Tajemnicą poliszynela jest fakt, że od dawien dawna w Rosji wódka jest stałym elementem nie tylko stołu, ale i polityki. Jej obecność zaakcentowana jest nie tylko umownie, ale w wielu przypadkach także oficjalnie, poprzez stosowne przepisy, dekrety czy rozporządzenia władz. Książka Schrada stara się przeanalizować rolę alkoholu wysokoprocentowego w praktycznie każdym aspekcie życia Rosjan, znajdujących się pod panowaniem carów. On to bowiem wyniósł ich na piedestał, ale też z niego strącił. W obu przypadkach był to proces bardzo burzliwy.

Wbrew tytułowi historia wódki w Rosji trwała (i trwa) długo po zmianie systemu rządzenia państwem. Słynne zakrapiane imprezy Stalina, stosunek do alkoholu Chruszczowa czy Breżniewa, a w końcu szczytne idea Miedwiediewa, zrujnowane, nie bez przyczyny przez Putina sprawiają, że temat ten jest w dalszym ciągu aktualny wśród naszych wschodnich sąsiadów. Jednak jego początki sięgają czasów, gdy Imperium Rosyjskim władali carowie, którzy swój wystawny tryb życia zawdzięczali właśnie wódce. To oni bowiem szeregiem nakazów wprowadzili dzierżawę dochodów, czyli swoisty podatek od sprzedaży wódki – taniej i stosunkowo łatwej w produkcji, a skutecznie uzależniającej i otępiającej. Zyski, całkiem pokaźne bo stanowiące kilkadziesiąt procent budżetu państwa, stanowiły podstawę funkcjonowania caratu. Oczywiście największy koszt ponieść musiała ludność – nie tylko finansowy, ale także społeczny.

Alkohol wpływał nie tylko na stan skarbu państwa. Za jego pomocą udało się „zniewolić” narody, otumanić przeciwników, a także korumpować władze. I to nie tylko rosyjskie – jego obecność na wystawnych przyjęciach miała za zadanie zmiękczać tych, którzy mogli zagwarantować carowi dalsze niepodzielne panowanie. Alkohol nieobcy był także wojsku. Żołnierze zachęcani do picia stanowili społeczność podatną na manipulację; niestety nie szła za tym wartość bojowa, o czym rychło przyszło się włodarzom Kremla przekonać. Pijana armia stanowiła nikłą wartość bojową, której nie zastępowała nawet jej liczebność. Wódka stanowiła w końcu także zarzewie buntu, a także środek literacki. Tołstoj czy Dostojewski nie unikali opisywania jej roli w społeczeństwie, opierając swe największe dzieła na skutkach, jakie niosło za sobą jej nadmierne spożywanie. Od literatury krótka droga do polityki – znamiennym przykładem jest postać Lenina, który to zainspirowany twórczością Czernyszewskiego (jak sugeruje autor niniejszej książki – najbardziej poczytnego autora w samej Rosji),a dokładnie jego książką „Co robić?”, zdecydował się na obalenie systemu. A co to przyniosło nie tylko Rosji, ale i całemu światu – wie chyba każdy.

„Imperium wódki” to książka ukazująca społeczeństwo rosyjskie przez pryzmat alkoholu. Choć autor sam zastrzega, że daleko mu do panującej opinii o Rosjanach, jako narodzie pijaków, to niewątpliwie widzi jaki skutek na dzieje tego państwa ma tenże napitek. To wyjątkowo ciekawa lektura, która tłumaczy szereg z pozoru nielogicznych kwestii związanych z historią carskiej Rosji, ale także tego, co działo się i nadal dzieje za naszymi wschodnimi granicami. Schrad w swej książce obala także jeden z pokutujących mitów – że Rosjanie alkoholizm mają we krwi. We krwi nie. A w czym – dowiecie się po przeczytaniu. Warto.

Bartek `barneej` Szpojda