Logika i argumentacja. Praktyczny kurs krytycznego myślenia

Książka jest próbą przedstawienia zagadnień związanych z logiką praktyczną, sztuką argumentacji, prowadzenia dyskusji/sporów (erystyki) oraz retoryki. Napisana została przez matematyka i logika, więc jej treść jest bardzo precyzyjna (w języku statystyki matematycznej – dokładna). Nie uskutecznia więc on jałowego, filozoficznego dyskursu na jej kartach – tylko konkrety.
Autor wykazał się wyjątkowo dobrą, znajomością typowo humanistycznych zagadnień, których elementami są takie "nauki" jak filozofia, językoznawstwo (lingwistyka) retoryka/erystyka i sztuka argumentacji, które przedstawione zostały w sześciu rozdziałach, stanowiących główną i prawie całą objętość książki. Na końcu książki znalazł się Dodatek "Logika formalna", w którym zwięźle scharakteryzowane zostały elementarne zagadnienia logiki formalnej, to jest semantyczne (zero-jedynkowe/matrycowe) i aksjomatyczne (syntaktyczne, w aksjomatyce Hilberta-Bernaysa) ujęcie klasycznego rachunku zdań i predykatów, co pozwala na zaniechanie sięgania do książek przeznaczonych stricte do nauki logiki formalnej/matematycznej.
Trochę dziwi mnie krytyka logiki formalnej przez autora, który to logikiem jest, w zastosowaniach jej do wnioskowań/rozumowań w języku naturalnym (potocznym), a przede wszystkim matematycznych. O ile z pierwszym poglądem powyższego zdania mógłbym się zgodzić, w związku z intensjonalną cechą języka naturalnego i jego nieostrością znaczeń, to zdecydowanie nie zgodzę się z tym drugim, choć zdaję sobie sprawę, że typowe dowody matematyczne często odbiegają od pełnych, długich i żmudnych do wyprowadzania formuł, w których używa się rachunku zdań i rachunku predykatów, co ma to na celu ich skrócenie oraz zmniejszenie skomplikowania i tak trudnych już zagadnień.
Za bardzo trafne uważam umieszczenie ciekawych łamigłówek logicznych, które pozwalają na pewną weryfikację przyswojonego materiału.
Bardzo nie podoba mi się natomiast wyrażanie w książce własnych poglądów politycznych i religijności autora. Mógłbym zrozumieć, że jako przykłady prowadzenia sporów/dyskusji (erystyki) autor podaje przykłady takie jak wiara-niewiara w boga, za i przeciw aborcji, za i przeciw komunizm-demokracja oraz przytacza obustronne argumenty każdego ze stanowisk, to stawanie po jednej ze strony w tychże sporach, sugerując czytelnikowi określone stanowisko uważam za, co najmniej, niestosowne, a już na pewno za nieprofesjonalne. Szczególnie jeśli dotyczy to książki o rozumowaniach, wyciąganiu wniosków, gdzie nie można podążać ślepo wyłącznie za jedną, sugerowaną i w mniemaniu autora słuszną, ideologią, bo jest to droga do indoktrynacji, a nie analiza wszystkich możliwości celem wyciągnięcia z nich wniosków, na końcu przedstawienie własnej argumentacji za wybranym poglądem/stanowiskiem. Bardzo razi mnie stosowanie w książkach naukowych, względnie popularnonaukowych stosowanie tego typu zabiegów, które sprzeczne są z założeniami neutralności metod naukowych, nawet tych humanistycznych, których za naukę raczej nie uważam. Bardzo podobna sytuacja miała miejsce w recenzowanej przeze mnie książce "Logika elementarna" R. Piotrowskiego.
Poniżej wymienię fragmenty zdań z książki , które uważam za błędne bądź niestosowne, a tam gdzie to konieczne dodam komentarz z uwagami:
• str. 51: "...wątki uboczne..."; powinno być: "... wątki poboczne..."
