Czas odnaleziony

niezwykle wnikliwa i zarazem subtelna ocena otaczającej rzeczywistości,

niezwykle wnikliwa i zarazem subtelna ocena otaczającej rzeczywistości,

Pokaż mimo to

To, co dwadzieścia lat temu wydawało mi się nierealne, stało się. Wtedy utknąłem na pierwszym tomie, teraz mam za sobą cały cykl, co sprawia, że czuję niemałą dumę, bo nie było to łatwe spotkanie z twórczością Prousta…
Po siedmiu tomach mógłbym zadać sobie przewrotne pytanie, czy straciłem czas, czy też go odnalazłem?
Podsumowując ten cykl, mógłbym ponarzekać na irytujące mnie wspomnienia smaku magdalenki, na wieczne obsesje bohatera, na jego przydługawe wywody, ale… Nie będę! Nie straciłem czasu, analiza tego zjawiska, którym jest czas, sprawiła, że zacząłem się nad tym wszystkim zastanawiać, a to chyba bardzo ważne, gdy książka zmusza do refleksji.
Czasu nie cofniemy, ale możemy robić wszystko, żeby go nie zmarnować. Jest w powieściach Prousta jakiś optymizm, mimo upływu czasu, autor godzi się z tym, co minęło, ale też w jakiś sposób wskrzesza przeszłość, co jest jakimś substytutem odnalezienia czasu z przeszłości.
Wydaje mi się, że jeśli dożyję, za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat sięgnę jeszcze po te powieści, bo zdaję sobie sprawę, że wielu aspektów nie zrozumiałem, zbyt wiele myśli uciekło, zbyt wielu ciekawych wywodów nie wyłapałem.
Dziwię się, że to napiszę, ale zachęcam wszystkich do przeczytania tego cyklu. Pamiętajcie jednak, by nie robić tego zbyt szybko, w pośpiechu, tak się nie da tego czytać:-)
Spróbujcie, może Wam się spodoba, choć rozumiem tych, którzy porzucają te książki, nie radząc sobie ze stylem autora.

To, co dwadzieścia lat temu wydawało mi się nierealne, stało się. Wtedy utknąłem na pierwszym tomie, teraz mam za sobą cały cykl, co sprawia, że czuję niemałą dumę, bo nie było to łatwe spotkanie z twórczością Prousta…
Po siedmiu tomach mógłbym zadać sobie przewrotne pytanie, czy straciłem czas, czy też go odnalazłem?
Podsumowując ten cykl, mógłbym ponarzekać na irytujące...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Ostatni tom Proustowskiej opowieści – wielkiej opowieści o rzeczywistości percypowanej i przetwarzanej przez subiektywną świadomość – ma w sobie dużo nostalgii, czegoś, co wbrew tytułowi („Czas odnaleziony”) – na zawsze zostało utracone.

Jej tonacja nie jest jednak depresyjna, pozwala nam pogodzić się z nieuchronnością przemijania. Mgiełka łagodnej melancholii unosi się nad tekstem, który zmierza do finału. Czujemy, że dopływamy do portu.

Po drodze czeka nas jeszcze Wielka Wojna – jej echa na paryskich salonach, śmierć na froncie Roberta Sainta-Loupa, kontrowersyjny filogermanizm barona Charlusa.

Marcel dojrzewa do roli pisarza, o jakiej zawsze marzył, ale czytając „Dzienniki” Goncourtów powątpiewa o swoim talencie. Jednocześnie rozumie, że ocalenie pamięci i sensu możliwe jest tylko dzięki sztuce. Wie, że czas można zatrzymać i odnaleźć jedynie w procesie tworzenia. Gotów jest do niego przystąpić.

