Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa

Ta ksiazka to dobre lekarstwo na umysl przeorany przez wychowanie w jedynie slusznej religii, panujacej w danym zakatku naszego ziemskiego grajdołka. Na szczescie zyjemy w takich czasach, gdzie za pisanie tego typu ksiazek, autorzy nie sa juz torturowani i mordowani przez "wielkich" inkwizytorow. Niestety zyjemy wciaz w takich czasach, gdzie wiekszosc ludzi na planecie Ziemia jest zmuszana do wiaray w cos wymyslonego w zamierzchlych, prymitywnych czasach....
Szacunek i uznanie dla autora!
Polecam.

Ta ksiazka to dobre lekarstwo na umysl przeorany przez wychowanie w jedynie slusznej religii, panujacej w danym zakatku naszego ziemskiego grajdołka. Na szczescie zyjemy w takich czasach, gdzie za pisanie tego typu ksiazek, autorzy nie sa juz torturowani i mordowani przez "wielkich" inkwizytorow. Niestety zyjemy wciaz w takich czasach, gdzie wiekszosc ludzi na planecie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Publikacja godna XXI wieku, jednak kategorycznie zabraniam jej czytania fanatykom religijnym, ze względu na obrazę tzw. uczuć.

Publikacja godna XXI wieku, jednak kategorycznie zabraniam jej czytania fanatykom religijnym, ze względu na obrazę tzw. uczuć.

Pokaż mimo to

Książka świetna, jednak KATEGORYCZNIE odradzam zakup niniejszego tłumaczenia.
↓↓↓ Po szczegóły zapraszam do recenzji ↓↓↓

https://lebartoshe.blogspot.com/2019/10/r2-bog-nie-jest-wielki-ch-hitchens.html
[Recenzja dotyczy pozycji "Bóg nie jest wielki" Ch. Hitchensa, tł. Cezary Murawski, wydawnictwo Sonia Draga 2016]


