Do utworów Emily Dickinson wróciłam po wielu latach w ramach wyzwania czytelniczego na marzec.
Kiedyś ta poezja była dla mnie magiczna, teraz mam pewność, że nadal jest niezwykła i wyjątkowa.
🍀
Poetka żyła w XIX wieku. Jej twórczość znalazła się na pograniczu romantyzmu i pozytywizmu. W tamtych czasach kobiety w przestrzeni publicznej niemal nie istniały (oprócz tych bardzo bogatych). Emily Dickinson próbowała się przebić przez mur tradycyjnego porządku opartego na patriarchacie, społecznych schematach i religii. Jej ojciec był surowym protestanckim kaznodzieją. Z dużą starannością zadbał o edukację córki.
Jednak po jego śmierci Emily napisała:

"Serce miał czyste i straszne - drugiego takiego chyba nie ma na świecie".

W kontekście tej opinii rozumiem, dlaczego matka poetki, wycofała się emocjonalnie z relacji z własnymi dziećmi. Mogę się też domyślić, jak wielki chłód emocjonalny panował w tej rodzinie. Co działo się w zaciszu domowym, że zamiast rozpaczy po śmierci ojca, pojawią się słowa o jego wyjątkowo strasznym sercu?

Pozostała już tylko wiara, ale i tu nie było ukojenia. W końcu pojawi się gorzkie podsumowanie i zapowiedź tego, co będzie działo się w jej życiu:

"Skoro nie mogłam mieć Wszystkiego -
Nie dbałam o brak mniejszych Rzeczy."

Stopniowo wycofywała się, pisała do szuflady, wiele lat przed śmiercią przestała opuszczać swój pokój.
Jej wiersze są pełne nadziei i równocześnie smutne. Nie brak wśród nich takich, które pokazują jak krytyczną i spostrzegawczą osobą była. Zdarzają się nawet krótkie prześmiewcze fraszki.
Emily wiedziała, że jest sama, bez wsparcia. Mogła zgodzić się na jałmużnę i pisać teksty na zlecenie, żeby wydawcy płacili jej za to, co modne i wyczekiwane przez czytelników. Nigdy nie zaakceptowała tej możliwości.
Jej życie to smutna historia wyjątkowej kobiety, która nie chciała dostosować się do reguł patriarchalnego porządku. Ale ta historia nie kończy się ostateczną porażką. Jej wiersze (pośmiertnie) doczekały się akceptacji czytelników. Obecnie jest uważana za jedną z najwybitniejszych amerykańskich poetek, twórczynię nowatorskiego stylu poetyckiego.
🍀
Teraz, gdy po latach, znów czytam utwory Emily Dickinson, mogę potwierdzić, że niewiele zmieniło się w moim zauroczeniu tą poezją i osobowością.
Ascetyczna forma, oszczędny oraz przemyślany dobór słów, interpunkcji, urwane rymy, przerzutnie i pauzy rozrywające zdania są atutem jej wierszy. Tutaj żadne słowo, znak interpunkcyjny, użycie dużej litery nie jest przypadkowe. Oszczędność wypowiedzi służy budowaniu wieloznaczności, symboli, nieoczekiwanych definicji i metafor. Spotkania z taką poezją nie można zapomnieć.
Zachęcam do lektury i zadumy, która się w czytelniku otwiera po przeczytaniu utworów tej wyjątkowej poetki.

Do utworów Emily Dickinson wróciłam po wielu latach w ramach wyzwania czytelniczego na marzec.
Kiedyś ta poezja była dla mnie magiczna, teraz mam pewność, że nadal jest niezwykła i wyjątkowa.
🍀
Poetka żyła w XIX wieku. Jej twórczość znalazła się na pograniczu romantyzmu i pozytywizmu. W tamtych czasach kobiety w przestrzeni publicznej niemal...

Gdyby Emily Dickinson żyła w czasach pandemii, czułaby się całkiem dobrze chodząc po ulicach skryta za maską, na swój sposób niewidzialna. Świat, który stworzyła, jest światem autystycznym, wewnętrznym, hermetycznie zamkniętym i przede wszystkim – po platońsku duchowym.

W wierszu 327 o tej niewidzialności pisze tak:
Zanim straciłam wzrok – ceniłam
Ten zmysł jak każde Stworzenie –
Które ma Oczy i nie myśli
Nawet – że mogłoby nie mieć –

Utrata wzroku z tego wiersza jest oczywiście metaforyczna – chodzi o to, że Dickinson, jak na poetkę przystało, myśli uszami, czyli postrzega świat przez pryzmat słów, w które może go ubrać (a ubiera tłumacząc zarazem sobie samej, jak i innym, choć w jej przypadku ci inni są bardzo enigmatyczni). Niewypowiedziane, a także to, co nie do powiedzenia, nie istnieje – zamykamy na to oczy. Wszak w wierszu 581 pisze:

Każdą myśl ujmowałam w słowa
Nie wyszło mi tylko z Jedną –
Jak gdyby Dłoń usiłowała
Kształt Słońca szkicować kredą

O nasłuchiwaniu zaś pisze w wierszu 526:
To raczej rzecz samego Ucha
Które to tak, to owak słucha -
Dźwięcznie, lub Głucho.