Na pożegnanie z Proustem przywołajmy trzy cytaty oddające nastrój i przesłanie ostatniej części genialnego cyklu:

1) „Każdy czytelnik jest, kiedy czyta, czytelnikiem samego siebie – swoim własnym. Dzieło pisarza to tylko rodzaj instrumentu optycznego zaofiarowanego czytelnikowi, aby czytelnik mógł rozeznać się w tym, czego, gdyby nie książka, nie dostrzegłby w sobie może. Rozpoznanie w samym sobie, przez czytelnika, tego, co mówi książka, to dowód jej prawdy (...) – i vice versa, przynajmniej w pewnej mierze, za różnicę bowiem między dwoma tekstami może ponosić często odpowiedzialność nie autor, ale czytelnik”.
2) „Tylko dzięki sztuce możemy wyjść poza siebie, dowiedzieć się, co widzą inni z tego świata, który jest nie ten sam co nasz, a którego krajobrazy pozostałyby dla nas tak samo nie znane jak pejzaże mogące istnieć na księżycu. Dzięki sztuce, zamiast widzieć jeden świat, nasz, widzimy, jak świat się pomnaża, ilu jest bowiem oryginalnych artystów, tyloma dysponujemy światami, które bardziej różnią się między sobą od światów krążących w nieskończoności, i choć wygaśnie ognisko, skąd emanuje świat artysty, przez wiele stuleci świat ów, czy nazywał się Rembrandt, czy też Vermeer, wysyła nam wciąż jeszcze specjalny swój promień”.
3) „Ze stanu duszy, który tego odległego roku był dla mnie tylko przewlekłą torturą, nic nie przetrwało. Bo jest na tym świecie, gdzie wszystko się zużywa, gdzie wszystko czeźnie, coś, co rozsypuje się w gruzy, coś, co podlega zniszczeniu jeszcze kompletniejszemu, pozostawiając po sobie jeszcze mniej śladów niż Piękno: to Smutek”.

Ostatni tom Proustowskiej opowieści – wielkiej opowieści o rzeczywistości percypowanej i przetwarzanej przez subiektywną świadomość – ma w sobie dużo nostalgii, czegoś, co wbrew tytułowi („Czas odnaleziony”) – na zawsze zostało utracone.