• str. 65: "... logika formalna nie ma żadnych zastosowań w praktyce rozumowaniach matematycznych i dotyczy wyłącznie rozumowań dedukcyjnych..."; jest to nieprawdą, w matematyce stosuje się również wnioskowania/rozumowania indukcyjne, np. aksjomat indukcji w pozalogicznych aksjomatach arytmetyki Peana liczb naturalnych
• str. 65: "... w matematyce nie istnieją żadne zasady i reguły logicznego myślenia..."; jest to nieprawdą, to właśnie logiczne myślenie/rozumowanie, min. dzięki logice formalnej (matematycznej) pozwoliło osiągnąć jej wyjątkową ścisłość i dokładność
• str. 104: "... istnieje niewątpliwa relacja pomiędzy decyzją o zostaniu księdzem, a empatią wobec ludzi..."; czyżby? Jak ma się to do ukrywania i niekarania sprawców pedofilii kościoła rzymskokatolickiego?
• str. 124: "... platonizm matematyczny kłóci się ze współczesnym zdrowym zdrowym rozsądkiem..."; czyżby? Sam K. Gödel podkreślał, że odkrycie przez niego dwóch przełomowych twierdzeń: o niezupełności Peana arytmetyki liczb naturalnych (i systemów bogatszych) oraz niedowodliwości jej niesprzeczności w niej samej, wynikało z jego platonistycznego podejścia do logiki i matematyki
• str. 133: "... wszystkie definicje odnoszące się do rzeczywistości są nieścisłe..."; również jest to nieprawdą, w skali makroskopowej np. równania pola grawitacyjnego Einsteina są w pełni ścisłe
• krytyka aborcji i homoseksualizmu 137 i 138, 209; choć gejem i lewakiem nie jestem, a jedynie zwolennikiem neutralności i szacunku światopoglądowego w tego typu publikacjach
• krytyka komunizmu 149, 163, 170, 211, 216; tutaj nie ma sytuacji zero-jedynkowej, czarne-białe: komunizm zły, demokracja dobra
• str.: 218: "... komuniści kradną..."; to stwierdzenie chyba nie wymaga komentarza
• str. 169: "... zdanie syntezujące..."; I. Kant nie używał terminu zdanie syntezujące, ale syntetyczne (a priori)
• str. 173: "... demokracja to najlepsza strategia zachowania pokoju na świecie..."; na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki, uważanych za ostoję demokracji, stwierdzenie to jest zupełnie nieprawdziwe (inwazja na Wietnam, wojna w Zatoce Perskiej, inwazja na Irak i Afganistan) gdzie pod płaszczykiem demokracji kryły się wyłącznie interesy narodowe, tj. finansowe, tego państwa, a nie idea zaprowadzania wolności i demokracji na świecie
• str. 177: "... eutanazja to destrukcja społeczeństwa..."; czyżby bardziej humanitarne byłoby powieszenie się samobójcy w domu, od świadomego zażycia śmiertelnej tabletki w szpitalu/domu pod nadzorem lekarza przy obecności rodziny, albo pozwolenie na powolne umieranie nieuleczalnie chorym w ogromnym cierpieniu?
• str. 261-266: polemika w listowna W. Siły-Nowickiego i J. Tischnera, gdzie ten drugi zamiast merytorycznych argumentów stosuje opisane w książce sztuczki erystyczne, a któremu to autor przyznaje "wygranie" tejże dyskusji
• str. 290:"... ze zdania fałszywego można wywnioskować można każde zdanie..."; ze zdania fałszywego może, co najwyżej, wynikać, a nie "można wywnioskować" każde zdanie, autor pomylił, nie wiem czy świadomie, wynikanie (implikację materialną) z regułami wnioskowania (inferencji), do których należą reguła odrywania (czyli dedukcja), reguła podstawiania, reguła zastępowania definicyjnego, modus tollendo tolens (sprowadzenie do sprzeczności) i wnioskowaniem indukcyjnym.
Mimo powyższych wad, przez które ocenę obniżyłem o jedną gwiazdkę, książkę zdecydowanie polecić mogę wszystkim tym, którzy chcą dokładniej i precyzyjniej formułować swoje myśli, komunikację międzyludzką oraz rozwinąć umiejętność argumentacji i sztuki prowadzenia sporów. Lektura nie tylko dla "humanistów", dla ścisłowców również.

