofiar. Niektóre z Bośniaczek czekają na możliwość pochowania bliskich. Choć część z nich liczy na to, że ich ojcowie, matki, mężowie, dzieci uniknęły tortur i śmierci, i są gdzieś tam w świecie. Niestety opowieści nielicznych, którzy przeżyli i kolejne odkrywane masowe groby pozbawiają ich tych złudzeń. Opowieść nieegzaltowana, ale poraża realiami.

Reportaż o wojnie domowej w dawnej Jugosławii, dokładnie w Bośni i Hercegowinie. O wojnie domowej, która jeżeli nie jest najokrutniejsza, to czerpie największą satysfakcję z tego okrucieństwa. Opowiedziana przez muzułmańskie kobiety, którym w poszukiwaniu doczesnych szczątków zamordowanych bliskich pomaga polska patolog (niezwykle ofiarnie). Wspomnienia z czasów serbskiego...

Opis straszliwej tragedii. Tochman mistrz. Nie wiem, co więcej napisać - myślę, że inne komentarze oddają wszystko. Sama od siebie dodam, że trochę brakowało mi kontekstu ówczesnej wojny i samego lokalnego, opisywanego w książce konfliktu (a raczej jego skutków) - ale i bez tego jakoś ogarnęłam. Niemniej polecam przed lekturą trochę uzupełnić wiedzę, ja będę to robić teraz.

Opis straszliwej tragedii. Tochman mistrz. Nie wiem, co więcej napisać - myślę, że inne komentarze oddają wszystko. Sama od siebie dodam, że trochę brakowało mi kontekstu ówczesnej wojny i samego lokalnego, opisywanego w książce konfliktu (a raczej jego skutków) - ale i bez tego jakoś ogarnęłam. Niemniej polecam przed lekturą trochę uzupełnić wiedzę, ja będę to robić teraz.

Nigdy nie interesowałam się tematem tej wojny, nic też o niej nie wiedziałam. To nie jest jednak reportaż o wojnie, a raczej o jej konsekwencjach, o tym co dzieje się później. Nieznajomość wydarzeń nie przeszkadzała mi w podążaniu za historiami opisanymi przez autora, ale brakowało mi szerszego kontekstu, aby w pełni je zrozumieć. Rozumiem jednak, że nie taka była rola tego reportażu. Podobała mi się dosłowność i rzetelność Tochmana w poszczególnych rozdziałach, natomiast całość wydała mi się odrobinę chaotyczna. Reportaż mógłby zawierać pewne wprowadzenie do wydarzeń dla osób niezaznajomionych z tematem i być odrobinę dłuższy, co nie zmienia faktu, że jest bardzo dobry , poruszający i potrzebny.

Nigdy nie interesowałam się tematem tej wojny, nic też o niej nie wiedziałam. To nie jest jednak reportaż o wojnie, a raczej o jej konsekwencjach, o tym co dzieje się później. Nieznajomość wydarzeń nie przeszkadzała mi w podążaniu za historiami opisanymi przez autora, ale brakowało mi szerszego kontekstu, aby w pełni je zrozumieć. Rozumiem jednak, że nie taka była rola tego...

To nie jest reportaż o wojnie. To nie jest nawet reportaż o Bośni czy o Srebrenicy. To uchwycenie portretów ludzi i ich życia po ludobójstwie. Przez strony książki przelewa się cierpienie, bieda, samotność. Człowiek zadaje sobie tylko pytanie, jak można było do tego dopuścić. Pobożne życzenia niektórych bohaterów, aby nic takiego nigdy się więcej nie przydarzyło - zwłaszcza czytanie tego pomiędzy newsami o ludobójstwie Palestyńczyków w Gazie przytłacza, bo chyba jednak niczego nie uczymy się na własnych błędach. Dopóki nic się nie zmieni takie książki muszą powstawać, aby otwierać nam oczy.

To nie jest reportaż o wojnie. To nie jest nawet reportaż o Bośni czy o Srebrenicy. To uchwycenie portretów ludzi i ich życia po ludobójstwie. Przez strony książki przelewa się cierpienie, bieda, samotność. Człowiek zadaje sobie tylko pytanie, jak można było do tego dopuścić. Pobożne życzenia niektórych bohaterów, aby nic takiego nigdy się więcej nie przydarzyło -...