Jej tonacja nie jest jednak depresyjna, pozwala nam pogodzić się z nieuchronnością przemijania. Mgiełka łagodnej melancholii unosi się...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Przez wszystkie poprzednie tomy Marcel w swej wędrówce, przez czas, umiejscowiony na jego pnącym się nieustannie ku kresowi istnienia wierzchołku, ukazuje nam z punktu widzenia wielu różnych doświadczeń życia w jego przeobrażeniach i ewolucjach, różne aspekty przeglądu przeszłości, które poprzez stopniowe budowanie zrozumienia istoty rzeczy przygotowuje go do finałowego przeżycia odkrywającego przed nim to, czego przez całą powieść poszukiwał. Wydarzenie to następuje w tym ostatnim już tomie o sugestywnym tytule „Czas odnaleziony” w jego trzecim rozdziale „Koncert u księżnej de Guermantes”; Marcel odkrywa wreszcie, dlaczego zwykła pamięć nie wystarcza i czego potrzeba zamiast niej, by można było wskrzesić przeszłość. Ze wszystkich mistrzów literatury Proust był pierwszym tak doskonałym badaczem natury czasu i podatnej na jego wpływ naszej tożsamości, która fragmentalizowana przez nasze mechanistyczne pojmowanie jego upływu jest zawsze w swej właściwej tworzącej nas całości zastępowana teraźniejszym niezmiennym i nieruchomym obrazem, jaki mamy zawsze o sobie. Był przekonany, że przeszłość nigdy nie umiera i że sztuka potrafi ją przywołać z najgłębszych pokładów podświadomości. Stąd też jakiś banalny incydent — na przykład ciasteczko kruszone do herbaty — może wywołać wspomnienie miejsc i wydarzeń, które się uważało za utracone na zawsze, przez nieubłagany upływ czasu, który w naszej rzeczywistości cechuje się nieokreśloną przyszłością, określającą tę przyszłość bezczasową teraźniejszością oraz destruktywną dla projekcji przyszłości w teraźniejszości przeszłości. A ściślej mówiąc, może wywołać wspomnienie nie tylko innych podobnych banalnych wydarzeń z przeszłości, ale całe pokłady i doświadczenia, z którymi jest nierozerwalnie związane. „[...] W każdym razie, o ile wystarczy mi czasu, żeby dokonać mego dzieła, to przede wszystkim nie zaniedbam wysiłku dla przedstawienia w nim ludzi (nawet gdyby wyglądali monstrualnie) właśnie na obszarze tak znacznym w porównaniu...” [czyli cały czas, na którym się rozciąga nasza świadomość] „...z niepozornym miejscem, jakie zajmują w przestrzeni...” [to jest nasza świadomość uwięziona w ciele, które jest dla niej niczym teraźniejszość dla przyszłości i przeszłości] „...na obszarze nieskończenie się rozciągającym w Czasie”. Z tego właśnie powodu Proust spędził dziewiętnaście lat między rokiem 1903 a 1922 zamknięty w czterech ścianach zadymionego, wyłożonego korkiem pokoju w swoim mieszkaniu w Paryżu, w izolacji od świata, próbując przywrócić całą przeszłość do życia, która dopiero uchwycona w swej wielkości da nam prawdziwy obraz nas samych w zunifikowanej jej projekcji, którą starał się stworzyć w swym wielkim dziele poprzez niespotykanie nam wyczuloną wrażliwość w procesach iluminacji poszukiwanego czasu. Ów wielki i decydujący proces iluminacji zaczyna się, kiedy Marcel, wchodząc na dziedziniec nowej rezydencji księcia Guermantes jako ok. już pięćdziesięcioletni schorowany mężczyzna, od wielu lat izolujący się od świata, w którym zbierał nieświadomie cenne doświadczenia opisane przez Prousta w poprzednich tomach: W stronę Swanna, W cieniu zakwitających dziewcząt, Strona Guermantes, Sodoma i Gomora, Uwięziona i Nie ma Albertyny (Utracona to inny tytuł tego tomu), które staną się poszukiwanym, przez Marcela natchnieniem w już podupadającym i gnębiącym go przeświadczeniu, że kiedykolwiek spełni się jako wielki literat, gdy właśnie pod wpływem nieoczekiwanych, następujących po sobie kilkakrotnie, eksplozji doznań z przeszłości łączących się z oderwaną od nich teraźniejszością, ukazując mu poszukiwany stracony czas, postanawia pod koniec ostatniego tomu napisać, powieść obejmującą jego wspomnienia, które w ten sposób nadadzą całemu utworowi kołową kompozycję, odsyłając nas z powrotem ku pierwszemu tomowi! (Dzieło Prousta wręcz wymusza na nas wielokrotne jej czytanie). Marcelowi udaje się zidentyfikować doznanie z przeszłości