„God is not great” to najważniejsze dzieło Christophera Hitchensa - wybitnego humanisty o ciętym piórze, niedoścignionego mówcy i człowieka zakochanego w literaturze, który przeczytał więcej książek niż niejeden tylko widział na regale. Będąc w posiadaniu zarówno oryginału jak i tłumaczenia tej pozycji na polski - nie mogłem oprzeć się pokusie porównania obu wersji.
Tłumaczenie okazało się być beznadziejne, żeby nie powiedzieć skandaliczne. Ostry i błyskotliwy styl Hitchensa został kompletnie zatracony. A trzeba przyznać, że jest to nie lada wyczyn – niczym zamiana porywającego pląsu łyżwiarki wyczynowej w siermiężną szarżę słonia. Przekład jest toporny i mdły – już na samym początku tłumacz wyrżnął twarzą o bruk tłumacząc tytuł pierwszego rozdziału „Putting it mildly” (czyli „Mówiąc delikatnie” lub bardziej dosłownie: „Ujmując rzecz łagodnie”) jako „Ujmując rzecz ogólnie” - ten kwiatek oraz niechlujne tłumaczenie cytatu z Omara Chajjama zapaliło czerwoną lampkę w mojej głowie i nasunęło pomysł porównania. Decyzję spisywaniu wrażeń z owego przedsięwzięcia podjąłem jednak dopiero w połowie książki, gdy ocknąłem się już nieco ze stanu wzburzonego zdegustowania.
W rozdziale 8 mamy zdanie „What a good Catholic Maimonides would have made!” (Jak świetnym katolikiem byłby Majmonides!) przetłumaczone tak jak nawet pijak by nie przetłumaczył:
„Jakaż to dobroć emanuje z katolika Majmonidesa!”
Po pierwsze, nawet średnio rozgarnięty szympans wie, że Majmonides był Żydem – jeżeliby nawet nie wiedział o tym zanim zaczął czytać książkę, to wiedziałby to z kilku poprzednich zdań.
Po drugie – skąd tu się wzięło nagle ‘emanowanie dobrocią’?! Ktoś chyba chciał wyjść na kreatywnego. Niestety, próby wykazania się cechami, których nie posiadamy miewają często zaskakującą tendencję do niepowodzeń...
W ten oto sposób uszczypliwe podsumowanie zostało obrócone w głupawy i tępy atak.
Już na tym etapie pojawia się pokusa, żeby podejrzewać tłumacza o złą wolę. Czytelnik nie mający pojęcia, ani o Hitchensie, ani nie znający oryginału – gotów by pomyśleć, że to autor jest ignorantem i nieudolnie w piętkę goni starając się zaatakować za wszelką cenę Bogu ducha winną św. wiarę katolicką. A przywoływanie przezeń (w poprzednim zdaniu!) wypowiedzi Majomnidesa, w której ten powiada, że śmierć Jezusa była jednym z największych osiągnięć starszyzny żydowskiej i że imię tego heretyka nie powinno być wymawiane bez przekleństwa – świadczy tylko o tym jak autor ma nie po kolei w głowie.
Jestem w stanie wymyślić nawet ciekawszą teorię. Można by bowiem z drugiej strony zasugerować, że tłumacz sam będąc zagorzałym ateistą nienawidzącym katolików nie zadowolił się umiarkowaniem Hitchensa i postanowił podrasować jego krytykę, aby dopiec katolikom. Do tego jeszcze wrócimy, tymczasem przejdźmy dalej w naszym inkwizycyjnym dochodzeniu.
W rozdziale 9: „unverifiable and unfalsifable” (nieweryfikowalne i niefalsyfikowalne) przetłumaczone jest jako „nieweryfikowalne oraz niedające się zafałszować”. Wydaje mi się, że różnica między niefalsyfikowalnym i niedającym się zafałszować jest dosyć oczywista i tłumaczyć jej nikomu nie trzeba.
W tym samym rozdziale napotykamy zdanie:
„If the total of those claiming descent from the founder was added up, it would probably exceed the number of holy nails and splinters that went to make up the thousand-foot cross on which, judging by the number of splinter-shaped relics, Jesus was evidently martyred.”
(Jeżeliby zsumować liczbę tych, którzy twierdzą, że pochodzą od założyciela, prawdopodobnie przewyższyłaby ona liczbę świętych gwoździ i drzazg, które składają się na krzyż wysokości tysiąca stóp, na którym, sądząc po liczbie drzazgo-podobnych relikwii, został ewidentnie zamęczony Jezus.)
Któremu w Nowej Wspaniałej Wersji Polskiej nadano brzmienie:
„Gdyby wszystkie te roszczenia dotyczące bezpośredniego pochodzenia od założyciela religii dodać do siebie sądząc po liczbie relikwii w formie drzazg i gwoździ z krzyża, na którym zamęczono Jezusa, najprawdopodobniej powstałby krzyż długości tysiąca stóp.”
To jest kwintesencja przekładu pana Murawskiego!
Następnie, niezbadanym zrządzeniem losu tłumacz postanowił przechrzcić Barta Ehrmana na Bartona. Bez słowa wyjaśnienia rzecz jasna. Cóż, nie mogę się wypowiadać za Ehrmana, ale ja za Bartoszona bym się obraził. Być może tłumacz zostawszy nazwanym cochon’em postanowił w taki oto sposób wywrzeć zemstę na świecie – ale, ale – o teoriach spiskowych później.
Zmilczę stosowanie bez żadnego komentarza niestandardowej pisowni słowa „Allach” podczas gdy oryginał uparcie obstaje przy „Allah” – byłoby to z mojej strony straszne czepialstwo (równie stosowne byłoby zarzucanie Stalinowi, że zabił psa) wziąwszy pod uwagę poprzednie wykroczenia czarownego Cezarego oraz te, które mają dopiero nastąpić. Okazuje się bowiem, że najlepsze dopiero przed nami. Nawet najważniejsze i najsłynniejsze zdanie tej książki, które doczekało się osobnego życia i miana „Brzytwy Hitchensa” zostało haniebnie okaleczone przez tłumacza.
„What can be asserted without evidence, can also be dismissed without evidence.”
(Co można przyjąć bez dowodu, można także odrzucić bez dowodu.)
Zostało przetłumaczone jako:
„To, co da się udowodnić bez dowodu, można również obalić bez dowodzenia.”
Udowodnić bez dowodu?! Co to za bełkot! Mógł on przecież przetłumaczyć wszystko dosłownie, słowo w słowo, lub chociaż poszukać tłumaczenia w internecie, gdzie znalazłby całkiem przyzwoity przekład tej maksymy. Najważniejsze zdanie całej książki - i nawet tego nie udało mu się przetłumaczyć prawidłowo.
W rozdziale 11: „It is a great historical story and (unlike its origin in a piece of vulgar fabrication) can be read with respect.”
(Jest to wspaniała opowieść historyczna i może (w odróżnieniu od ordynarnej fabrykacji, z której pochodzi) być czytana z uszanowaniem.)
Zamienione na: „To wielki historyczny epos (w odróżnieniu od samej genezy, opartej na prostackim zmyśleniu), którego dzieje wymagają szacunku.”
Różnica między tym, że coś można, a tym, że coś jest wymagane – znowu – nie potrzebuje dalszego objaśniania.
Swoją drogą, w początkowych rozdziałach „respect” był nagminnie tłumaczony jako „szacunek i respekt”, „z szacunkiem i respektem” itd. - jakby tłumacz nie mógł się zdecydować na jedno słowo, więc za każdym razem postanawiał przetłumaczyć je jako dwa w pakiecie. Jest to być może drobnostka stylistyczna w zestawieniu z kalibrem przestępstw translatorskich, o które oskarżam tłumacza, ale mnie i tak razi. Respekt nie jest bowiem tym samym co szacunek. Nawet gdyby był - to zestawienie „respekt i szacunek” i tak nie miałoby sensu, niczym wypieki i wyroby piekarskie w zdaniu ‘Udałem się rano do piekarni, gdzie zakupiłem wypieki i wyroby piekarskie’ - bezsensowny bełkot, wystarczyłoby w zupełności tylko jedno z nich! Respekt ma inny odcień znaczeniowy, inne zabarwienie emocjonalne. Respekt wiąże się z lękiem, szacunek - nie. Szacunek się zdobywa, respekt się budzi, na szacunek się zasługuje, podczas gdy respekt się wymusza. Szacunek jest nadany (a zatem dobrowolny), respekt narzucony (więc niedobrowolny) – w ten oto sposób wyjaśniliśmy sobie, że respekt stanowi upośledzoną formę szacunku, skutkiem czego nie może iść z nim w parze. Respekt wyklucza szacunek. Ergo – zestawienie „respekt i szacunek” jest pozbawione sensu.
Napotkane zaś w następnym rozdziale zdanie: „Kiedy jednak przybył do Konstantynopola, po prostu wsadzili go więzienia.” ukazuje ogrom ciężkiej pracy włożonej w ten przekład przez komitet tłumaczeniowo-redakcyjno-korekcyjny wydawnictwa Sonia Draga w składzie osób sześciu. SZEŚCIU!!! Ja sam jeden przetłumaczyłbym tę książkę o niebo lepiej! Wydaje mi się, że wykazałem już ponad wszelką wątpliwość, że tłumaczenie to jest tak złe, iż można by je z czystym sumieniem uznać za przekłamanie i że należy je szerokim łukiem omijać.
Cóż zatem? Wracamy do naszych dwóch teorii. Tłumacz jest katolikiem-sabotażystą, czy niewyżytym ateistą? Poddałem je pod rozwagę prowokacyjnie, ponieważ wiem, że świat współczesny rozlubowany jest w etykietowaniu i plemiennej retoryce. W krajach anglojęzycznych ma ona nawet swoją nazwę – identity politics, którą można by co prawda przetłumaczyć na polski jako polityka tożsamości, lecz trzeba przyznać, że brzmi to cokolwiek niezręcznie. Hitchens skwitowałby takie pytanie z ironią: Dla wielu ludzi teoria konspiracyjna jest lepsza niż brak teorii – szukajcie, a znajdziecie.
Proweniencja religijna pana Murawskiego nie interesuje mnie – jak dla mnie może być muzułmaninem, arianinem, buddystą, alpinistą, mormonem, czy neonem. Whatever floats your boat. Liczy się dla mnie to, że doszczętnie spartaczył przekład świetnej i bardzo ważnej książki. Najwidoczniej przyświecał mu cel poszerzenia swego résumé („1001 win, które warto spróbować”, „100 wielkich miast świata”, „Anatomia w piłce nożnej” itp.) o coś bardziej ambitnego. To był błąd. Nie powinien był opuszczać dziedziny swojej ekspertyzy.
Zamiast więc zagłębiać się w jego motywy, o których pojęcia mieć nie mogę – uznaję po prostu jego nieudolność i przyznaję mu tytuł Fuszera Roku w kategorii przekład prozy anglojęzycznej.
Wydanie tej pozycji w niniejszej formie jest skandalem i stanowi wielką hańbę dla wydawnictwa Sonia Draga. Żadne szanujące się wydawnictwo nie powinno wypuścić takiej książki w tak fatalnym stanie i do tego jeszcze mieć czelność sprzedawania jej za ponad 30 zł. Dobitnie ukazuje to totalny braku szacunku dla czytelnika.
Tym którzy są zainteresowani niniejszą pozycją – polecam czytać w oryginale, jeżeli mają taką możliwość. Można też wypożyczyć niniejsze wydanie z biblioteki i ze sporą dozą cierpliwości próbować dobić się do pierwotnych idei.
Najlepiej będzie jednak wstrzymać się z lekturą do czasu gdy powstanie porządne tłumaczenie na polski, czego mam nadzieję wydawnictwo Sonia Draga podejmie się czym prędzej, aby się zrehabilitować. Tymczasem kupować odradzam, gdyż nie warto, i przestrzegam przed innymi przekładami z języka angielskiego tego wydawnictwa. Jeżeli takie zaniedbania mogły przejść przez sześcioosobowy komitet niezauważone, to strach pomyśleć co jeszcze wydawnictwo Sonia Draga ma na sumieniu.