Książka jest próbą przedstawienia zagadnień związanych z logiką praktyczną, sztuką argumentacji, prowadzenia dyskusji/sporów (erystyki) oraz retoryki. Napisana została przez matematyka i logika, więc jej treść jest bardzo precyzyjna (w języku statystyki matematycznej – dokładna). Nie uskutecznia więc on jałowego, filozoficznego dyskursu na jej kartach – tylko konkrety.
Auto...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie tylko dla „jajogłowych”
Sherlocka Holmesa nie trzeba chyba nikomu przedstawiać – to kultowa postać odznaczającą się niezwykłą przenikliwością, bohater opowiadań kryminalnych sir Arthura Conana Doyle’a. Wraz z wiernym przyjacielem dr Watsonem, niestrudzenie tropi on przestępców, wykorzystując przy tym swoje nieprzeciętne umiejętności, szczególnie spostrzegawczość i zdolność błyskawicznej analizy oraz wiązania faktów. Te cechy, które posiada Holmes, są niezwykle przydatne w codziennym życiu, a przede wszystkim w życiu zawodowym. Dzięki analizie faktów skraca się czas reakcji, można uniknąć kosztownych pomyłek, a także zmniejszyć ilość wykonywanych zadań. Dlatego też, zarówno zdolność krytycznego, jak i logicznego myślenia, coraz częściej jest wymagana od pracowników, szczególnie na szczeblach zarządzania. To dzięki tym umiejętnościom możliwy jest progres, otwierają one drogę do wdrażania innowacji, do omijania rynkowych katastrof.
Wymagania wobec pracowników to jedno, zaś ich spełnienie – drugie. Co zatem począć mają osoby, które zdolności do krytycznego i logicznego myślenia nie posiadają, a raczej – jeszcze te zdolności nie zostały u nich rozwinięte? Jednym z możliwych rozwiązań, jest sięgnięcie po książkę „Logika i argumentacja. Praktyczny kurs krytycznego myślenia”, autorstwa Andrzeja Kisielewicza. Opublikowana nakładem Wydawnictwa PWN pozycja nie jest typowym poradnikiem, nie jest też podręcznikiem akademickim, choć autor zaznacza, że przede wszystkim z myślą o studentach kierunków ścisłych został on napisany. Jednak zarówno konstrukcja książki, sposób podejścia do tematu, jak i język używany przez autora sprawiają, że po książkę z chęcią sięgać będą również humaniści, od których przecież także wymaga się logicznego i krytycznego myślenia. Co więcej, książka powinna trafić także do nauczycieli (w tym nauczycieli akademickich), jak i pedagogów, by mogli na jej podstawie poprowadzić zajęcia, przybliżając swoim uczniom i studentom zagadnienia związane z logiką, analizą danych i sposobami wnioskowania.
W kolejnych sześciu rozdziałach książki Kisielewicz krok po kroku – niczym podczas tradycyjnego kursu – przybliża nam omawiane zagadnienia, przechodząc od argumentacji, przez logikę praktyczną, logikę i retorykę, aż po stanowiącą dodatek do książki logikę formalną. Mimo przekazywanej przez autora wiedzy merytorycznej, książka ma wymiar praktyczny i przedstawia metody, możliwe do przyjęcia przez każdego. Ponadto, na łamach książki znajdziemy różnego rodzaju ćwiczenia, w tym zagadki logiczne, wraz analizą sposobu ich rozwiązania. Co więcej, autor bawi się z nami, przytaczając zagadki dostępne m.in. w literaturze pięknej, jak choćby te pochodzące z książki J.R.R.Tolkiena.
Szczególnie interesujący jest rozdział drugi, w którym przedstawione zostały między innymi metody dochodzenia do logicznych wniosków, a także – dla mnie, jako logopedy oraz osoby czerpiącej dochody właśnie ze słów – rozdział trzeci, poświęcony formułowaniu myśli i właściwemu rozumieniu zdań. W kolejnych rozdziałach autor podkreśla różnicę pomiędzy logiką a retoryką, prezentuje ogólną metodę logicznej analizy rozumowań, która odwołuje się do praktycznej zdolności rozumienia zdań, a także przybliża formalne schematy Arystotelesa. Zawarte w książce zagadnienia sprawiają, że przy wnikliwej jej lekturze, rozszerza się nasza świadomość i zmienia się perspektywa, z której patrzymy na otaczająca nas rzeczywistość. Różnica jest niewiarygodna, zaczynamy dostrzegać bowiem powiązania i analogie, których wcześniej nasza świadomość nie zauważała. Jeśli tym mierzyć skuteczność książki, to bez wątpienia Andrzej Kisielewicz osiągnął w tym zakresie ponadprzeciętny sukces!


Recenzja znajduje się na stronie: www.qulturaslowa.pl

Nie tylko dla „jajogłowych”
Sherlocka Holmesa nie trzeba chyba nikomu przedstawiać – to kultowa postać odznaczającą się niezwykłą przenikliwością, bohater opowiadań kryminalnych sir Arthura Conana Doyle’a. Wraz z wiernym przyjacielem dr Watsonem, niestrudzenie tropi on przestępców, wykorzystując przy tym swoje nieprzeciętne umiejętności, szczególnie spostrzegawczość i zdol...

więcej

mniej

Pokaż mimo to