Wielowątkowa analiza teoretycznego przygotowania do pracy operacyjnej funkcjonariuszy SB przeprowadzona na podstawie specyficznych źródeł – podręczników opracowanych przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, a także prac dyplomowych powstałych w Wyższej Szkole Oficerskiej MSW w Legionowie oraz wydawanych przez ten resort instrukcji. Opierając się na nich, skrupulatnie przedstawiono dokonujące się pod wpływem zmian sytuacji politycznej modyfikacje środków, metod i form pracy operacyjnej w latach 1945-1990, koncentrując się zwłaszcza na dwóch ostatnich dekadach PRL. Walor źródłowego kontekstu omawianych kategorii rzeczowych i osobowych środków pracy operacyjnej (m.in. osobowych źródeł informacji, w tym tajnych współpracowników),podstaw werbunku, trybu formalizacji współpracy oraz jej dokumentowania – zaprezentowanych w ujęciu dynamicznym – pozwala na właściwe uporządkowanie naszej wiedzy o tych zagadnieniach, wolne od publicystycznych uogólnień i poważnych nieścisłości pojawiających się w debacie publicznej na temat celów, charakteru i motywów tajnej współpracy z SB i stanowiące doskonały punkt wyjścia do zrozumienia metod i form działania komunistycznej policji politycznej w praktyce. Publikacja zwiera podsumowanie stanu badań nad pracą operacyjną SB w latach 1970-1989, a zamyka ją Aneks w postaci „Słowniczka podstawowych pojęć z języka operacyjnego UB/SB”.