Ocena za treść: 8/10
Ocena za tłumaczenie: 0/10

Książka świetna, jednak KATEGORYCZNIE odradzam zakup niniejszego tłumaczenia.
↓↓↓ Po szczegóły zapraszam do recenzji ↓↓↓

https://lebartoshe.blogspot.com/2019/10/r2-bog-nie-jest-wielki-ch-hitchens.html
[Recenzja dotyczy pozycji "Bóg nie jest wielki" Ch. Hitchensa, tł. Cezary Murawski, wydawnictwo Sonia Draga 2016]


„God is not great” to najważniejsze dzieło Christophera...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa – Christopher Hitchens (2007)
(God Is Not Great. How Religions Poisons Everything*)

„Bóg nie jest wielki” powstała z myślą o czytelniku anglojęzycznym, funkcjonującym w społeczeństwie gdzie dominującym i zarazem tradycyjnym wyznaniem jest któryś z wariantów chrześcijaństwa. Formalnie ukształtowanym przez mitologię ksiąg Starego Testamentu i etykę Nowego. Hitchens otwarcie pisze o negatywnym wpływie religii, o tym jak rozpowszechnia fałszywą wizję otaczającego nas świata i początków naszego gatunku, zmusza człowieka go stałego tłumienia naturalnych odruchów i własnej seksualności, wyrzeczenia się typowo ludzkich pragnień i aspiracji, prowadzi do samoudręczenia, przemocy, hamuje postęp technologiczny oraz niszczy niezależne myślenie i wszelkie innowacje mogące podważyć fundamenty kultu. W zamian nie daje nic, jedynie fałszywą nadzieję i poczucie wspólnoty. Obszerny wątek judeochrześcijański dopełniają zagadnienia religii wschodu i islamu, obrazując analogie i alternatywy, gorsze scenariusze oraz kolejne ślepe uliczki.

Książka nie porywa. Wiele z tego co pada w „Bóg nie jest wielki” można by przekazać bardziej atrakcyjnie, bez uciekania się do nadmiernie złożonych zdań, trafniej, zwięźlej, z większą dozą humoru. Na szczęście Hitchens nie testuje naszej inteligencji tak intensywnie jak dajmy na to Jan Hartman (np. „Głupie pytania”, „Etyka!”). Książka zdecydowanie należy do tych po które może sięgnąć każdy, ale jej targetem jest czytelnik nieco bardziej ambitny, skłonny się nieco pomęczyć. Merytorycznie praca Hitchensa ma sens, choć nie jest to publicystyka która ożywi umysły milionów. Tego typu książki głównie utwierdzają w poglądach, pisane są bardziej ku pokrzepieniu serc, jako wparcie.

Autor reprezentuje tzw. nowych ateistów, nieformalnych ruch który uważa że trzeba otwarcie przeciwdziałać zgubnemu wpływowi religii. Że brak wiary nie może ograniczać się wyłącznie do prywatnej filozofii, musi być zaczątek głębszej zmiany społecznej, która realnie podniesie jakość życia na Ziemi.



* Odwołanie do chrześcijańskiego „Bóg jest wielki” i muzułmańskiego „Allahu Akbar”.



Garść pierwsza: refleksje ogólne


I

Materialistyczny, ateistyczny ogląd na świat wydaje mi się osobiście najbardziej przekonujący. Eliminuje kłopotliwego Boga-demiurga jako odpowiedzialnego za początek wszechrzeczy i zarazem jego jedyną przyczynę (kto stworzył boga-stwórcę, gdzie był kiedy nie było niczego, dlaczego on mógł być od początku, a materia z której powstał świat już nie? Itd.).


II

Idea wygaśnięcia świadomości, takiego kameralnego końca świata dla każdej istoty żyjącej jest okropnie przygnębiająca, ale dużo bardziej sensowna od wizji jaką oferują religie. Perspektywa życia w raju, polegająca na adoracji łasego na pochlebstwa Jahwe i trwania w wiecznej ekstazie, w jakimś dziwnym otumanieniu, wydaje mi się równie straszna i szalona jak perspektywa piekielnych katuszy. Idea życia w niebie tak jak na ziemi, tylko bez trosk, jawi się z kolei jako potwornie nudna i bezsensowna (i wynikająca z bardzo prymitywnego postrzegania świata – no bo o czym innym mogą marzyć zmęczeni pracą i przymierający głodem). Inne warianty? Trwanie w jakimś zmienionym stanie świadomości wydartym z ludzkich ograniczeń, odmiennym od tego co oferują nasze zmysły? Strasznie by nas to odczłowieczało – bo jednak my, to nasze ciała, nasza rzeczywistość to to co obserwujemy poprzez wzrok, słuch, smak, węch i dotyk. Wolę już chyba ponowną inkarnację, choć fakt przeżywania każdego życia na nowo, wedle tych samych schematów, też może być uznany przez wielu za bezsensowny. Ale tego bym sobie chyba życzył – zwłaszcza jeśli dawałoby to szanse odrodzenia w innym układzie planetarnym, na globie krążącym wokół innego słońca.


