Kultura polska zwykła się kojarzyć z tradycjami chrześcijańskimi, by nie powiedzieć katolickimi, o charakterze raczej zachowawczym. Jeśli jednak przyjrzeć się bliżej, okazuje się, że jednym z jej istotnych aspektów pozostaje swoisty mariaż z przekonaniami i rytuałami, które można określić jako ezoteryczne. W niniejszym zbiorze mieszczą się bardzo różne elementy. […] Pierwszy wiąże się z wyjątkowo mocnym poczuciem „słowiańskości”, także tej nieoswojonej i nieraz manifestującej się na pograniczu kultury ludowej i wysokiej, jak chociażby w obrzędzie dziadów. Drugi polega na traktowanym jako „mistyczne” odczytaniu chrześcijaństwa, zakorzenionym między innymi w perenialistycznej myśli Jakuba Böhmego. Trzeci wynika ze specyficznego doświadczenia polskiego patriotyzmu, stanowiącego paradoksalną syntezę mesjanistycznych intuicji i niewiary wobec idei świętej historii. Na zakończenie tego krótkiego przeglądu trzeba jeszcze wspomnieć o wątkach mających swe źródła w świecie Orientu, które trafiają na polski grunt zazwyczaj w formie już przetworzonej i ulegają dalszym przemianom, wpisując się w lokalne krajobrazy religijno-kulturowe. Te i inne, bliskie ezoterycznemu postrzeganiu świata komponenty nieraz ujawniały się w polskiej literaturze i sztuce, w filozofii i koncepcjach społecznych. Dają się one odnaleźć również w zaangażowaniu religijnym, także tym chrześcijańskim, a jednocześnie w sprzeciwie wobec wartości na ogół uznawanych za tradycyjne i niezmienne.
Wspomniane idee nigdy nie były widoczne na pierwszy rzut oka. Obecność i oddziaływanie tego obrazoburczego, a zarazem twórczego fermentu wydają się jednak nie do przecenienia w procesie kształtowania polskości, a zjawisko to jak dotąd nie było jeszcze przedmiotem systematycznych badań. Książka, którą oddajemy do rąk Czytelnika, stanowi pionierski zbiór studiów poświęconych tej właśnie tematyce.
Ze Wstępu


Spis treści

Izabela Trzcińska, Agata Świerzowska
Wstęp  7

Alicja Baluch
„Lew jest tylko wypchaną skórą”. O Klechdach sezamowych Bolesława Leśmiana w kontekście Tybetańskiej Księgi Umarłych  9

Mateusz Deker
Indyjskie inspiracje w polskiej parapsychologii okresu międzywojennego. Józefa Świtkowskiego koncepcja jogi królewskiej 18

Karolina Maria Hess
Wschód i Zachód w fuzji teozofii z chrześcijaństwem: Liberalny Kościół Katolicki i jego recepcja w Polsce 26

Artur Jocz
Brunona Schulza poznawanie/kreowanie ezoterycznej rzeczywistości 53

Larysa Michalska
Skok przez skórę, czyli droga do górniczego wtajemniczenia 65

Jan Miklas-Frankowski
Ezoteryzm w twórczości Czesława Miłosza 74

Zbigniew Pasek
Traktat teologiczny Czesława Miłosza – między ezoteryką a chrześcijaństwem 101

Joanna Sachse
Różokrzyżowcy o życiu i śmierci 119

Beata Szymańska
Młodopolski mistycyzm 128

Agata Świerzowska
Dlaczego Józef Świtkowski deprecjonuje hatha jogę? Obraz hatha jogi i jego źródła w poglądach polskiego jogina-ezoteryka 150

Izabela Trzcińska
„Staję się rodzajem mitu”. Teozoficzne wątki w biografii Wandy Dynowskiej 165

Maksymilian Woch
Telepatia w snach – międzykulturowy fenomen. Relacje z telepatycznych kontaktów zachodzących we śnie, przekazane przez Kazimierza Chodkiewicza, oraz zapisy podobnych doświadczeń w tradycji buddyzmu tybetańskiego 180

Michał Wróblewski
Jung według kacerza i demonologa 194

Abstracts 203
Noty o autorach 208