Krivoklat

Krivoklat, to moje trzecie i już wiem, że nie ostatnie spotkanie z twórczością Jacka Dehnela. Odkryłam go w Lali i prawdę mówiąc za każdym razem odkrywam go na nowo. Każda z tych trzech książek jaką przeczytałam jest zupełnie inna, tak jakby pisało ją kilka różnych osób, co bardzo cenię, bo strasznie nie lubię, gdy pisarz ciągle na nowo opowiada tę samą historię, która potem przeradza się w głowie w literacka papkę. Zawsze uważałam, że powieść może być dobra, a przy odrobinie talentu i pracowitości bardzo dobra lub wybitna, jeśli pisarz wie o czym pisze. To znaczy swojej wiedzy o podmiocie książki nie zdobywa z Wikipedii lecz wynika ona z doświadczenia czy obcowania z. W tej powieści czuć to bardzo wyraźnie, ze pisarz doskonale wie o czym mówi, ze każdy ujęty w tej fabule dzieło jest mu doskonale znane. Jacek Dehnel to pisarz, który opowiada historię, a nie tylko tworzy zlepek zdań, które prowadzą w tylko sobie znanym kierunku, bo autor musi popisać się swoją elokwencją i umiejętnością składania błyskotliwych zdań. Nie można powiedzieć, autor tego nie potrafi, wręcz przeciwnie, ale w jego przypadku, te zdania są środkiem, a nie celem opowieści. Dehnel świetnie potrafi bawić się słowem czego dowodem jest ta błyskotliwa i ironiczna opowieść i przez moment nawet przeleciał mi przez głowę taka myśl, że to prawdopodobnie jest pilny uczeń mojego ukochanego Prousta.

Krivoklat, to pacjent szpitala psychiatrycznego, co od razu nasuwa wniosek, że to wariat, ale wstrzymajmy się ze zbyt pochopną oceną zanim nie poznamy intencji bohatera. Jest on bowiem przekonany, że pewne arcydzieła należy zniszczyć, po to żeby w ten sposób zwrócić na owe dzieła uwagę, ale tę prawdziwą, a nie skażoną tak zwanym interpretacjami czy wydumaną wartością wyrażoną niezliczoną ilością zer otoczoną czarno-czerwonymi lub czarno-żółtymi odblaskami krzyczącymi ze szpalt gazet. Krivoklat prowadzi monolog, jego myśli są spójne i logiczne i jeśli rozpraszają się w jakikolwiek sposób, to tylko po to by i tak na końcu dojść do jedynie słusznej konkluzji, jak sprytnie zrobić w konia tych tak zwanych lekarzy, by opuścić szpital nabyć dziewięćdziesięciosześcioprocentowy kwas siarkowy i udać się do muzeum.

Krivoklat, to moje trzecie i już wiem, że nie ostatnie spotkanie z twórczością Jacka Dehnela. Odkryłam go w Lali i prawdę mówiąc za każdym razem odkrywam go na nowo. Każda z tych trzech książek jaką przeczytałam jest zupełnie inna, tak jakby pisało ją kilka różnych osób, co bardzo cenię, bo strasznie nie lubię, gdy pisarz ciągle na nowo opowiada tę samą historię, która...

Trochę ta książka zalatuje nieudaną próbą naśladowania stylu Bernharda.

Trochę ta książka zalatuje nieudaną próbą naśladowania stylu Bernharda.