III

Szybko nudzimy się wszystkim co nas otacza. Powtarzalnością, schematami, analogiami.
Najprostszy przykład: beletrystyka i filmy fabularne – po zapoznaniu się z dużą ilością dzieł możemy zauważyć że każda historia składa się z tych samych klocków, a najlepsze obrazy to te w których połączenia są najmniej oczywiste. Mimo to koneserów rzadko co już zaskakuje. Jak więc chłonąć to przez wieczność i nie zwariować?

Muzyka. Przesłuchałem tysiące płyt. Mam ogromną wirtualną płytotekę na którą składają się różne gatunki muzyczne. Zwykle kiedy materiał już mi się osłucha, nie wracam do niego. Szukam czegoś nowego. Nie z powodu jakiejś idei, założenia, po prostu – głodny nowości chcę w odtwarzaczu czegoś co będę mógł na nowo poznawać. Jeśli jest złożone – super. Zajmie mi to więcej czasu. Jeśli zbyt proste, szybciej zapadnie mi w pamięć, osłucha i pójdzie w kąt. Oczywiście kiedy zaglądam do starych plików, i puszczam sobie znane rzeczy, uśmiecham się w duchu, ale nie jestem w stanie słuchać stale tego samego.
Pozostając przy przykładzie muzyki, dajmy na to rockowej – weterani którzy znają sporo zespołów i całe dyskografie z czasem zaczynają określać na swoje własne potrzeby nowe grupu poprzez odwołania do tego co już znają, tj. że wokalista śpiewa np. jak Axl Rose, Jim Morrison albo Eric Clapton, a muzyka przypomina Iron Maiden – bo melodie zbliżone albo prawie te same, podobna tematyka utworów, podobna (jeśli nie taka sama) aranżacja i instrumentarium. Niekiedy nie da się wymyślić nic nowego. Sporo gatunków to po prostu kolejne wersje pewnej kanonicznej piosenki bądź konsekwentne naśladownictwo stylu określonego bandu. Skoro można się tym przesycić jeszcze przed trzydziestką, to jak zajmować się tym przez wieczność w niebie?

Od jakiegoś czasu przeraża mnie że każdy nowy ruch społeczny wymierzony w skorumpowane elity, mający na celu poprawę bytu obywateli i zerwanie z lokalnym zamordyzmem – niezależnie od tego w jakiej części świata jest inicjowany, wygląda podobnie. Podobnie zaczyna i podobnie kończy. To samo z wojnami. Na pierwszy rzut oka to kolejny konflikt zbrojny, taki sam jak poprzednie. Przy takim ogólnym spojrzeniu nie widzę ludzkich dramatów a jedynie kolejne wydarzenia które przebiegają wedle tego samego schematu... Łapię się na myśli że można by w reportażach pozmieniać imiona i nazwy rzek, osad i miast, i wszystko by grało. Wojna to wojna.


IV

Dla niewolnika który zawsze niedojadał i harował cały czas, wyjąwszy godziny snu – perspektywa niebiańskiego lenistwa musi być pociągająca, ale wynika z bardzo prostego oglądu na sprawy doczesne. Z bardzo wąskiej percepcji, sfokusowanej na niższych potrzebach.

Jeśli po śmierci zachowujemy naszą ludzką percepcje, psychologiczne mechanizmy które decydują o tym na ile jesteśmy się na czymś skupiać i realnie czerpać z tego przyjemność, to raj musi być pełen frustratów i neurotyków, solidnie znużonych wieczną stycznością z tym co znają już w każdym detalu. No i czy w raju się je? A jeśli tak to czy się też defekuje? Im więcej postawimy sobie pytań, tym bardziej będziemy świadomi jak niewiele stoi za pewnymi hasłami.


V

W każdej grze najważniejsza jest sama gra, nie zaś wygrana (finał). Dotąd cieszymy się zestawem lego, dopóki go składamy. Zabawa gotowym modelem i podziwianie go nie jest już takie absorbujące (aczkolwiek daje pewną frajdę, nie powiem że nie).
- Radośniej jest zdobywać skarby, niż tylko je podziwiać.
- Sama jazda jest przyjemniejsza od przekroczenia mety i zajęcia miejsca na podium.
Życie to chyba najbardziej rozbudowane RPG*. Codzienne zdobywanie doświadczenia jest w nim istotniejsze niż osiągnięcie sukcesu i odcinanie kuponów. Jeśli ktoś pyta o sens życia, to ogólnego nie ma**. Ono samo jako pojedynczy akt ma chyba największa wartość dla przeżywającego – jeśli zaś życie tej jednostki jest istotne także dla innych, jeśli ona sama jest potrzebna pewnej grupie ludzi, jest ceniona i wnosi coś do ich życia – to wtedy możemy mówić o wyjątkowo wartościowej egzystencji. Najważniejsze w życiu są dobre relacje z innymi ludźmi, tak naprawdę to daje największe szczęście.

* Role Play Game – w Polsce przyjęło mówić się o grach fabularnych. W związku z tematyką książki, najlepiej odwołać się do tytułu „Planescape Torment” z 1999 (niedawno wydano nową wersję na współczesne komputery) – jest tam masa kwestii egzystencjalnych i etycznych, oraz kulturowy postmodernizm. Gra ponura, trochę makabryczna (turpistyczna), może nieco gwałcić nasze poczucie estetyki, miejscami wydaje się nielogiczna, ale wciąga. Osobiście w nic nie gram, i właśnie dzięki temu, kiedy raz na parę lat coś mi się trafi, potrafię z tego czerpać sporą przyjemność. I drugie tyle frustracji.
** Pomniejsze cele musimy znaleźć sami.