jako to samo uczucie, którego doświadczył, stojąc na dwóch nierównych stopniach baptysterium na placu Świętego Marka w Wenecji, gdy na dziedzińcu przed rezydencją księcia, uskakuje przed nadjeżdżającym automobilem. „[...] zdążyłem jedynie uskoczyć szybko na bok i cofnąłem się na tyle, by potknąć się o płyty kamienne, dość niedbale ociosane [...]” W chwili, gdy zaczął odzyskiwać równowagę, stawia nogę na płycie trochę mniej wystającej od poprzedniej „[...] i wtedy rozwiało się moje zniechęcenie [...]” wywołane zawiedzionymi marzeniami z dzieciństwa opisanymi w tomie „W stronę Swanna”, które zostają brutalnie rozprószane od tomu „Strona Guermantes”, ustępując miejsca kojącej szczęśliwości, jaka była jego udziałem w różnych okresach jego życia w zachwytach towarzyszących widokowi drzew podczas przejażdżki powozem wokół Balbec, to widokiem dzwonnic w Martinville, to smakiem magdalenki umaczanej w herbacinie i wielu innych wrażeń, które „[...] jak mi się wydawało, zsyntetyzowały się w ostatnich dniach Vinteuila [...]”. (Osoba kompozytora Vinteuila to jedno z trzech ucieleśnień dziedzin sztuki, za pomocą których Marcel ukazuje nam jedyny właściwy pryzmat dla jego świata; barwiąc go obrazami Elstira, nadając emocje i strukturę prozy Bergota i komponując go w nuty właściwe sonacie Vinteuila). Tak jak w momencie, gdy brał do ust magdalenkę, znika cały niepokój o przyszłość i zwątpienie intelektualne, pierzchają napastujące go czarną aurą myśli dotyczące rzeczywistości jego uzdolnień literackich, a nawet rzeczywistości literatury w ogóle. Postanawia dotrzeć do samego jądra sprawy, a nie jak uczynił to owego dnia, kiedy skosztował magdalenki, gdy odłożył poszukiwania utajonych przyczyn tego błogostanu na później. I wtedy zostaje nagrodzony kolejnymi egzaltacjami przeszłości w brzęku łyżeczki uderzającej miarowo o talerzyk, dotknięciu nakrochmalonej serwetki, nawet szumie w rurach z gorącą wodą wyzwalając w nim potok wspomnień straconego czasu „[...] usłyszałem jeszcze krok moich rodziców odprowadzających pana Swanna, usłyszałem dźwięk odskakujący, żelazisty, nieutrudzony, krzykliwy i chłodny dzwoneczka, który zwiastował, że nareszcie pan Swann poszedł i mama przyjdzie na górę... [Swann, był sprawcą największego dramatu z dzieciństwa Marcela, który przybywając na kolację do nich, uniemożliwił w dopełnieniu cowieczornego rytuału, kiedy mama całowała go na dobranoc] ...usłyszałem pośrednio, chociaż dźwięki te mieściły się tak daleko w przeszłości”. Marcel zdaje sobie sprawę, że to nie w powtórnej fizycznej podróży ku tym miejscom, na plac Świętego Marka, do Balbec czy też do pokoju z dzieciństwa w Combray odnajdzie Czas utracony, bo podróż taka, podsunie mu tylko kolejne iluzje, jakoby te dawne wrażenia istniały poza nim. Wrażenia takie jak te, które stara się utrwalić, mogą tylko się rozwiać w zetknięciu z radością bezpośrednią, niezdolną ich zrodzić. Jedyny sposób, jaki odnajduje, aby posmakować w nich dokładniej, polega na kompletniejszym wysiłku zaznajomienia się z nimi w ich siedlisku, czyli w nim samym, by rozświetlić je po same głębiny. Pozostaje problem, jak te wrażenia zatrzymać, aby nie pierzchły pod naporem przypisującej sobie pierwszeństwo zachłannej teraźniejszości. Odpowiedź znajdzie w ciągłości czasu teraźniejszego i przeszłości. I to tę właśnie koncepcję czasu jako czegoś, co jest w nas, koncepcję minionych lat jako czegoś, co wciąż w nas tkwi, jest zdecydowany odtworzyć teraz z taką wyrazistością w swojej książce. „To, co zwiemy rzeczywistością, stanowi pewną więź między tymi wrażeniami i tymi wspomnieniami, które otaczają nas równocześnie”. „Tylko jeśli w momencie tego wskrzeszenia przeszłości potrafimy, zamiast zacierać teraźniejszość, zachować jej pełną świadomość i poczucie własnej tożsamości, a jednocześnie przeżywać intensywnie tę chwilę, która, jak nam się wydawało, bezpowrotnie przeminęła, tylko wtedy zdołamy wreszcie odzyskać utracony czas”. Innymi słowy, dopiero posiadając cały bukiet zmysłowych doznań w teraźniejszości i wizję wydarzeń lub doznań z przeszłości, zmysły i pamięć jednoczą siłę i stracony czas zostaje odzyskany.

