Najwyraźniej zatęsknił Stanisław Barańczak na obczyźnie za chrzęstem i szumem polskich źdźbeł i szuwarów… A że był mistrzem, dał upust językowej wirtuozerii – żonglował słowami i literami między polskim a angielskim tworząc arcyśmieszne nierzadko efekty. I chwała mu za to, bo zbyt często ostatnio gardzimy naszymi nosówkami, zbyt łatwo klecimy wypowiedź z obcymi słowami, zbyt mało uwagi przywiązujemy do jakości słowa i jego znaczenia.

Dlatego tę książkę cenię niezmiernie: za piękno wyciągnięte z języka polskiego, za zręczność i swobodę w łączeniu wyrazów, za tworzenie nowych: z lekkością, humorem i wdziękiem (słychać tu anty-”mankamęt” na cześć polskich nosówek?).

W dodatku (założę się, że nie ja jedna) pod wpływem Autora poczułam impuls do słowotwórczej aktywności (choćby skromnej, ale własnej). Dlatego dodam jeden, dość oczywisty co prawda „onanagram”, powstały na cześć Stanisława Barańczaka (niewykluczone, że znalazł się taki wśród 5 400 stworzonych przez niego samego auto-anagramów):
WASIŁ STAŃCZAK-BARAN.

Czyż nie świetna zabawa? Zabawa „słowem, dźwiękiem, zwrotem frazeologicznym, zdaniem”, która wśród pląsów prowadzi do konkluzji: polski jest świetny, „polszczyzna potrafi zakasować dźwięcznością nawet włoszczyznę”!

Na szczęście Stanisław Barańczak przewidział zachwyt rzeszy swoich wielbicielek (wielbiciele muszą niestety stworzyć własny pean),więc nie pozostaje mi nic innego jak zacytować fragment z „Poezji nonsensu…”:

„Oddalona o eony -
O, idolu, pieję ja o
Tobie pean nieuczony.”

I tu zamilknę.

Najwyraźniej zatęsknił Stanisław Barańczak na obczyźnie za chrzęstem i szumem polskich źdźbeł i szuwarów… A że był mistrzem, dał upust językowej wirtuozerii – żonglował słowami i literami między polskim a angielskim tworząc arcyśmieszne nierzadko efekty. I chwała mu za to, bo zbyt często ostatnio gardzimy naszymi nosówkami, zbyt łatwo klecimy wypowiedź z obcymi słowami,...

Za tę książkę Stasiek zasłużył na tuzin całusów (spokojnie, „nadaję do was w pozytywnej relacji, bez zbędnych męsko-męskich aberracji"). To, co on tu zrobił, to jest tytaniczna robota, nad którą normalnie powinny pracować tabuny tęgich łbów, ale z niedostatku takowych w polskiej kulturze, musiał się na nią zdobyć jeden gigant. Szczerze, nie wiem nawet od której strony ugryźć tę reckę, boż naprawdę czuję potrzebę wyrażenia swojej estymy wobec Stana B., a zarazem nie chcę przesadnie roztapiać się nad jego umysłowością (ja z przyszłości: nie udało mi się uniknąć nieuniknionego). Chyba rozpocznę od zawstydzającego wyznania, że wnętrze Barańczaka jest dla mnie bardzo pociągające. Chciałbym mieć przyjaciela jak on. Zazdroszczę Antoniemu Liberze, któremu ta książka została zadedykowana i korespondencja z którym bywa na jej łamach przytaczana. Czytałem przedtem wiersze Barańczaka, przede wszystkim jego ostatni zbiór, który wciąż uważam za najwspanialszy tomik poetycki, jaki wpadł w moje łapska, ale dopiero ta książka należycie odsłoniła przede mną stosunek Barańczaka wobec poezji. Nie dziwi fakt, że „Pegaz zdębiał" odwołuje się do tuwimowskiego „Pegazu dęba", bo jeśli ktoś przed Barańczakiem miał w polskiej literaturze zacięcie dłubacza (a więc kogoś, kto „rozbija językowe skamieliny"),to był to właśnie Tuwim (którego „Polski słownik pijacki" niedawno czytałem z zachwytem). Wszelako nie znam jeszcze „Pegazu dęba", ale, jak łatwo się domyślić, rychło sięgnę po tę pozycję.