VI

Warto się zastanowić, kto miał w życiu więcej refleksji – ten „dziwak-niedowiarek”, który deklaruje się jako niewierzący, ateista lub agnostyk, czy oddany swojej religii wierzący. (Religii odziedziczonej lub zaszczepionej mu za młodu, przyjętej w chwili słabości, załamania – kiedy prosty człowiek potrzebuje prostego rozwiązania).
Kto widzi więcej, zadaje więcej pytań, szerzej spostrzega swoje miejsce w rodzinie, lokalnej społeczności, społeczeństwie, państwie i wszechświecie? Kto ma bardziej rozbudowaną empatię, głębsza potrzebę sprawiedliwości i pragnienie nowych doświadczeń, wiedzy? Odpowiedź jest oczywista.


VII

Bóg trzech wielkich religii* stworzył świat w którym naczelną rolę grają brutalne, bezwzględne prawa natury. To, że człowiekowi przytrafia się coś przykrego wydaje się związane z planem Boga lub złą wolą innych ludzi. Można to sobie jakoś wytłumaczyć – ale jak w związku z taką filozofią pojąć sens tego że jedne stworzenia boże zabijają inne, nierzadko krwawo, pastwiąc się przy tym nad ofiarą (np. kot bawiący się półżywą myszą). Czemu dzikie zwierzęta rodzą się z deformacjami, czemu trawią je choroby?
Brakuje w tym sensu. Bóg będący czystą miłością i dobrem nie powinien tworzyć zła, to może być w takim układzie tylko wytworem ludzi, być w świecie za sprawą ich czynów, ich grzesznych myśli i pragnień**. A jednak drapieżnik zagryzający swą ofiarę, pasożyt czy „zwykły” wirus to elementy natury. Podobnie jak śmiercionośny huragan czy powódź. Czy w inteligentnym planie sprawiedliwego Boga znalazłoby się coś takiego?
I dont’ fucking think so. Rzekomo przepełnione miłością bóstwo ma najwyraźniej gdzieś że cierpienie jakie zsyła doprowadza ludzi często do załamania i śmierci, traumy z jaką nie potrafią sobie poradzić.
Skoro Bóg jest twórcą wszystkiego, stworzył także bakterie i wirusy odpowiedzialne za śmiertelne choroby, pasożyty które niszczą oczy małych dzieci i doprowadzają je do ślepoty. Za jego przyzwoleniem niewinne dzieci rodzą się wadami poprzez które umierają po kilku godzinach od porodu. Gdzie tu sprawiedliwość i sens?

To jest paradoks. Albo tego Boga po prostu nie ma, albo jest kimś zupełnie innym niż się głównym zainteresowanym wydaje.

Wierzący będą pitolić coś o niezbadanych planach Boga, zbyt złożonych by mogli je pojąć maluczcy, ale prawda jest taka że powyższe świetnie zaświadcza szaleństwo w jakim trwamy od pokoleń, i w jakie bezmyślnie pchane są niewinne dzieci. Tych szkoda mi najbardziej.

* Z czego ta pierwsza ma właściwe bardzo niewielką grupę wyznawców – góra kilkanaście milionów (i to poniżej piętnastu).
** No chyba że to sprawka Szatana, ale czy Bóg aż tak bardzo nie umie sobie poradzić ze swoim zbuntowanym aniołem?).


VIII

Bóg rzekomo jest, ale go nie ma (jest nieobecny): nie widać go, nie słychać, milczy... nie ingeruje w świat który stworzył (mimo że wcześniej robił to ochoczo – nie otwiera się niebo, nie słychać dudniącego głosu... nie dziej się nic). Tylko garstki pomyleńców donoszą co jakiś czas o jakichś objawieniach, których nikt poza nimi nie widział... widzą Matkę Boską na brudnej szybie czy w spleśniałym chlebie. To straszna niekonsekwencja.


IX

Maria zachodzi w ciążę bez stosunku seksualnego, jak waran z komodo (partenogeneza). Rodzi dziecko, ale nadal uznawana jest za dziewicę (mimo że to technicznie niemożliwe), a Józef chowa nie swoje dziecko i nijak go to nie stresuje (a mamy czasy jakie mamy)...


X

Jezus jest Synem Bożym i zbawia (jakkolwiek to rozumieć) całą ludzkość: i czarnych, i białych, Azjatów, Eskimosów, Pigmejów, Hindusów – ale działa tylko w Ziemi Świętej i nie ukazuje się innym ludom, na innych kontynentach, tak by dać szansę uwierzyć każdemu... W chwili gdy kończy swój żywot przybity do krzyża dzieląc los pospolitych wrogów Imperium, mieszkańcy Ziemi Ognistej czy nadwiślańskich puszczy nie mają możliwości nawet o nim usłyszeć. Wszechmogący Bóg może więcej.
(Dochodzi tu jeszcze problem postrzegania świata – mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego mieli wówczas niewielkie pojęcie o rozmiarach świata – nie wiedzieli o Australii czy Amerykach, ani nawet o tym jaką powierzchnię ma faktycznie Europa czy Afryka).


XI

Bóg jest miłością, samym dobrem – ale zsyła na świat potop* i morduje tym samym niewinne zwierzątka, dzieci w pieluchach które jeszcze nie miały szansy komukolwiek zawinić, bezbronnych i obłąkanych (także bez winy)...
* Skąd bierze się ta woda, gdzie znika? Objawia się tu kompletny brak wiedzy o geografii i meteorologii.


XII

Zwierzę nie ma duszy, a człowiek już tak (mimo identycznej konstrukcji) – !? (Jako małoletniemu miłośnikowi zwierząt ekstremalnie mi się ta niesprawiedliwość nie podobała).


XIII

Jezus (czyli Bóg) umiera z woli Boga (czyli samego siebie) by odkupić winy całej ludzkości (?!) przed samym sobą (Bogiem) – gdzie tu sens?


