Nadawanie znaczenia istnieniu.

Tytuł książki sugerujący fundamentalne treści sporo wymaga od autora. Edward O. Wilson niestety pomieszał narrację ważną i zasadną z detalem wynikającym z doraźnego sporu i zawodowymi preferencjami. Ponieważ jednak książka "Znaczenie ludzkiego istnienia" nie jest długa, to całość nie oceniam, jako straty czasu. Szczególnie, że pojawiło się kilka bardzo dobrych spostrzeżeń. Po lekturze zostaję z lekkim zawodem, szczególnie w związku z wcześniejszą publikacją socjobiologa o potrzebnym sposobie uprawiania nauki (*).

Poszukując egzystencjalnie ważnego dla człowieka uzasadnienia, Wilson postanowił połączyć jego kulturowe osiągnięcia, cele, pragnienia z konsekwencjami doboru naturalnego, i szczerzej, ustaleniami nauk przyrodniczych. Zapytał o przyrodzoną nam ciekawość, czasem uzasadniona dumę z wyjątkowości, przypomniał o ograniczeniach percepcyjnych oraz zastanowił się nad potencjalnością istnienia życia poza Ziemią. Dość klasycznie przedyskutował nasze miejsce w ekosystemie i społeczne relacje. Połączył walory i pułapki jednostronności wizji świata w, z reguły sprzecznych, dążeniach nauk humanistycznych i przyrodniczych. Streścił więc główne myśli z "Konsiliencji".

Może kilka zdań o atutach książki. Przede wszystkim Wilson pozbawił świadomość, wolną wolę, religijność, czyli składniki stopnia wyewoluowania człowieka, wyjątkowości wykraczającej poza naturalizm. Kubeł zimnej wody wylał na głowę piewców 'uduchowionej wolnej woli', którą sprowadził do potrzebnej Homo sapiens ewolucyjnej adaptacji uzasadniającej w samosprzężeniu naszą wyjątkowość (str. 157). Nieco przy okazji pogroził palcem naukom humanistycznym za samozadowolenie z 'oderwania się' od rzeczywistości poznanej przez nauki 'science'. Bardzo trafnie przypomniał stwierdzenie Junga, że "niektórych problemów nie można rozwiązać, lecz trzeba z nich wyrosnąć". Wilson stara się zaprząc naukę do spełnienia intelektualnego ludzi w ich natarczywych pytaniach fundamentalnych, sugerując użycie techniki obracania pytań z różnej strony by uniknąć fundamentalizmu sądów i doktrynerstwa przekonań.

Dwa zasadnicze minusy, to konsekwencja mojego zrozumienia założonego celu pracy i jej niewielkich rozmiarów. W kolizji z ogólnym przesłaniem, w mojej ocenie, pozostają rozbudowane analizy o mrówkach i feromonach (str. 73-93). Co prawda pokazują założony kontekst istnienia, taki poza 'ludzko-centryczny', ale niewiele więcej (stanowiąc 15% zasadniczego tekstu, niepotrzebnie rozpraszają uwagę). Zdecydowanie nie spodobało mi się umieszczenie w książce (str. 62-69) sporu o istnienie rozszerzenia doboru naturalnego (tzw. dostosowania łączonego, które autor odrzuca). Co gorsza, tekst kończy dość techniczne streszczenie artykułu opublikowanego ostatnio m.in. przez Wilsona (str. 175-188) . To zupełnie chybiony w wymowie dodatek, nawet jeśli mógłby stanowić przełom w rozumieniu psychologii ewolucyjnej (i tworzyć intelektualny konflikt z opiniotwórczymi badaczami - Haldenem, Hamiltonem i Dawkinsem).

"Znaczenie ludzkiego istnienia" to lektura w połowie wartościowa, w połowie zbędny dyskurs rozmieniający na drobne ważną zagadkę, która przecież angażuje myśli człowieka. Przypuszczam, że to próba rekapitulacji zdobytej przez autora w długim życiu wiedzy i ubrania jej w fundamentalne tęsknoty umysłu ciekawego świata. Wyszła z tego 'połowicznie wartościowa' lektura. Czuję, że Wilsona stać na więcej.

Może na koniec ciekawy cytat, taka 'pigułka' (str. 23):

"Ludzkie istnienie może być prostsze, niż przypuszczaliśmy. Nie ma przeznaczenia, nie ma niezgłębionej tajemnicy życia. Demony i bogowie nie walczą o naszą lojalność. W zamian jesteśmy samostworzeni, niezależni, sami, kruchej kondycji, jesteśmy gatunkiem biologicznym przystosowanym do życia w pewnym biologicznym świecie."

Czy to powinno martwić?

PRAWIE DOBRE - 6.5/10

-------

* "Konsiliencja. Jedność wiedzy", Wilson Edward O., Zysk i S-ka 2011

Nadawanie znaczenia istnieniu.

Tytuł książki sugerujący fundamentalne treści sporo wymaga od autora. Edward O. Wilson niestety pomieszał narrację ważną i zasadną z detalem wynikającym z doraźnego sporu i zawodowymi preferencjami. Ponieważ jednak książka "Znaczenie ludzkiego istnienia" nie jest długa, to całość nie oceniam, jako straty czasu. Szczególnie, że pojawiło się...

Humaniści nauczyli się nie wypowiadać na tematy, które są domeną przyrodoznawstwa. Pora na przyrodoznawców, by nabrali trochę skromności w ocenie swych możliwości wypowiadania się w zagadnieniach filozoficznych. Pomyślałem o tym po skończonej lekturze książki Wilsona, która w tytule zapowiada wyjaśnienie największych egzystencjalnych zagadek, a w gruncie rzeczy zawiera odgrzewane kotlety z XIX wieku. Wilson powtarza np. po Kancie, że jesteśmy wolni, bo przekonanie o tym jest warunkiem zachowania zdrowia psychicznego; po Feuerbachu, że Boga nie ma, i dobrze, bo dzięki temu nikt nas - ludzkości - nie ogranicza. Zaś porównania społeczeństwa ludzkiego do mrówek przypominają darwinizm społeczny praktykowany swego czasu przez Spencera czy Galtona. Na plus zapisuję autorowi, że stara się odświeżyć pogrzebane nieco w filozofii, szczególnie tej kontynentalnej, pojęcie natury oraz nie popełnia błędu wielu współczesnych ateistów, którzy redukują ludzki umysł do mózgu (Wilson wyraźnie temu zaprzecza) czy też o religii są w stanie powiedzieć tylko tyle, że jest pasożytem (autor wskazuje, że religia sakralizuje życie ludzkie i wnosi do niego powagę). Ww. pozytywy nie zmieniają jednak wrażenia, że mamy do czynienia z filozofią uprawianą w bujanym fotelu przez wybitnego skądinąd biologa.

Humaniści nauczyli się nie wypowiadać na tematy, które są domeną przyrodoznawstwa. Pora na przyrodoznawców, by nabrali trochę skromności w ocenie swych możliwości wypowiadania się w zagadnieniach filozoficznych. Pomyślałem o tym po skończonej lekturze książki Wilsona, która w tytule zapowiada wyjaśnienie największych egzystencjalnych zagadek, a w gruncie rzeczy zawiera...