Ale wróćmy do Barańczaka, wróćmy do tego, gdy mówiłem o jego stosunku wobec (do?) poezji. Najmniej podoba mi się on wówczas, gdy wpada w swój elitarystyczny ton, gdy ekskluzywuje (moja propozycja dla gatekeepingu, co myślicie?) poezję. „Dziecięcy błąd językowy jest pytaniem postawionym systemowi językowemu: Dlaczego nie jesteś konsekwentny? Jak mamy cię brać na serio, jeżeli ty sam najwyraźniej na serio siebie nie bierzesz? Na szczęście, z chorobliwej skłonności do stawiania takich pytań około 99,7% dzieci bardzo szybko wyrasta. Te 0,3% którym schorzenie nie przechodzi, zostaje w późniejszym wieku poetami lub czytelnikami poezji". Jakżeż zbawienne jest to „na szczęście"! To ono zdradza ironię; bez niego całość zabrzmiała by nie dość, że wielkoświatowo, to na dodatek gburnie, a nikt nie lubi buraków. Tutaj więc udało się jeszcze uratować sytuację, ale – tu?: „Jeśli istnieje jeszcze na kuli ziemskiej pod koniec XX wieku Polak na tyle Niezorientowany, a zarazem Nieinteligentny, że nie wie, co należy zrobić z powyższymi dwoma słowami, wyjaśniam przez zaciśnięte zęby (...)". Przyznacie, że zabrzmiało niepotrzebnie urągliwie. Ale jako że, jak już przed Wami wyjawiłem, mam słabość do Barańczaka, znowu usiłuję go obronić, bo przecież zaraz po tych słowach dodaje on w nawiasie: „człowiek nie ma niestety wpływu na to, kto bierze do ręki jego książkę". I myślę sobie, że jego salonowe docinki wynikają z niewymuszonego zaangażowania w poezję, która – jak każda dziedzina sztuki – opiera się na nieustannym poszukiwaniu nieodgadnionego, odkrywaniu nowych terytoriów, poszerzaniu horyzontów, skonfrontowanego (to zdanie jeszcze się nie skończyło, ale starczy wam tchu, prawda?) z kwaśnym dostrzeżeniem postępującego ogłupiania mas. A przynajmniej chcę wierzyć, że stąd się to bierze.

A kiedy lubię Barańczaka najbardziej? Cóż, zasadniczo w każdym innym wydaniu. Na początku podkreśliłem wysiłek, jaki jestem przekonany, że przygotowanie i wydanie tej książki kosztowało. Nie chodzi nawet o samo wymyślenie tych wszystkich gatunków, sformułowanie ich „prawideł", a o obfitość przykładów, o nieustanną, codzienną (jak zakładam) pracę nad tworzeniem kolejnych tworów. „Poniższa lista jest wyborem z ok. 5400 autoonanagramów, których sporządzenie – w kalendarzyku, na odwrocie znalezionego w kieszeni starego kwitu albo, jeśli inaczej nie wypadało, w myślach – pozwoliło autorowi przetrwać bez uszczerbku dla zdrowia psychicznego około 650 zebrań, konferencji i posiedzeń". Czujecie to?! Przecież to jest niesamowite, oddać się swojej pasji – w tym przypadku dla słowa – do tego stopnia, żeby poświęcić jej nieomal każdą chwilę swojego życia. Tworzenie onanagramów W GŁOWIE? To się ledwo mieści w zasięgu mojej wyobraźni.