XIV

Biblię rozumiano dawniej dosłownie. Niebo było w niebie, za chmurami, a piekło pod nami, w głębi ziemi. Kiedy nie dało się już bronić pewnych fragmentów, będących oczywistymi bzdurami, Kościół stwierdził że określone partie tekstu to metafory, przenośnie (np. powstanie Ziemi) – wcześniej zaś za coś takiego można było trafić na stos.


XV

Biblia jest nudna – skoro to Dzieło Boga/Ducha Świętego powinna się czytać rewelacyjnie, powalać i zaskakiwać... tymczasem tak nie jest. Jest pełne sprzeczności, powtórzeń, w obszernych fragmentach jest napisana tak że nie da się jej czytać, po prostu źle. Poza tym jest odbiciem stanu wiedzy ówczesnych Hebrajczyków, nie ma tam żadnych informacji do których nie mieliby dostępu tamtejsi ludzie. Gdyby w powstaniu ksiąg Tory faktycznie maczał palce Bóg, byłyby tam informacje które z uwagi na ograniczenia techniczne prymitywnych społeczności były jasne dopiero teraz. A nic takiego tam nie ma.


XVI

Ludzie deklarujący głęboką wiarę w Boga są często bardzo prości, nierozgarnięci, mają niskie wykształcenie i skłonność do pieniactwa, agresji (zwłaszcza w imię swojej wiary). Z kolei pośród ludzi nauki dominuje dystans wobec spraw boskich i świętych ksiąg. Komu można bardziej zaufać?


XVII

Autorytety – osoba wierząca często nie ma argumentu na potwierdzenie swoich słów. Zwykle powołuje się na tradycję (nie wnikając w jej źródło) lub autorytet jakiegoś człowieka kościoła – teologa, kapłana, zakonnika. Wierzący mają problem z samodzielnym myśleniem.


XVIII

Modlitwa – monotonne recytowanie określonych fraz, tłumnie lub indywidualnie... jakiemu bogu jest to potrzebne? Jakiemu bogu może się to podobać? Chyba tylko bóstwom ludów Międzyrzecza, Persji czy starożytnych Greków, żydowskiemu Jahwe i innym, z grubsza do siebie podobnym, których liczne zastępy zapełniają współczesne leksykony. Ale tych stworzyli ludzie, na swój obraz i podobieństwo.



Garść druga: refleksje osobiste

Nigdy nie zmuszano mnie bym wierzył. Nie wmawiano mi że Bóg czegoś ode mnie chce, że ma wobec mnie jakieś plany lub konkretne oczekiwania. Nie straszono też piekłem. Podchodzono do kwestii religijnych z dystansem, z nieporównywalnie mniejszą atencją niż do edukacji. Wychowywano mnie tak, że nie wolno się wyłamywać: wszyscy idą do komunii – więc ja też, to samo z lekcjami religii, uczestnictwem w wigilii, itd. Mogę sobie mieć to w dupie, bo to nic złego – ale pozory trzeba zachować, czemu, uzasadnienie nie padło, ja zaś nie umiałem wtedy postawić tego pytania. Liczyła się fasada, pozory.

Nie wiem czy wierzyłem kiedykolwiek w Świętego Mikołaja. Szybko zrozumiałem kto się za niego przebiera (szczególnie kiedy była to kobieta, kiedy ktoś z siedzących przy stole znikał, a w jego miejsce pojawiał się gość ze sztuczną brodą). Nigdy nie poczułem zawodu, rozczarowania – samo pojawienie się Mikołaja było zabawą, a w świętach Bożego Narodzenia zawsze najatrakcyjniejsze było dla mnie spotkanie z rodziną, pierogi z kapustą i prezenty. A wielkanocne były bez sensu, bez żadnej magii. W dodatku trzeba było wcześnie wstawać.

Wkurzało mnie kiedy na religii kazano na malować „prawdziwego” św. Mikołaja jako biskupa. Krzyż na jego nakryciu głowy kojarzył mi się dosyć smutno, ze śmiercią, z nagrobkiem, z wiszącym a nim trupem. Gruby brodacz w czerwonej czapce wyglądał zdecydowanie bardziej sympatycznie.

Od dziecka dostarczano mi książki o dinozaurach, paleontologii i początkach Ziemi, niewiele, ale wtedy dostępność tytułów była mniejsza, może dlatego. Kartkowało się je bez końca, za każdym razem znajdując jakiś nowy szczegół wart uwagi, marząc o niezwykłych krajobrazach z początków życia i czasów wielkich gadów. Było to wtedy na topie, a swego rodzaju kulminacją tej osobliwej mody wśród dzieciaków (książki, figurki, naklejki) była premiera „Parku Jurajskiego” (1993) Stevena Spielberga. Był to drugi film w moim życiu na którym byłem w kinie, miałem wtedy sześć lat i velociraptory napędziły mi niezłego stracha. Miałem już wtedy za sobą jakieś mgliste, dziecięce pojęcie o Big Bang, o tym jak uformowała się Ziemia, jak kształtowały i dryfowały kontynenty, jak zmieniał się klimat, i jakie organizmy żyły na planecie. Z jakich istot wyewoluował człowiek. Wszystko było sensownie opisane i pięknie rozrysowane na barwnych ilustracjach.
Wraz ze szkołą pojawiły się lekcje religii. Miałem na swojej półce „Biblię dla dzieci”, wydaną przez jakąś protestancką oficynę. Była skonstruowana tak: jedna strona tekstu, obok ilustracja. Obrazki były dopracowane, niekiedy nieco zbyt pstrokate, trochę kiczowate, ale widać było że graficy spędzili nad nimi wiele godzin. A może i dni.
Przeglądałem ją, ale nie czytałem – była nudna. Na początku był opis stworzenia świata. W pierwszej klasie podstawówki zacząłem czytać ten początek, ale od razu wymiękłem. Nie spodobało mi się to co w uproszczonej wersji serwowali mi autorzy – nie zgadzał się ani opis powstania świata, ani człowieka, a w ogrodzie Eden nie było dinozaurów ani mamutów... Jakoś w tym czasie zniesmaczyła mnie też historia o arce Noego, jedynym sprawiedliwym który zgromadził pod pokładem przedstawicieli wszystkich gatunków żyjących na Ziemii. Rzekomo. Jako stały widz filmów przyrodniczych, bywalec praskiego Zoo i fan tematycznych albumów o zwierzętach, wiedziałem że ilość gatunków rozproszonych po wszystkich kontynentach, morzach i oceanach jest tak wielka, że wręcz niewyobrażalna. I że wciąż odkrywa się nowe. Więc z tym Noem to jakaś kiepska bajka... co najmniej taka jak z tym Kapturkiem i babcią w brzuchu złego wilka. Kolejne spotkania z Biblią były równie rozczarowujące. Szczególnie nie podobały mi się ofiary ze zwierząt – jagniąt, baranków, gołębi. Jako dzieciak byłem zafascynowany zwierzętami, bardzo je szanowałem i nie mogłem patrzeć spokojnie na cierpienie żadnego poza komarem. (Po części dlatego nie chciałem jeść mięsa, a mając trzynaście lat kompletnie przestałem, i jakoś tak zostało mi do dziś).

