Kolejna bardzo udana pozycja z serii „Biblioteka wiedzy historycznej” (pierwotnie). Władysław IV Waza jest chyba najmniej ugruntowanym w powszechnej świadomości historycznej Polaków władcą z tej dynastii. Bo przecież to za jego ojca Zygmunta III i brata Jana Kazimierza rozgrywały się kluczowe dla historii Polski w XVII wieku wydarzenia, najbardziej doniosłe bitwy, oraz najburzliwsze polityczne zawirowania. W porównaniu z nimi czasy Władysława jawią się jako okres sielanki i pokoju. Czy słusznie? Władysław dorastał i wychowywał się w dosyć dusznej atmosferze (prymas Karnkowski sprzeciwił się pomysłowi aby jego piastunką została protestantka, gdyż zachodziła obawa, iż... może on przejąć wraz z jej mlekiem niechęć do Kościoła katolickiego),mimo że szlachta nie chciała nawet słyszeć o dziedzicznym tronie, był Władysław prawie przez wszystkich statystów przewidywany na następcę po swoim ojcu. Nic dziwnego, że największym marzeniem młodego królewicza było rządzić gdzieś absolutnie, czy to w Szwecji, czy to w Rzeczpospolitej. Do końca swego życia nie wyzbył się też planów urzeczywistnienia tego celu. Miały mu sprzyjać wojenne aspiracje króla Władysława (według historyków wojskowości był jednym z najlepszych polskich dowódców na tronie),jednakże szlachta nie miała zamiaru mu w tym pomagać, gdyż panicznie się obawiała wprowadzenia „absolutum dominium” - w przypadku wygranej kampanii. A trzeba przyznać, że Waza takie plany posiadał i chciał je realizować. Na wzmocnienie władzy królewskiej w Polsce był już wszakże „ostatni gwizdek”. W ogóle wszelkie pomysły władcy (zresztą bardzo ciekawe) na podreperowanie pozycji swego majestatu były prędzej czy później torpedowane przez brać szlachecką. Władysław Czapliński doskonale ukazuje te zabiegi. Panowanie Władysława wygląda jak jedna wielka walka z narodem szlacheckim o podźwignięcie roli monarchy w państwie. Przeciąganie tego sznura zakończyło się niestety przegraną tronu.
Autor, będący jednym z najwybitniejszych uczniów Władysława Konopczyńskiego, ukazał dzieje Władysława IV na szerokim tle stosunków wewnętrznych i zewnętrznych Rzeczpospolitej. Okres panowania tego króla stanowi niejako pomost między czasami rządów jego ojca i brata. Jest to bardzo ważny czas, bez znajomości którego ciężko zrozumieć przełomowe wydarzenia historii Polski połowy XVII wieku.

Kolejna bardzo udana pozycja z serii „Biblioteka wiedzy historycznej” (pierwotnie). Władysław IV Waza jest chyba najmniej ugruntowanym w powszechnej świadomości historycznej Polaków władcą z tej dynastii. Bo przecież to za jego ojca Zygmunta III i brata Jana Kazimierza rozgrywały się kluczowe dla historii Polski w XVII wieku wydarzenia, najbardziej doniosłe bitwy, oraz...

Zmieniłem zdanie o Władysławie IV. Do tej pory był to tylko jeden z Wazów, a o Wazach miałem zdanie złe. I to był mój wielki błąd. Na swoje usprawiedliwienie, mogę napisać, że Polska królów elekcyjnych, niewiele mnie zajmowała. Po prostu przyjąłem to co, najłatwiejsze.
Jednak lektura tej książki, zmusiła mnie do zmiany spojrzenia na Władysława ale także Zygmunta III, którego poznajemy niejako przy okazji, w okresie dorastania przyszłego władcy.
Jakim władcą był Władysław IV? Na pewno ambitnym. A my nie lubimy władców ambitnych. Autor często zwraca uwagę, że był zapalczywy ale rzadko realizował swoje pomysły, bo zapał opadał. Fakt, jednak w dużej mierze wynikało to z tego, że miał związane ręce, a mimo wielkich starań nie mógł wzmocnić władzy królewskiej. Kwestia korony szwedzkiej, no cóż Władysław był królem. Czy jako król miał tak po prostu rezygnować z korony? W imię czego? Zrezygnował z korony moskiewskiej nie uzyskawszy za to nic na czym mu zależało. Oczywiście pięknie się pisze o takich patriotycznych zrywach, jednak szlachta polska w tym czasie nie chciała w imię patriotyzmu z niczego rezygnować. Szkoda, bo był to okres, w którym mogliśmy załatwić wiele rzeczy na swoją korzyść. Mieliśmy zdolnego króla, wychowanego w Polsce, znającego polskie realia, europejską sztukę wojenną a i sytuacja międzynarodowa była dla nas sprzyjająca. Jak się skończyło, wiemy.
Książa przeznaczona jest dla osób, które historię znają, ponieważ nie opisuje szczegółowo każdego wydarzenia a często odwołuje się do innych pozycji, czy ogólnie do wiedzy czytelnika. Jednak ze względu na język, jest to pozycja dla każdego, kto chce wiedzieć ciut więcej i ciut więcej zrozumieć. A rzeczy niejasne można zawsze sprawdzić w innym miejscu.