Czas spędzony z Proustem jest dla nas tym, czym dla Marcela poszukiwanie straconego czasu, stajemy się świadomymi, bądź mimowolnymi uczestnikami jego dzieła, a nawet twórcami tego dzieła. „Utwór pisarza nie jest niczym innym niż pewnego rodzaju instrumentem optycznym, który on podsuwa czytelnikowi, iżby ten potrafił dostrzec coś, czego by, nie mając owej książki, zapewne nie zobaczył w sobie. Rozpoznanie przez czytelnika treści książki w samym sobie dowodzi, że książka jest prawdziwa i vice versa [...] czasem książka zbytnio wyszukana, za trudna dla czytelnika naiwnego [to my w zdecydowanej większości] bywa niczym zmętniała lupa, niepozwalająca mu czytać [...] czytelnikowi potrzebne jest czytanie w sposób szczególny, aby dobrze rozumieć; autor nie powinien wskutek tego czuć się dotknięty, lecz przeciwnie, zostawiać czytelnikowi całkowitą swobodę, powiadając mu: <Sprawdzaj sam, czy lepiej widzisz przez tę lupę, przez inną czy przez jeszcze inną>”.

Wielka proza Prousta w momencie ukazania się była wydarzeniem bez precedensu — i do dziś wiedzie ten prym i będzie wiodła puki, istnieje choć jedno świadome naczynie dla wypełniającego go nadającego mu sens istnienia czasowi. Stanowiła pierwszorzędne zdarzenie w literaturze europejskiej, czyniąc bunt przeciwko przyjętym obyczajom społecznym i seksualnym swym bardziej fundamentalnym radykalizmem intelektualnym, wywracając przyjęte poglądy na temat rzeczywistości otaczającego nas świata oraz środków, za pomocą których istoty ludzkie tę rzeczywistość postrzegają. Jego twórczość idąca ramię w ramię z twórczością współczesnych mu Jamesa Joyce'a czy Franza Kafki w literaturze, Debussego i Ravela w dziedzinie muzyki, w architekturze znajdująca swe podobieństwo w postaci przetaczającej się przez cały kontynent fali Art Nouveau, a w nowoczesnym malarstwie w zerwaniu z realizmem, który panował od czasów odrodzenia, pomogło pojawieniem się fotografii oraz Eduarda Maneta, który w przypływie ekshibicjonizmu postanowił pokazać w paryskiej galerii swój obraz „Śniadanie na trawie”, inspirując kolejnych w osobach Moneta, Renoira, Degasa, van Gogha, Picassa i wielu innych. Ich twórczość była odpowiednikiem odkryć Freuda, a przede wszystkim samego wielkiego odkrywcy prawdziwej natury czasu i przestrzeni Alberta Einsteina.

Cóż mógłbym dodać od siebie w tematyce czysto prozaicznej, jaką jest samo moje spędzenia czasu z dziełem Prousta? Na pewno była to bardzo trudna lektura dla mnie, która w swoich początkach wręcz mnie przerosła i przeminęło wiele stron, zanim się czegokolwiek w niej mógłbym uchwycić, by nie utonąć pod naporem jej rwącego potoku niekończących się zdań zasilanych mniejszymi dopływami w postaci pod zdań, nawiasów, myślników, które siały spustoszenie w moich niezdarnych próbach utrzymania się na powierzchni zrozumienia tych zdań i nadania im ostatecznego sensu. Do przodu w takich chwilach wiodła mnie zwykła ciekawość, która, nawet jeśli czegoś nie rozumiemy i nigdy do końca nie zrozumiemy, jest niczym droga wyzwolona od obezwładniającego nasze zmysły poznawcze narzuconego przez życie urojonego miejsca docelowego, które często zaciemnia nam prawdziwą wartość, jaką są doświadczenia płynące z samej podróży!

I jeszcze taki smaczek na koniec, który mnie zafascynował i oczarował; link do jedynego filmu, na którym widać Marcela Prousta; w ruchu poprzez przestrzeń i czas. Zidentyfikujemy go po jego rzucającej się w oczy dandysowatości!

https://www.youtube.com/watch?v=51COHIgjbYU

A! Jeszcze chciałbym dodać, że wykorzystałem do swej opinii wiele pomocy dydaktycznych, którymi wspomagałem się również w czasie samej lektury. „Wykłady o literaturze” W. Nabokova, „Europa” N. Davies'a, Wikipedia, encyklopedia Gutenberga i kilka tekstów wygrzebanych w internecie pozwoliły mi uporządkować chaos panujący wiecznie w mej głowie oraz cytowałem również samego Marcela.