Ten ostatni wers rozumiem w ten sposób, że poetka słucha dźwięcznie, czyli słucha słów, a czasem słucha bezdźwięcznie, czyli słucha całej pozasłownej reszty, która czasem jest po prostu ciszą…

Co wynika z utraty wzroku, z zamknięcia się w świecie zbudowanym ze słów? Myślę, że jej konsekwencją jest swoista hierarchia, którą genialnie definiuje w wierszu 569:

Na czele Listy – jeśli taką
Posiadam – mam Poetów – po nich
Słońce – po Słońcu Lato – wreszcie
Niebiosa – i Spis zakończony –

Lecz widzę, patrząc wstecz – punkt Pierwszy
Następne w sobie Mieści –
Skreślam więc ich zbyteczny Popis –
Zostają sami – Poeci

Nigdy nie rozumiałam analogii, jaką krytycy literaccy dostrzegali między poezją Walta Withmana a twórczością Emily Dickinson… Whitmanna charakteryzuje wielomówstwo, przegadanie. Za dużo tam słów, dygresji, wątków. U Emily Dickinson odnajduję chirurgiczną precyzję (nie wiem, skąd Barańczak wziął tytuł swojego tomu, wielce prawdopodobne, że z tekstów Dickinson, które tłumaczył).

W wierszu 623 – mieszcząc wszechświat – pisze:
Mózg – rozleglejszy jest niż Niebo –
Bo zmierz je – co do cala –
Ujrzysz, ze w Mózgu się pomieści
I Pan – i Przestrzeń cała -

Niesamowite jest, że dziewczyna, która całe życie spędziła w jednym miasteczku, zajmując się domem, nigdy niczego nie publikując była w stanie świadomie i konsekwentnie ubierać świat, Boga, siebie, miłość i cały wszechświat w słowa, pisać list do tegoż świata nie otrzymując absolutnie żadnej informacji zwrotnej (por. Wiersz 441: To wszystko – to mój list do Świata / Co nigdy nie pisał do mnie); że sama trzymając się tego, co było w jej głowie, była w stanie tworzyć poezję i określać siebie jako poetkę.

Ta myśl utwierdza mnie w intuicji, że Emily Dickinson (1830 – 1886) jest świętą Teresą z Lisieux (1873 – 1897) poezji, a może to święta Teresa z Liseux była Emily Dickinson życia zakonnego? Świat świętej Teresy z Liseux, czyli jej relacja z Bogiem była tak samo hermetyczna, zamknięta i obca światu; czysto duchowa.

Gdyby Emily Dickinson żyła w czasach pandemii, czułaby się całkiem dobrze chodząc po ulicach skryta za maską, na swój sposób niewidzialna. Świat, który stworzyła, jest światem autystycznym, wewnętrznym, hermetycznie zamkniętym i przede wszystkim – po platońsku duchowym.

W wierszu 327 o tej niewidzialności pisze tak:
Zanim straciłam wzrok – ceniłam
Ten zmysł jak każde...

http://ksiazkapogrzbiecie.pl/

Wiersze jednej z najwspanialszych amerykańskich poetek wybrane i przetłumaczone przez równie wspaniałego Stanisława Barańczaka.

Mój zużyty, biblioteczny egzemplarz "100 wierszy" jest o rok starszy ode mnie. Sam czas powstania wierszy wydaje mi się nieprawdopodobny - Dickinson równie dobrze mogłaby napisać je teraz, nie wydaja się archaiczne czy nieaktualne. Po części wynika to z tematyki utworów, uniwersalnej i ponadczasowej, po części zaś z kunsztu autorki (i tłumacza, niewątpliwie, Barańczakowe love <3)

Rozważając o wierszach Dickinson, nie da się nie wspomnieć o ich nietypowej konstrukcji - z mnóstwem myślników i wielkich liter w środku zdania. Na początku trudno było mi się skupić przez te konstrukcyjne anomalia, jednak po przeczytaniu kilkunastu stron można wpaść w ten specyficzny rytm i właściwie ich nie zauważać.

Tomik czyta się szybko, jednak przy niektórych wierszach musiałam się cofnąć do początku, przeczytać je dwa, trzy razy. Na pewno nie wszystkie zrozumiałam, ale na szczęście matura z polskiego już za mną, więc nie muszę trafić w klucz. I chyba w tym tkwi szkopuł, żeby poezję rozumieć tak jak ją rozumiemy, zamiast zastanawiać się, czy może jednak nie chodziło o czerwony jako kolor krwi, a nie miłości.

Wracając do meritum - polecam Dickinson wszystkim, którzy nie czytają poezji zbyt często, ale mają ochotę to zmienić. Uniwersalność tematów, przyjazna długość wierszy i trochę mniej symboli niż u wielu poetów z kanonu sprawia, że nie zniechęcamy się tak łatwo. Z drugiej strony, wiersze nie są banalne i ckliwe, więc co bardziej wybredni też powinni być usatysfakcjonowani.