A to mnie Jacek Dehnel przemusztrował, zadał bobu, rozciągnął, niczym cumę okrętową... Jego, już nie nowy, "Krivoklat" to powieść tyleż intrygująca, co warsztatowo, technicznie wymagająca. Całkowity brak rozdziałów, naturalnych przerw, momentu na oddech, tylko niezatrzymująca się narracja, właściwie niekończące się zdanie, a to wymaga siły i cierpliwości. Zważywczy, że bohater jest też pensjonariuszem Centrum Medycznego Zamek Immendorf, innymi słowy zakładu psychiatrycznego, i jego postać jest narratorem całej historii, opowiedzianej jednym tchem, potokiem myśl, wspomnień i przemyśleń, w głowie solidnie zakręcić się może. A jednak uporawszy się z formą, treść ma tu też znaczenie. Dehnel ofiarował bowiem książkę o sztuce, jej pojmowaniu, dyskusji o niej i roli samej w sobie. Przy okazji serwuje zabawny i inteligentny przekrój wrażeń oraz odczuć wobec dzieł, i ich twórców, wybitnych, znaczących, a tym samym popularnych. Co już problem dla ich interpretacji może stanowić. "Krivokalt" to intelektualna rozprawa o stanie ducha, wrażliwości i szaleństwie. Takoż samo szalona, jak i szaleńcza. Trudna i odważna. Śmiała i bezczelna. Ironiczna i poważna. Jak już się przez nią przebrnie, uczucie satysfakcji gwarantowane.

A to mnie Jacek Dehnel przemusztrował, zadał bobu, rozciągnął, niczym cumę okrętową... Jego, już nie nowy, "Krivoklat" to powieść tyleż intrygująca, co warsztatowo, technicznie wymagająca. Całkowity brak rozdziałów, naturalnych przerw, momentu na oddech, tylko niezatrzymująca się narracja, właściwie niekończące się zdanie, a to wymaga siły i cierpliwości. Zważywczy, że...

Kawał świetnej literatury! Zaczynasz od obcowania z wariatem, a na końcu mu prawie kibicujesz

Kawał świetnej literatury! Zaczynasz od obcowania z wariatem, a na końcu mu prawie kibicujesz

Mam trochę kłopot z wystawieniem jednoznacznej oceny przeczytanej przed momentem powieści Jacka Dehnela, którego nie lubię jako człowieka, bo nie lubię nadętych bufonów, a pan Dehnel takim kimś zwyczajnie jest. Jednak to, że go nie lubię nie ma tu żadnego znaczenia, bo podszedłem do niego z 'wywietrzoną' (sic!) głową, nie nastawiając się nijak, bo po prostu wykrzyczał do mnie z półki bibliotecznej - "weź mnie!" (zawsze coś, zawsze... ktoś?)

Dehnel bezsprzecznie pisać potrafi, bo rzadko kiedy czyjeś półstronicowe zdania czyta się tak sprawnie, mimo wtrąceń, licznych zdań podrzędnych, współrzędnie podrzędnych i podrzędnych względem innych podrzędnych. Wstawki dialogowe, choć notacyjnie nieco inne, przypominały mi niektóre fragmenty Saramago (Bernharda znam bardzo słabo, by nie powiedzieć, że wcale, wszak "Kalkwerk" miałem okazję czytać) i, o dziwo, nie męczyły mnie specjalnie, choć podobno taki sposób pisania (bez myślników po dwukropku, będących dla czytelnika jasnym obwieszczeniem "uwaga, idzie dialog") niektórych odbiorców konfunduje. Zdarza się.

Skoro więc "Krivoklat" napisany jest sprawnie, językiem tyleż zawiłym, co po prostu dojrzałym i (chyba) pięknym, skąd we mnie ten problem z oceną? Otóż, mówiąc dobitnie acz zwięźle, książka ta zwyczajnie mnie nie porwała i jeśli przez pierwszych sto stron byłem ciekawy, w czym tkwi sedno i w którą stronę pójdzie zaburzony narrator, tak przez pozostałych sto trzydzieści niecierpliwie wyczekiwałem chwili, kiedy przewrócę ostatnią stronę.

Sama idea nie była zła, samo 'zadanie' głównego bohatera nie było pozbawione sensu, choć jego samego, podobnie jak szanownego autora, zwyczajnie nie polubiłem. Nieustannie towarzyszyło mi przeświadczenie, że za monologiem Krivoklata kryje się męcząco zadufany i niezmiennie nadęty J.D., radujący się swoją siwizną mimo nieprzekroczenia czterdziestki i tak dalej, i tak dalej. No cóż, zdarza się i tak.