Przez wszystkie poprzednie tomy Marcel w swej wędrówce, przez czas, umiejscowiony na jego pnącym się nieustannie ku kresowi istnienia wierzchołku, ukazuje nam z punktu widzenia wielu różnych doświadczeń życia w jego przeobrażeniach i ewolucjach, różne aspekty przeglądu przeszłości, które poprzez stopniowe budowanie zrozumienia istoty rzeczy przygotowuje go do finałowego...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

10

10

Pokaż mimo to

220/2019 (E)

220/2019 (E)

Pokaż mimo to

Ostatni tom cyklu to podsumowanie, zakończenie i pożegnanie. Dominuje w nim poczucie upływającego czasu, a zarazem pogodzenie się z nim. Bohaterowie z poprzednich części tutaj tracą swój blask, przykurzeni i nieco zmurszali. Część z nich odchodzi, część trwa nadal w świecie, do którego wydają się już nie pasować.

Na końcu ostatniego tomu bohater w końcu realizuje zamiar napisania książki, który tkwił w nim od dawna, choć dopiero do niego dojrzał. Postanawia zapisać swoje przeżycia, aby dzięki nim czytelnik mógł odkryć prawdy, które rządzą także jego życiem. Ten fragment o sztuce podobał mi się chyba najbardziej i naprawdę podniósł w moich oczach ocenę całego cyklu.

[...] nie będą oni moimi czytelnikami, ale czytelnikami samych siebie, bo moja książka będzie tylko rodzajem szkieł powiększających [...]. Tak iż nie będę żądał, by chwalili mnie lub oczerniali, lecz tylko by mi powiedzieli, czy trafiłem w sedno, czy słowa, które odczytują w sobie, są właśnie słowami, które napisałem [...]

O całym cyklu przeczytacie pod tym linkiem :)
https://lostarandliterature.blogspot.com/2019/11/krotkie-rozwazania-nad-rozwazaniami.html

Ostatni tom cyklu to podsumowanie, zakończenie i pożegnanie. Dominuje w nim poczucie upływającego czasu, a zarazem pogodzenie się z nim. Bohaterowie z poprzednich części tutaj tracą swój blask, przykurzeni i nieco zmurszali. Część z nich odchodzi, część trwa nadal w świecie, do którego wydają się już nie pasować.

Na końcu ostatniego tomu bohater w końcu realizuje zamiar...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Ostatnie kilkadziesiąt stron to arcydzieło, idealne zakończenie trafnie oddające ducha całego cyklu. Jedyne w swoim rodzaju doświadczenie literackie, które wywarło na mnie duże wrażenie.

Ostatnie kilkadziesiąt stron to arcydzieło, idealne zakończenie trafnie oddające ducha całego cyklu. Jedyne w swoim rodzaju doświadczenie literackie, które wywarło na mnie duże wrażenie.

Pokaż mimo to

A o czym tak naprawdę jest „W poszukiwaniu straconego czasu”? Co chciałby Proust powiedzieć wprost czytelnikowi? Pisze on „Rozmyślałem o mej książce i niedokładnie określając tych, którzy będą mnie czytać, o moich czytelnikach. Mianowicie nie byliby to właściwie moi czytelnicy, ale czytelnicy samych siebie, ponieważ moje dzieło byłoby czymś w rodzaju szkła powiększającego, które optyk w Combray daje do ręki klientom – przyrządem do czytania w sobie”. Czytelnicy mogliby czytać o tych samych odczuciach, zwyczajnych, prozaicznych problemach, ale i dylematach, które przeżyli oni i które też przeżył wcześniej autor. Mogliby porównywać. Przy czym każdy miałby też swoje doznania indywidualne, niepowtarzalne.
Ostatni tom genialnego „W poszukiwaniu straconego czasu” jest najwybitniejszy. Ale żeby w pełni móc się nim delektować trzeba jednak znać tomy poprzednie. W „Czasie odzyskanym” akcji praktycznie już nie ma. Oprócz krótkiego resume, dotyczącego tego, co działo się z baronem Charlusem, Proust opisał jedynie przyjęcie u Guermantów, a reszta to refleksje na temat czasu, przemijania, sensu życia, roli sztuki, muzyki i literatury w życiu człowieka, i masy innych. Dojrzały już wiek autora, pogarszający się coraz bardziej stan zdrowia, świadomość zbliżającego się kresu i właśnie wspomniane przyjęcie skłoniły do wielu przemyśleń.
Przyjęcie u Guermantów mocno różniło się od poprzednich, bo z racji częstych wyjazdów do tzw. wód celem podratowania zdrowia i częściowo przez wojnę, autor wypadł z towarzystwa i spotkał się ze znajomymi po dość długim czasie. Ku swojemu gigantycznemu zaskoczeniu zobaczył, jak bardzo wszyscy się postarzali, jak bardzo zmieniły się obyczaje salonowe i doszedł do wniosku, że ludzie ci swój czas właściwie zmarnowali. Że dopiero byli młodzi czy w średnim wieku, a już to ktoś inny jest młody, a oni powoli już odchodzą. I z tego ich bytowania wiele nie wynikło.