Zmieniłem zdanie o Władysławie IV. Do tej pory był to tylko jeden z Wazów, a o Wazach miałem zdanie złe. I to był mój wielki błąd. Na swoje usprawiedliwienie, mogę napisać, że Polska królów elekcyjnych, niewiele mnie zajmowała. Po prostu przyjąłem to co, najłatwiejsze.
Jednak lektura tej książki, zmusiła mnie do zmiany spojrzenia na Władysława ale także Zygmunta III,...

„Sto we mnie żądz, sto umarłych liści”
Ciekawa biografia władcy Rzeczpospolitej, który miał dużo planów wojennych po 1634 roku, ale nie było mu dane zrealizować żadnego. Autor stara się jednak przekonać, że mimo winy samego króla (brak dostatecznej determinacji, siły przekonywania, przyjmowanie na wiarę obcych przyrzeczeń czy przekonanie, że własne plany powinny być bezproblemowo popierane przez innych władców),problemy Rzeczpospolitej leżały gdzie indziej.

„Wag the dog”
Wydaje się, że podejście autora do możliwości i dokonań Władysława jest właściwe – może historia Rzeczpospolitej w XVII wieku powinna być pisana z perspektywy tych, którzy głosowali za podatkami i za możliwością wypowiedzenia wojny. Władysław odziedziczył, po swym ojcu, przekonanie szlachty, że królowi trzeba „spętać ręce”, by nie zyskał władzy tak silnej, jak królowie w ościennych państwach. Wydaje się, że po przyrzeczeniach elekcyjnych Władysława IV, większą władzę, miała magnateria i szlachta niż król. Nasza magnateria, im lepiej widziała siłę obcych monarchii, tym bardziej nie ufnie traktowała wszelkie reformatorskie pomysły własnego króla.
Można w skrócie powiedzieć tak, że to już nie pies machał ogonem, a ogon machał psem (król nie miał już władzy by rządzić, zaś sejmy i senat, nie pozwalały wypowiadać wojen królowi, bojąc się, że powiększy to jego prestiż i władzę w przypadku powodzenia).

„Chcesz mieć pokój, szykuj się do wojny”
Czas panowania Władysława, po odsieczy Smoleńskiej, upłynął względnie spokojnie (nie trzeba było płacić większych podatków),ale problemy (zwłaszcza na Ukrainie) narastały, a niebezpieczeństwo ze strony szwedzkiej, rosyjskiej i tureckiej zostało oddalone tylko na pewien czas. To nie był dobry okres na próby pokojowego współistnienia (zważywszy na konflikty religijne na całym kontynencie). Nie udało się wykorzystać momentu, w którym można by osłabić, zaangażowaną w Niemczech lub Danii, Szwecję. Nie wykorzystano Kozaków przeciw Turcji. Nie postawiliśmy ani na woltę przeciw Habsburgom, ani na ściślejszy z nimi sojusz.
Szlachta wybrała pokój, więc wkrótce miała wojny. Sąsiedzi nie omieszkali wykorzystać naszych problemów z Kozakami, by rozgrabić Polskę i Litwę.
Można się tylko zastanawiać, na ile sam wybór szwedzkich Wazów na tron polski, próby zdobycia stolca carskiego w Moskwie, przyczyniły się do ciągłych wojen z sąsiadami i brakiem możliwości dogadania się choćby z jednym wrogim sąsiadem przeciwko innemu wrażemu państwu.

Polecam tę biografię, gdyż autor skupia się nie tylko na tym, co chciał i próbował osiągnąć król, ale również na ograniczeniach ustrojowych Rzeczpospolitej szlacheckiej. Podkreśla również spory wyznaniowe i sprzeczne interesy szlachty, senatorów i magnaterii, które jeszcze bardziej utrudniały sprawowanie realnej władzy królom elekcyjnym.

„Sto we mnie żądz, sto umarłych liści”
Ciekawa biografia władcy Rzeczpospolitej, który miał dużo planów wojennych po 1634 roku, ale nie było mu dane zrealizować żadnego. Autor stara się jednak przekonać, że mimo winy samego króla (brak dostatecznej determinacji, siły przekonywania, przyjmowanie na wiarę obcych przyrzeczeń czy przekonanie, że własne plany powinny być...

Bardzo dobra i ciekawa monografia.

Bardzo dobra i ciekawa monografia.

Książka ta jest bardzo interesująca, ale przyznam, że liczyłem na poświęcenie odrobinę więcej miejsca rozwojowi kultury za czasów Władysława IV.

Książka ta jest bardzo interesująca, ale przyznam, że liczyłem na poświęcenie odrobinę więcej miejsca rozwojowi kultury za czasów Władysława IV.