Szybko pojąłem że z biblijną wizją początków ludzkości jest jak ze Świętym Mikołajem. To taka fikcją która za sprawą niepisanej umowy staje się czymś w co ogół deklaruje się „wierzyć”/udawać że wierzy, i nie ma co przy tym grzebać.

Pozostałem niedowiarkiem, a im więcej miałem styczności z księżmi tym bardziej nie przepadałem za tym co proponowali, jacy byli i czym żyli.

Współczuje każdemu kto miał bardziej zaangażowanych religijnie rodziców. Nie twierdzę że taka hipokryzja była dobra, ale przynajmniej oszczędzała przykrej indoktrynacji i dawała sporo przestrzeni na własnej rozmyślania.



Nobody’s perfect – część błędów która rzuciła mi się w oczy podczas lektury (tłumaczenie Cezarego Murawskiego, Katowice 2017 wyd. III, Sonia Draga): str. 21 – lecz?; str. 37 – zjedzone „to”; str. 38 – lepiej byłoby zostawić tak jak w oryginale, tj. zapewne Downtown na Manhattanie; str. 59 – język (języka) + każą (karzą); str. 62 – burzycielem? Zwykle w tłumaczeniach tej wypowiedzi Oppenheimera pojawia się słowo NISZCZYCIEL; str. 92 – góra Arrarat wznosi się nie we „współczesnej Armenii”, tylko we współczesnej wschodniej Turcji (a historycznej Armenii – wystarczyłoby więc podmienić jedno słowo); str. 93 – „chrześcijańscy i katoliccy” – katolicy to chrześcijanie, kontekst wskazuje że chodzi o katolików i protestantów; str. 94 – autor wymienia dinozaury, plezjozaury i pterodaktyle, skoro stosuje taki porządek, to te ostatnie warto by podmienić na pterozaury (bo pterodaktyl to konkretny gatunek); str. 101 – źle postawiony przecinek (błąd techniczny); str. 112 – „poddając w wątpliwość” (podając – podawać i poddawać, dwa różne słowa); str. 130 – ay (aby); str. 138 – zbędna przerwa przed cudzysłowem; str. 140 – zdanie zaczynające się w 10 linijce w którym autor (albo tłumacz) trochę się pogubił; str. 168 – samą (sama) + wierzyć (wierząc); str. 180 – „w każdym bądź razie” (w każdym razie); str. 187 – pozostanie (pozostania) + nie tylko zachodni Pendżab, bo i Beludżystan, Kaszmir i cała dolina Indusu – rzeki która dała nazwę całemu krajowi; str. 213 – fatalna konstrukcja zdania + pada fraza „niesławnego całunu turyńskiego, utkanego rękami człowieka” – czy aby na pewno autorowi chodzi o proces tkania, powstania materiału, czy też o fabrykowania relikwii? (woven czy created?); str. 221 – tak oczywiście (w sposób tak oczywisty); str. 254 – niejasne „[haśle] zniewalającym wszystko wokół »Agka«” (?!) + mowa o chińskich stalinowcach – kontakty ChRL i ZSRR oczywiście były, ale macki Moskwy nie sięgały aż do Pekinu, który realizował swoją wizję komunizmu (Mao proklamował powstanie Ludowych Chin w ostatnim kwartale 1949, Stalina trafił szlag w marcu 1953); str. 256 – psalmu czy psalmów; str. 258 – „wszystkim, co wiedział, był bezmiar własnej niewiedzy” – czyli wiedział bezmiar niewiedzy... (wiem że nic nie wiem); str. 268 – zjedzono słowo w imperatywnie kategorycznym Kanta – reguły/maksymy/zasady; str. 276 – frakcja zhellenizowanych/romanizowanych Żydów opisywana jest jako umiarkowana, a później określona jako fanatyczna (?!).



Po lekturze „Bóg nie jest wielki” warto dla relaksu sięgnąć po „Pomniejszych bogów” Terry’ego Pratchetta – jeden z wielu tomów Świata Dysku. Masa błyskotliwych refleksji i kupa śmiechu.

Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa – Christopher Hitchens (2007)
(God Is Not Great. How Religions Poisons Everything*)

„Bóg nie jest wielki” powstała z myślą o czytelniku anglojęzycznym, funkcjonującym w społeczeństwie gdzie dominującym i zarazem tradycyjnym wyznaniem jest któryś z wariantów chrześcijaństwa. Formalnie ukształtowanym przez mitologię ksiąg...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Bardzo dziwne mam uczucie po lekturze Boga co nie jest wielki. Niby wszytko ciekawe i dające do myślenia ale... Z narracja autora jest ten problem, że strasznie męczy. Co kilka zdań tracilem wątek i zaczynałem myśleć o niebieskich migdalach. Nie potrafiła mnie wciągnąć jak to mogą zrobić dobre książki. To już druga moja pozycja Hitchensa i znowu to samo. Toporonie i męcząco to wszytko idzie. Niestety nie sięgnie już chyba po więcej.

