"Na miejsce kaźni przyprowadzano dziesięcioosobowe grupy skazańców. Musieli się rozebrać z wierzchniego ubrania, a następnie stanąć twarzą do dołu, plecami do plutonu egzekucyjnego złożonego z dziesięciu strzelców. Większe dzieci stały w szeregu z dorosłymi, a małe były trzymane przez matki na rękach. W tym drugim wypadku jeden strzelec przypadał na matkę, a drugi na dziecko. Czasami dla zaoszczędzenia amunicji małe dzieci wrzucano żywcem do dołów" (s.11-12)

Ponary (po litewsku Paneriai) - obecnie dzielnica Wilna. Przed II wojną światową ustronne, ciche letnisko z nieliczną zabudową wypoczynkową, pokryte sosnowymi lasami, z bliskością torów kolejowych i drogi na Grodno. Idealne warunki dla uruchomienia masowych egzekucji. Brak skupisk ludzkich i zalesienie tłumiło huk wystrzałów, a linia kolejowa i droga zapewniały sprawny transport skazanych na śmierć więźniów.

Pierwszych egzekucji dokonano równo 79 lat temu - 4 lipca 1941 roku. Trwały z większym i mniejszym nasileniem przez trzy lata. Ostatnie egzekucje wykonane były 3 i 4 lipca 1944 roku. Ginęli tu przede wszystkim Żydzi (łączna ilość ofiar szacowana od 59 do 70 tys.),ale także Romowie, Białorusini,Tatarzy, Polacy, a nawet jeńcy sowieccy. Egzekucji dokonywali Niemcy i Litwini.
Po wojnie Ponary zostały zapomniane, a miejsce kaźni zaniedbane. Dopiero w latach 80-tych podjęto pierwsze inicjatywy upamiętnienia masowej zagłady w tym miejscu.

Opracowanie prof. Piotra Niwińskiego z Uniwersytetu Gdańskiego, liczące niewiele ponad 30 stron i bogato ilustrowane naświetla najważniejszą faktografię związaną z historią okupacji niemieckiej w Wilnie, skomplikowaną sytuacją narodowościową na tym terenie, etapami masowych mordów w Ponarach. Przekazuje wstrząsające informacje o mechanizmach zbrodni, fragmenty relacji świadków i sposoby zacierania śladów przez Niemców.

Warto zapoznać się z tą skromną, a jakże wartościową pozycją. Raz, że Ponary bardzo mało są znane na mapie miejsc masowej zagłady hitlerowskiej na terenach dawnej II RP, a dwa, żeby pamiętać nie tylko o efektach antysemityzmu i hitlerowskiej teorii ras, ale i niebezpieczeństwie nacjonalizmu, w tym przypadku litewskiego, który na kartach opracowań historycznych jest marginalny.

"Na miejsce kaźni przyprowadzano dziesięcioosobowe grupy skazańców. Musieli się rozebrać z wierzchniego ubrania, a następnie stanąć twarzą do dołu, plecami do plutonu egzekucyjnego złożonego z dziesięciu strzelców. Większe dzieci stały w szeregu z dorosłymi, a małe były trzymane przez matki na rękach. W tym drugim wypadku jeden strzelec przypadał na matkę, a drugi na...