Wszelako najbardziej cenię w tej książce to, co samemu udało mi się z niej wynieść. Złapałem bakcyla i sam mam ochotę przejść teraz do tworzenia autoonanagramów, które – kto wie? – mogą w przyszłości posłużyć mi jako pseudonimy. Już wiem, że wysyłając następnym razem pocztówkę z Paryża, zacznę od kelnera, która mi ubliża (!),a jeśli będę kiedyś w Dublinie, to muszę za wszelką cenę wystrzegać się pisania o Lublinie. A ponad tym wszystkim – mój najulubieńszy rozdział poświęcony poligędźbom, a zwłaszcza similofonom, które zresztą zawierają się gatunkowo w poligędźbie. Otóż najpierw muszę wyjaśnić, że słucham często piosenek w językach, których nie rozumiem. I zdarza mi się nieraz (na pewno też tak mieliście),że w środku wersu słyszę jak gdyby polski akcent, znajomo brzmiąco sylaby, które tworzą polski sens. Pod wpływem tych wrażeń zacząłem niedawno bawić się w pisanie polskich tekstów do zagranicznych piosenek, w taki sposób, aby były one jak najbliższe fonetycznie do oryginału. Otóż okazuje się, że taki tekst nosi nazwę... similofonu. Wyobraźcie więc tylko sobie moją ekscytację, gdy spostrzegłem, jak razem z Barańczakiem spotkaliśmy się w pół drogi.

Słowem: Barańczak to tytan i chwała mu za to.

Za tę książkę Stasiek zasłużył na tuzin całusów (spokojnie, „nadaję do was w pozytywnej relacji, bez zbędnych męsko-męskich aberracji"). To, co on tu zrobił, to jest tytaniczna robota, nad którą normalnie powinny pracować tabuny tęgich łbów, ale z niedostatku takowych w polskiej kulturze, musiał się na nią zdobyć jeden gigant. Szczerze, nie wiem nawet od której strony...

Zachwycające gry słowne, nieznane nam zabawy językowe. Tymczasem to wszak najzwyklejsze idiomatoły, identografy, similofony, fabuliony i inne łamańce, które zapierają dech w piersiach, a zarazem zmuszają synapsy do najwyższego wysiłku - błogosławionego dla mózgu uśpionego tym, co mu aż za dobrze znane…

Dla zachęty taka zabawa dla nieznających włoskiego, ale umiejących czytać w języku Dantego:

„Testare obbi bocchi doce piace- plaga a lei! Ogni tampani irenze dopp'alta trendo c'e piagli- a lemani todo Piero doce piano! Trento frasca- spinace, clammerchi, colcicchi, broschi, spirale, i corrale! Smarcata cosa stronza spalta tendar, mia tepare de bigli. Tempestar che duracchi! Parca ramoghli. Cita vascia ghierca marenze i nogghi? Poggra nice para noi”…

No dobra, aby bylo jasne:

"Te stare obiboki doczepiacze- plaga alei! Oni tam pani Irence do palta tren doczepiali - ale Mani to dopiero doczepiano! Tren to fraszka- spinacze, klamerki, kolczyki, broszki,spirale i korale! Smarkata koza strąca z palta ten dar, mija te parę debili: Tępe starcze duraki! Parka ramoli! Czy ta wasza gierka ma ręce i nogi? Pogranicze paranoi!!"

Ale też jest i inwokacja „Pana Tadeusza”, napisana tak, gdyby w Paryżu nie było czcionek z polskimi znakami diakrytycznymi, zaczynająca się od:

„Litwo, ojczyzno moja, przypominasz zdrowie, jaka jest twoja cena, ten tylko odpowie, komu ciebie zabraknie…”.

Do tego wariacje na temat limeryków, z których mój ulubiony:

Terapeutka z Dąbrowy Górniczej
Łkała: „Dziczeć chcesz serce? - to dziczej!”
Grzęznąc w życia zjejczałej osełce,
Terapeucę wciąż i terapeucę....
Duszo, spsiałaś? Zstąp niżej: zjamniczej!”

Jakże by dziś nieodżałowany Barańczak demaskował współczesną „pianę gazet”, a zwłaszcza Internetu, bełkot korpo, staromowę kleru czy wokabularz tzw. "polityków". Miałby używanie, a my razem z nim. Na szczęście dzielnie zastępuje go Michał Rusinek

Zachwycające gry słowne, nieznane nam zabawy językowe. Tymczasem to wszak najzwyklejsze idiomatoły, identografy, similofony, fabuliony i inne łamańce, które zapierają dech w piersiach, a zarazem zmuszają synapsy do najwyższego wysiłku - błogosławionego dla mózgu uśpionego tym, co mu aż za dobrze znane…

Dla zachęty taka zabawa dla nieznających włoskiego, ale umiejących...

