Zbiór wspomnień i esejów wybitnego historyka traktuje o uprawianiu historii, o pułapkach czyhających na historyków, o ich relacjach z czytelnikami, czy też o utrwalonych stereotypach na temat naszej przeszłości, z którymi tak trudno walczyć. Książka ma wartość głównie jako próba przewodnika po warsztacie historyka, pokazująca dylematy i wyzwania stojące przed tą dyscypliną. Mimo nierównego poziomu to bardzo ciekawa lektura.

Jako miłośnik historii i nałogowy czytelnik książek o przeszłości, z zainteresowaniem wziąłem do ręki książkę prof. Tazbira odsłaniającą niektóre tajemnice warsztatu historyka i pułapki czyhające na adeptów tej dyscypliny. Książka jest zbiorem artykułów i wspomnień z różnych lat, zawiera więc siłą rzeczy materiały ciekawe i mniej interesujące, jest też trochę powtórzeń. Niemniej niektóre eseje czyta się z wielkim zainteresowaniem.

Pisze Tazbir, że rozpatruje się dawne dzieje posiadając wiedzę o dalekosiężnych skutkach działań i decyzji sprzed stuleci; wiedza ta silnie wpływa na współczesną ocenę przeszłości. I tak, znany historyk Bobrzyński „zapoczątkował w naszym dziejopisarstwie nurt literatury „historyczno-medycznej”; dzieje Polski co najmniej od XV wieku (jeśli nie wcześniej) traktował bowiem jako historię choroby (anarchia, lekceważenie silnej władzy),która u schyłku XVIII stulecia doprowadziła do zgonu państwa.”

Bardzo ciekawie pisze Tazbir o schlebianiu gustom czytelników podając za przykład, skądinąd znakomite, eseje historyczne Pawła Jasienicy: „Zawierały one nie tylko tradycyjną, znaną z przedwojennych prac wersję przeszłości, lecz także i brzmiącą niezwykle aktualnie krytykę warstwy rządzącej. Nieudolni i lekkomyślni władcy (najpierw Jagiellonowie, potem zaś Wazowie) marnowali – zdaniem Jasienicy – zapał i pracę rządzonych, systematycznie demoralizując społeczeństwo szlacheckie.” Teza ta była w czasach PRLu b.popularna i mocno aktualna, mimo, że nie wytrzymywała konfrontacji ze źródłami. Tu dochodzimy do innego problemu: historia sluży celom współczesnym. I tak, w czasach PRLu: „Funkcjonalnie pojmowana wiedza o przeszłości była traktowana tak jak w XVI wieku dzieje antyczne czy historia średniowiecza, mianowicie jako wielki zbiór przykładów historycznych (...),mających ilustrować tezy przydatne w aktualnej propagandzie.” Czyż nie można tak powiedzieć i o czasach III Rzeczypospolitej?

Czy jest zatem szansa, na poznanie i propagowanie prawdy historycznej? Tazbir jest tu optymistą wierząc, że wkrótce nadejdą czasy gdy „zarówno w szkołach, jak i w środkach masowego przekazu, nie mówiąc już o publikacjach naukowych, a tym bardziej popularnonaukowych, społeczeństwo otrzymuje pełną i obiektywną wiedzę o przeszłości. I to dotyczącą w równym stopniu dalszej przeszłości, co dziejów najnowszych.” Nie zgadzam się, obecnie obserwujemy narastające instrumentalne traktowanie historii przez państwa, przez partie polityczne, nawet przez różne religie. A u nas w kraju sytuacja jest bardzo nieciekawa: historia staje się wręcz polem walki politycznej. Jedyna nadzieja w rzetelnych, kompetentnych, nieuwikłanych w politykę historykach, takich jak prof. Tazbir. Na szczęście takich jest jeszcze wielu.

Zbiór wspomnień i esejów wybitnego historyka traktuje o uprawianiu historii, o pułapkach czyhających na historyków, o ich relacjach z czytelnikami, czy też o utrwalonych stereotypach na temat naszej przeszłości, z którymi tak trudno walczyć. Książka ma wartość głównie jako próba przewodnika po warsztacie historyka, pokazująca dylematy i wyzwania stojące przed tą dyscypliną....

W książce autor opisuje swoją wieloletnią przygodę z historią. Ukazuje swój emocjonalny do niej stosunek, popisując się przy tym ogromną erudycją. W ostatnich esejach profesor Tazbir przytacza problemy jakie historia (rozumiana jako nauka) przeżywa we współczesnej Polsce. Dzieli się swoimi spostrzeżeniami, nierzadko podając rozwiązania, które opiera na swoich doświadczeniach wieloletniej pracy jako historyk. Jest to bardzo dobra książka. Napisana pięknym językiem, niepozbawiona dozy humoru - chociażby w eseju, w którym autor opisuje znaczenie swojego nazwiska.

W książce autor opisuje swoją wieloletnią przygodę z historią. Ukazuje swój emocjonalny do niej stosunek, popisując się przy tym ogromną erudycją. W ostatnich esejach profesor Tazbir przytacza problemy jakie historia (rozumiana jako nauka) przeżywa we współczesnej Polsce. Dzieli się swoimi spostrzeżeniami, nierzadko podając rozwiązania, które opiera na swoich...