Mam trochę kłopot z wystawieniem jednoznacznej oceny przeczytanej przed momentem powieści Jacka Dehnela, którego nie lubię jako człowieka, bo nie lubię nadętych bufonów, a pan Dehnel takim kimś zwyczajnie jest. Jednak to, że go nie lubię nie ma tu żadnego znaczenia, bo podszedłem do niego z 'wywietrzoną' (sic!) głową, nie nastawiając się nijak, bo po prostu wykrzyczał do...

świetnie oddany sposób wypowiedzi człowieka niezrównoważonego psychicznie, nadwrażliwca.Wciągająca,napisana ładnym,eleganckim językiem.Pięknie przedstawia zafascynowanie sztuką.Czyta się Swietnie.

świetnie oddany sposób wypowiedzi człowieka niezrównoważonego psychicznie, nadwrażliwca.Wciągająca,napisana ładnym,eleganckim językiem.Pięknie przedstawia zafascynowanie sztuką.Czyta się Swietnie.

będę pisał co myślę o Bernhardzie, bo nie chce się narażać, a znalazłem świetną recenzję Dariusza Nowackiego, który delikatnie moje uczucia wyraził:
http://wyborcza.pl/1,75410,20274881,krivoklat-dla-kazdego-cos-przykrego-czyli-dlaczego-powiesc.html
„..Twórczość Austriaka (1931-89) traktowana jest u nas z nabożeństwem, a więc sam pomysł jej pastiszowania wydał się niektórym czytelnikom "Krivoklata" nieledwie profanacją…
….Dehnel jest nielichym majstrem i wiele potrafi. Bernharda, patrząc od strony formy, imituje tak doskonale, że gdyby ten żył i miał możliwość przeczytania "Krivoklata" w przekładzie na niemiecki, mógłby uznać powieść Dehnela za własną. Albo popadłby w irytację, ponieważ pastisz ten bezwiednie przechodzi w parodię… …Bohater Dehnela - inaczej niż figury Bernharda - nie jest człowiekiem zrozpaczonym, lecz nieznośnym zrzędą, zgryźliwym upierdliwcem, którego nie warto słuchać, gdyż z góry wiadomo, co powie, czy raczej w którą stronę strzyknie jadem. Ponadto sporządzony przez Dehnela ekstrakt z Bernharda wydaje się odseparowany od filozoficznych założeń, którymi autor "Kalkwerku" się posługiwał. Nawiasem mówiąc, tych ostatnich najpewniej w ogóle nie da się skopiować; dzieło Austriaka jest pod tym względem idiomatyczne.
Przy całym szacunku, jaki żywię dla oryginału, z którego Dehnel zrobił zgrabny cover, nie darzę twórczości Bernharda szczególnym podziwem. Mnie więc "Krivoklat" nie oburza, wyłącznie bawi, bo to świetny żart literacki.”
Jaki delikatny profesjonalista Nowacki („..nie darzę szczególnym podziwem..”), w porównaniu ze mną - amatorem, bo ja czytałem Bernharda dwie książki, a jedną recenzowałem („Korekta” 3/10 https://wgwg1943.blogspot.com/2014/05/thomas-bernhard-correction.html )
A Dehnela kocham miłością niewinną i czystą za inteligencję, ironię, a tym razem jeszcze za złośliwość i zjadliwość, które zapewniają uważnemu czytelnikowi prześwietną zabawę, więc - jeszcze raz 10/10

będę pisał co myślę o Bernhardzie, bo nie chce się narażać, a znalazłem świetną recenzję Dariusza Nowackiego, który delikatnie moje uczucia wyraził:
http://wyborcza.pl/1,75410,20274881,krivoklat-dla-kazdego-cos-przykrego-czyli-dlaczego-powiesc.html
„..Twórczość Austriaka (1931-89) traktowana jest u nas z nabożeństwem, a więc sam pomysł jej...

Cóż za proza!
Szaleństwo ubrane w zdania maniakalnie wręcz drobiazgowe i logiczne. Wielka przyjemność.

Cóż za proza!
Szaleństwo ubrane w zdania maniakalnie wręcz drobiazgowe i logiczne. Wielka przyjemność.