Bardzo dziwne mam uczucie po lekturze Boga co nie jest wielki. Niby wszytko ciekawe i dające do myślenia ale... Z narracja autora jest ten problem, że strasznie męczy. Co kilka zdań tracilem wątek i zaczynałem myśleć o niebieskich migdalach. Nie potrafiła mnie wciągnąć jak to mogą zrobić dobre książki. To już druga moja pozycja Hitchensa i znowu to samo. Toporonie i męcząco...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie jest to łatwa lektura, chociaż czyta się całkiem sprawnie i jest napisana rozsądnym językiem. W zasadzie autor ma rację w większości aspektów ale jak mawiał klasyk "Są w niebie i na ziemi rzeczy, o których nie śniło się filozofom". Bo przecież nawet ateiści w coś wierzą...Warto przeczytać i nieco się zastanowić, pomimo iż literatura nie dla wszystkich. Informacja dla niezadowolonych: papier pali się w temperaturze 451 F. Nie chcesz nie czytaj...

Nie jest to łatwa lektura, chociaż czyta się całkiem sprawnie i jest napisana rozsądnym językiem. W zasadzie autor ma rację w większości aspektów ale jak mawiał klasyk "Są w niebie i na ziemi rzeczy, o których nie śniło się filozofom". Bo przecież nawet ateiści w coś wierzą...Warto przeczytać i nieco się zastanowić, pomimo iż literatura nie dla wszystkich. Informacja dla...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Jeżeli to Bóg stworzył świat i człowieka, to zorganizowana religia wydaje się raczej dziełem Tego Drugiego. Książka Hitchensa wchodzi gładko, bez porównania lepiej niż wywody Dawkinsa. Autor nie prezentuje też równie pogardliwego i protekcjonalnego stosunku do wierzących.

Za to kwestie edytorskie i tłumaczenie wołają (o ironio) o pomstę do nieba. Chyba przypadkowo opublikowano brudnopis tłumacza zamiast wersji ostatecznej. Grrrr.

Jeżeli to Bóg stworzył świat i człowieka, to zorganizowana religia wydaje się raczej dziełem Tego Drugiego. Książka Hitchensa wchodzi gładko, bez porównania lepiej niż wywody Dawkinsa. Autor nie prezentuje też równie pogardliwego i protekcjonalnego stosunku do wierzących.

Za to kwestie edytorskie i tłumaczenie wołają (o ironio) o pomstę do nieba. Chyba przypadkowo...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Pisanie tej recenzji przychodzi mi dość ciężko, bo książka ma i wady i zalety.

Autor bez skrupułów obnaża nicość wierzeń religijnych, fałszywość kapłanów i przewodników duchowych, pustotę stojącą za fasadą górnolotnych deklaracji. Podtytuł "Jak religia wszystko zatruwa" doskonale oddaje treść, ponieważ Hitchens skupia się na pokazaniu w jaki sposób religijne myślenie zakłóca zdrowy rozsądek i staje na drodze rozwoju zarówno jednostki ludzkiej, jaki i ludzkości jako całości.

Przygotował się przy tym, jak się zdaje, dużo lepiej niż Richard Dawkins w "Bogu Urojonym" - podaje dużo więcej argumentów, faktów, przykładów. Książka jest istną kopalnią wiedzy jeżeli chodzi o religijne absurdy, a rzetelne przyswojenie sobie jej treści (co byłoby wyzwaniem, bo jest naprawdę dużo tego pomimo przeciętnej objętości!) to praktycznie gwarancja bycia ripostową armatą w każdej dyskusji z wierzącymi.

Ważna sprawa: chociaż autor skupia się w dużej mierze na różnego rodzaju wyznaniach chrześcijańskich, to dużo miejsca poświęca też innym religiom - przede wszystkim islamowi, ale takiemu judaizmowi, hinduizmowi czy nawet na ogół pobłażliwie traktowanemu buddyzmowi też się dostaje.

No niestety, nie ma róży bez kolców. Hitchens raczej nie miał lekkiego pióra. Pisze może bez używania trudnych wyrażeń i skomplikowanych terminów, za to jednak nudno, usypiająco i bez wywoływania o czytelnika jakże przyjemnego poczucia bezpiecznego zmierzania ku jakiejś puencie. Powiedzmy sobie wprost: pomimo fascynującego tematu lektura jest nudna jak flaki z olejem.

Jednak pomimo tej wady nie wyobrażam sobie, aby taka książka została pominięta w biblioteczce jakiegokolwiek (początkującego czy zaawansowanego w bojach) wolnomyśliciela, a już na pewno i bezwzględnie powinna pojawić się u każdego świadomego ateisty.

Pisanie tej recenzji przychodzi mi dość ciężko, bo książka ma i wady i zalety.

Autor bez skrupułów obnaża nicość wierzeń religijnych, fałszywość kapłanów i przewodników duchowych, pustotę stojącą za fasadą górnolotnych deklaracji. Podtytuł "Jak religia wszystko zatruwa" doskonale oddaje treść, ponieważ Hitchens skupia się na pokazaniu w jaki sposób religijne myślenie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie wiem czy to wina autora, czy raczej tłumacza (choć obstawiam to drugie), ale momentami czyta się tę książkę bardzo topornie. Spostrzeżenia bardzo trafne, z treścią jako taką się zgadzam i kilku ciekawych rzeczy nawet się dowiedziałam, ale ktoś to powinien jeszcze raz, tym razem porządnie zredagować, bo nie dość, że w tekście są błędy, to po prostu źle się to czyta. A szkoda, bo autor mądrze prawi.

Nie wiem czy to wina autora, czy raczej tłumacza (choć obstawiam to drugie), ale momentami czyta się tę książkę bardzo topornie. Spostrzeżenia bardzo trafne, z treścią jako taką się zgadzam i kilku ciekawych rzeczy nawet się dowiedziałam, ale ktoś to powinien jeszcze raz, tym razem porządnie zredagować, bo nie dość, że w tekście są błędy, to po prostu źle się to czyta. A...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Hitchensa zdecydowanie lepiej się słucha/ogląda niż czyta. Nie wiem na ile jest to wynik jego stylu pisania (skróty myślowe, przeskakiwanie pomiędzy wątkami) a na ile spowodowane jest to słabym przekładem.

Hitchensa zdecydowanie lepiej się słucha/ogląda niż czyta. Nie wiem na ile jest to wynik jego stylu pisania (skróty myślowe, przeskakiwanie pomiędzy wątkami) a na ile spowodowane jest to słabym przekładem.

Pokaż mimo to