Oddajemy w Państwa ręce kolejny, piąty już tom z cyklu Transplantologia Praktyczna. Tym razem jest on poświęcony infekcjom u pacjentów po przeszczepieniu narządu unaczynionego. Oblicza się, że w tej grupie pacjentów częstość zgonów z powodu zakażeń jest zbliżona do częstości zgonów z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, co oznacza, że co trzeci pacjent po przeszczepieniu umrze z powodu zakażenia.

Obecnie czas funkcjonowania narządu przeszczepionego liczony jest w latach, a nawet w dziesiątkach lat. Wśród ponad 3500 pacjentów leczonych w Poradni Instytutu Transplantologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego są tacy, którymi opiekujemy się od 30 lat. W większości przypadków pacjenci ci wracają do normalnego życia, zakładają rodziny, podejmują pracę zawodową. Analizując czynniki, które przyczyniają się do takiego sukcesu, na pierwszym miejscu można wymienić dobre nastawienie chorego do leczenia, optymizm, a także zaufanie do lekarza. Jest to najlepsza podstawa właściwej współpracy pacjent-lekarz. W kolejności, ogromne znaczenie ma samo przeszczepienie i zastosowanie właściwych procedur związanych z przeszczepieniem, a później przewlekłe leczenie, które trwa przez całe życie chorego. Obejmuje ono przede wszystkim immunosupresję, która ma zapobiec zarówno ostremu, jak i przewlekłemu odrzucaniu. Nie mniej ważne jest leczenie innych chorób, w tym choroby podstawowej oraz tych, które występują u pacjentów po przeszczepieniu z większą częstością niż w całej populacji. Naczelne miejsce w tej grupie zajmują zakażenia. Tom Transplantologii Praktycznej poświęcony jest właśnie omówieniu patogenezy, diagnostyki, przebiegu klinicznego i leczenia zakażeń. Szczególnie podkreślone są różnice wynikające ze specyficznych uwarunkowań występujących po przeszczepieniu. Proces diagnostyczno-leczniczy jest w tym przypadku znacznie utrudniony, bowiem immunosupresja i wynikająca z tego zmieniona funkcja układu odpornościowego powoduje, że standardowe parametry stanu zapalnego mogą pozostać w granicach normy. Oprócz leczenia zakażenia często konieczne jest także zmodyfikowanie leczenia immunosupresyjnego.

W Polsce żyje obecnie ponad 10 000 pacjentów z przeszczepionym narządem unaczynionym. W przypadku wystąpienia ostrych chorób, a infekcje w dużej mierze do takich należą, chorzy ci trafiają do lekarza rodzinnego lub na izbę przyjęć najbliższego szpitala. Dlatego zakażenia u chorych po przeszczepieniu to nie tylko problem kliniczny, ale także problem organizacji ochrony zdrowia.

Oddzielnym zagadnieniem jest leczenie lub zapobieganie nawrotom infekcji przewlekłych. Lata doświadczeń doprowadziły do wypracowania bardzo dobrych zasad profilaktyki i leczenia infekcji wywołanej wirusami CMV czy EBV. Sukcesem ostatnich 15 lat jest leczenie profilaktyczne nawrotu zakażenia HBV u biorców alloprzeszczepów wątroby. Jeszcze 20 lat temu, zakażenie HBV było przeciwwskazaniem do przeszczepienia. Obecnie zastosowanie właściwego leczenia spowodowało, że pacjenci po przeszczepieniu wątroby zakażeni HBV żyją tak samo długo jak przeszczepieni z innych powodów. Od 2012 roku obowiązują nowe wytyczne, jak należy leczyć infekcje HBV i HCV u biorców przeszczepów, ale ciągle brakuje regulacji dotyczących postępowania w sytuacji, gdy to dawca wątroby miał we krwi przeciwciała anty HBV.

Zakażenia to także problem infekcji pasożytniczych. Brak badań epidemiologicznych nie pozwala na precyzyjne oszacowanie skali zjawiska. W naszej monografii jeden rozdział poświęciliśmy zakażeniu bąblowcem z lokalizacją w wątrobie.

Bardzo istotne jest także stosowanie szczepień ochronnych u pacjentów po przeszczepieniu, choćby przeciwko powszechnie występującym infekcjom wirusowym, np. grypie. Omówienie tego problemu również znalazło się w jednym z rozdziałów.

Wiele uwagi poświęciliśmy problemom diagnostyki laboratoryjnej, a także badaniom histopatologicznym. Zastosowanie metod diagnostyki molekularnej oraz specyficzne badania mikroskopowe pozwalają precyzyjnie postawić rozpoznanie i zaplanować leczenie.

Współautorami monografii są wybitni specjaliści, którym w tym miejscu serdecznie dziękujemy za współpracę.

Leszek Pączek
Krzysztof Mucha
Bartosz Foroncewicz