Jacek Dehnel napisał książkę genialną. Mówiącą nie społecznej hipokryzji, przeciętności i miałkości. Książkę, która jest jednocześnie egzemplifikacją twórczego piękna, napisaną idealnie czystym językiem poety rozumiejącego to, co indywidualne, ponad przeciętne i zbuntowane przeciw zbiorowemu kołtuństwu.

Takim buntem, buntem wskroś romantycznym, jest postawa tytułowego bohatera, który będąc człowiekiem wysokiej kultury wypowiada wojnę temu, co społeczeństwo uważa za bezcenne, choć samo tego należycie nie rozumie. Tym czymś jest sztuka i jej arcydzieła strzeżone i przechowywane w muzeach. Podejmując na nie atak kwasowy wandal Krivoklat dokonuje czynu, który w pierwszej chwili wydaje się być jakimś szalonym acte gratuit , lecz czy właśnie zdolność do działań nieumotywowanych nie jest najgłębszym przejawem człowieczeństwa, czy poprzez ten absurdalny z pozoru akt bohater nie zwraca uwagi zadowolonych, skoncentrowanych na konsumpcji i pomnażaniu dóbr mieszczuchów na fakt, że w pewnym momencie zapomnieliśmy o prawdziwej wartości sztuki czyniąc ją jedynie przedmiotem wyceny finansowej. Niszcząc fizycznie arcydzieła malarstwa z miłości do nich, Krivoklat wskazuje na ich ponadmaterialny wymiar, który gdzieś w tym wszystkim się rozpłynął.

Bardzo znamienne jest to, że bohatera sklasyfikowano jako chorego psychicznie; czyż w tym fakcie nie wyraża się jakoś bezradność społeczeństwa, które najprawdopodobniej nie wie co z taką jednostką począć. Zresztą psychiatria także jest tu poddana wyraźnej krytyce, zwłaszcza tzw. terapia sztuką, która ostatecznie okazuje się antyterapią. I sam takiemu widzeniu rzeczy skwapliwie przytaknę.

Lektura Krivoklata nie przychodzi łatwo. Zastosowana przez autora technika strumienia świadomości narzuca czytelnikowi wymóg większej czujności wobec tekstu, nie może on chyłkiem przemierzać tych stronic gnając ku rozwiązaniu. Bo to co było pisane na jednym oddechu, nie zawsze da się na jednym oddechu przeczytać. Osobiście wiele partii tekstu czytało mi się z dużą swobodą, lecz zdarzały się też momenty gdy grzązłem w lekturze, odkładałem ją i po pewnym czasie podejmowałem misternie snutą nić. To cecha wybitnych utworów, że nie można ich pojąć za jednym razem, że trzeba się z nimi mierzyć ponownie i ponownie.

Nie ukrywam swego braku pewności czy wszystko w powieści zostało przeze mnie zrozumiane. Choćby dlatego, że, tu przyznam się do znacznych luk w oczytaniu, nie jest mi znana twórczość Thomasa Bernharda, której pastiszu w tej powieści podobno podjął się Dehnel. Tym co sprawiło, że sięgnąłem po „Krivoklata” była, oprócz oczywiście sławy dzieła, oryginalność tytułowego bohatera. Ostatecznie można by się tu odwołać do dylematu z dyskusji Krivoklata z jego żoną, czy podchodząc do dzieła sztuki, a powieść nim też przecież jest,należy mieć głowę nabitą czy też wywietrzoną. W moim przypadku ziściła się raczej ta druga opcja. I być może w ten sposób przeczytałem książkę samą w sobie, omijając jej literacki kontekst.

Jacek Dehnel napisał książkę genialną. Mówiącą nie społecznej hipokryzji, przeciętności i miałkości. Książkę, która jest jednocześnie egzemplifikacją twórczego piękna, napisaną idealnie czystym językiem poety rozumiejącego to, co indywidualne, ponad przeciętne i zbuntowane przeciw zbiorowemu kołtuństwu.

Takim buntem, buntem wskroś romantycznym, jest postawa tytułowego...

Wspaniałe popisy językowe, ale fabuła nudna i ciągnąca się jak flaki z olejem.

Wspaniałe popisy językowe, ale fabuła nudna i ciągnąca się jak flaki z olejem.