Proust sam czuł nostalgię, gdy pomyślał o tzw. dawnych czasach. I jak każdemu chyba przychodziło mu myśl, czy można byłoby coś zrobić, aby cofnąć czas. Skojarzył sobie, że są w życiu momenty, kiedy jest się jednak niejako poza czasem. Dzieje się tak wtedy, gdy nagle pod wpływem jakichś okoliczności człowiek przypomina sobie wydarzenie z przeszłości. Przykładowo stając na chwilę na ulicy, nagle przypomniał sobie podobną sytuację sprzed lat w Wenecji. I tak naprawdę zapomniał, gdzie jest, było tak, jakby na moment podróżował w czasie i rzeczywiście znalazł się w Wenecji. Albo czując smak ciastka, magdalenki, przypomniał sobie dzieciństwo. Uzmysłowił sobie wówczas, że dusza ludzka może przebywać gdzieś bez ciała. Dało mu to z kolei asumpt do myśli o śmierci człowieka. Napisał, że „Można zrozumieć, że „śmierć” dla niego to już słowo bez znaczenia, bo skoro znalazł się poza czasem, jakie niebezpieczeństwo może mu grozić w przyszłości?”. I „Mój lęk, spowodowany myślą o śmierci zniknął w chwili, gdy nieświadomie rozpoznałem smak magdalenki, bo skoro moja osoba już przed ową chwilą była istotą poza czasem, to nie miały dla niej żadnego znaczenia sprawy przyszłości”.

Nawiązał również do innego momentu, opisanego w tomie V, o czym szerzej pisałam tutaj, kiedy to słuchając muzyki, konkretnie sonaty, usłyszał fragment, pochodzący jakby z innego świata, będącą dowodem, że ten inny świat istnieje, że po śmierci jest coś jeszcze. Starał się „odnaleźć z wysiłkiem pamięci coś sobie przypominającej, jak gdyby melodie nigdy niesłyszane, które ustawicznie do nas wracają i chcemy je słyszeć, zapisać.” Przypominając sobie jakieś widoki, np. trawę, dzwonnicę czuł, „że to wszystko było znakami ukrywającymi coś innego, co powinienem odczytać, myślą zapisaną pismem hieroglificznym”.

Proust doszedł do wniosku, że „dzieło sztuki jest jedynym sposobem odnalezienia Czasu straconego.” I ta myśl pchnęła go ku pisaniu. Zawarł nawet w tekście przesłanie do przyszłego czytelnika i wyjaśnienie, czym jest jego, twórcy, dzieło. Artysta tworząc nie może omijać „tajemnic, których rozumienie jest może dostępne tylko w innych światach, ani takich których przeczuwanie stanowi o doznaniach w życiu i w sztuce, wzruszających nas najbardziej”.
całość
https://powrot-do-krainy-ksiazki.blogspot.com/2019/08/marcel-proust-czas-odzyskany-cz-vii-w.html
6/6

A o czym tak naprawdę jest „W poszukiwaniu straconego czasu”? Co chciałby Proust powiedzieć wprost czytelnikowi? Pisze on „Rozmyślałem o mej książce i niedokładnie określając tych, którzy będą mnie czytać, o moich czytelnikach. Mianowicie nie byliby to właściwie moi czytelnicy, ale czytelnicy samych siebie, ponieważ moje dzieło byłoby czymś w rodzaju szkła...

więcej

mniej

Pokaż mimo to