Zbiór purenonsenownych łamańców językowych jest zabawny, ale to wszystko jakieś wysilone; w tej dziedzinie zdecydowanie wolę Tuwima i Słonimskiego.

Zbiór purenonsenownych łamańców językowych jest zabawny, ale to wszystko jakieś wysilone; w tej dziedzinie zdecydowanie wolę Tuwima i Słonimskiego.

Barańczak. Nic więcej nie trzeba mówić. Właściwie za recenzję mogłoby robić nagranie salw śmiechu tudzież nieudanie tłumionych parsków spod kołdry (żeby nie budzić osoby śpiącej obok). Napiszę tylko, że czytałem najnowsze wydanie Agory, zredagowane przez Joannę Szczęsną, z obfitym wstępem, dwoma czy trzema dodatkowymi rozdziałami i notami redaktorskimi po każdym rozdziale. Więcej niepublikowanych bezsensów, więcej zabawy językiem, więcej śmiechu. Samo dobro.

Barańczak. Nic więcej nie trzeba mówić. Właściwie za recenzję mogłoby robić nagranie salw śmiechu tudzież nieudanie tłumionych parsków spod kołdry (żeby nie budzić osoby śpiącej obok). Napiszę tylko, że czytałem najnowsze wydanie Agory, zredagowane przez Joannę Szczęsną, z obfitym wstępem, dwoma czy trzema dodatkowymi rozdziałami i notami redaktorskimi po każdym rozdziale....

"Czytelnicy i Czytelniczki Pozbawieni Kompletnie Poczucia Humoru proszeni są o nieczytanie tej książki, ponieważ odwrotną stroną braku poczucia humoru jest zwykle u takich czytelników wybujała zdolność do obrażania się w cudzym imieniu, nawet w imieniu osób fikcyjnych."

Ja nie potrzebuję większej zachęty, żeby zagłębić się w purenonsensowe, acz genialne teksty Stanisława Barańczaka. Kto inny tak umie dzisiaj bawić się meandrami języka! I to wszystko w hołdzie Tuwimowi, z którym Barańczak mógłby skrzyżować szable ciętych, świszczących inteligencją ripost. Jeżeli nie lubicie poezji, to tylko dlatego, że tej książki zabrakło w kanonie obowiązkowych lektur szkolnych.

Jestem przekonana, że nie można nie zakochać się w języku po przeczytaniu takich szalonych wywijasów umysłowych. Brzmi poważnie, ale nie macie pojęcia, jaka to zabawna książka :). Ja już wiem, czym są alfabetony, palindromadery, mankamęty, obleśniki, idiomatoły, bezecenzje i inne stworki językowe :).

Smaczne toto jak lody pistacjowe!

"Czytelnicy i Czytelniczki Pozbawieni Kompletnie Poczucia Humoru proszeni są o nieczytanie tej książki, ponieważ odwrotną stroną braku poczucia humoru jest zwykle u takich czytelników wybujała zdolność do obrażania się w cudzym imieniu, nawet w imieniu osób fikcyjnych."

Ja nie potrzebuję większej zachęty, żeby zagłębić się w purenonsensowe, acz genialne teksty Stanisława...

Szczególnie polecam osobom dobrze zaznajomionym z językiem angielskim.

Szczególnie polecam osobom dobrze zaznajomionym z językiem angielskim.

Dawkowalam sobie tego Baranczaka pomalutku, aptekarskimi dawkami,w podziwie, ze ktos tak po polsku potrafi.

Dawkowalam sobie tego Baranczaka pomalutku, aptekarskimi dawkami,w podziwie, ze ktos tak po polsku potrafi.

Ta książka to wyśmienita uczta! Zabawy słowem jakie lubię i każdemu polecam!

Ta książka to wyśmienita uczta! Zabawy słowem jakie lubię i każdemu polecam!

Wiem, że to nie ładnie, ale czasem myślałam że ze śmiechu no wiecie.

Wiem, że to nie ładnie, ale czasem myślałam że ze śmiechu no wiecie.