Szczególnie ujęło mnie kilka wierszy, np. Krzątanina w Mieszkaniu lub wiersz 1078. Tak proste przedstawienie serca w żałobie jest bardzo bezpośrednie, szczere i przez to trafia w punkt.

Jestem Nikim! A Ty?
Czy jesteś — nikim — też?
Zatem jest nas aż dwoje?
Pst! Rozejdzie się — wiesz!

Jak monotonnie jest — być Kimś —
Popisującą się Żabą —
Kumkać swe imię —  cały Czerwiec —
Stojącym w podziwie Stawom!

Tak więc nie słuchajcie mnie, bo jestem Nikim. lepiej sami przeczytajcie, żeby się przekonać.

http://ksiazkapogrzbiecie.pl/

Wiersze jednej z najwspanialszych amerykańskich poetek wybrane i przetłumaczone przez równie wspaniałego Stanisława Barańczaka.

Mój zużyty, biblioteczny egzemplarz "100 wierszy" jest o rok starszy ode mnie. Sam czas powstania wierszy wydaje mi się nieprawdopodobny - Dickinson równie dobrze mogłaby napisać je teraz, nie wydaja się archaiczne...

tłumaczenie ssie

tłumaczenie ssie

Najcudowniejsze odkrycie i przeżycie.
Dopiero teraz, ale jednak.
Tak prosto, celnie i pięknie może pisać tylko wyjątkowa kobieta.
Oczarowała mnie.

Polecam z całego serca.

Najcudowniejsze odkrycie i przeżycie.
Dopiero teraz, ale jednak.
Tak prosto, celnie i pięknie może pisać tylko wyjątkowa kobieta.
Oczarowała mnie.

Polecam z całego serca.

Jedno tylko pytanie przychodzi mi go głowy - jakim cudem tak utalentowana poetka jak Emily Dickinson wybrała dla siebie zamkniętą egzystencję 'domowej mniszki', zamiast z tak genialnymi wierszami zawojować literaturę światową jeszcze za swojego życia? Jakim? No jakim?
Na to pytanie nigdy nie znajdę odpowiedzi, ponieważ postać tej autorki do dziś nie została dokładnie omówiona - mam na myśli pełno hipotez, bez jakichkolwiek wiarygodnych dowodów ze strony badaczy. Jedyne, co pozostaje dzisiejszym czytelnikom, to czytać wiersze i rozkoszować się ich pięknem. Bo ta poezja jest zwyczajnie piękna. Pełna symboliki, nieskończonych motywów do niezliczonej ilości interpretacji i szukania klucza do biografii Emily Dickinson. Trudno mi jednoznacznie wskazać ulubiony wiersz w tym tomie, ponieważ za każdym razem zawsze coś innego w tym odnajdywałam. Jestem wprost oczarowana. Tak tajemnicza kobieta, wychowana według purytańskich zasad, napisała pełne emocji i paradoksów utwory. Trudno o nich zapomnieć.
Aha, jeszcze jedno - radzę Wam czytać wydanie dwujęzyczne, w których jako tłumacz widnieje śp. Stanisław Barańczak. Tylko w ten sposób można zobaczyć, jak ciekawą i wyjątkową poetką była Emily Dickinson oraz to, ile pracy musiał włożyć Barańczak, aby oddać chociaż trochę sens tej twórczości. Ode mnie wielki ukłon w stronę naszego poety. Bo jego ciężka praca opłaciła się.

Jedno tylko pytanie przychodzi mi go głowy - jakim cudem tak utalentowana poetka jak Emily Dickinson wybrała dla siebie zamkniętą egzystencję 'domowej mniszki', zamiast z tak genialnymi wierszami zawojować literaturę światową jeszcze za swojego życia? Jakim? No jakim?
Na to pytanie nigdy nie znajdę odpowiedzi, ponieważ postać tej autorki do dziś nie została dokładnie...

Cytuje z opinii czytelniczki : " to co jest pewne to fakt, iż wiersze tej delikatnej i kruchej istoty oddają wszystko, to co w życiu jest najistotniejsze i dla każdego człowieka (powinno być) ważne)". koniec cytatu. Czytam te wiersze wciąż, znajduję własne przemyślenia, wątpliwości, pytania. Nie są to wiersze łatwe, ale warto zmusić się do wysiłku, pochylić nad przemyśleniami poetki, która chociaż zmarła 150 lat temu, a jest tak współczesna, bliska.

Cytuje z opinii czytelniczki : " to co jest pewne to fakt, iż wiersze tej delikatnej i kruchej istoty oddają wszystko, to co w życiu jest najistotniejsze i dla każdego człowieka (powinno być) ważne)". koniec cytatu. Czytam te wiersze wciąż, znajduję własne przemyślenia, wątpliwości, pytania. Nie są to wiersze łatwe, ale warto zmusić się do wysiłku, pochylić nad...