Jak przedstawia się darwinowska teoria doboru naturalnego prawie półtora wieku po jej ogłoszeniu? W jakiej mierze genetyka i biologia molekularna przyczyniły się do lepszego zrozumienia mechanizmów ewolucji? Czy współczesna biologia stanowi potwierdzenie teorii ewolucji zaproponowanej przez Darwina? Które z mechanizmów ewolucji stanowiących jeszcze do niedawna zagadkę zostały wyjaśnione, a które w dalszym ciągu nie są w pełni zrozumiałe?
Odpowiedź na te i inne pytania dotyczące ewolucji biologicznej można znaleźć w Zarysie mechanizmów ewolucji, który pomyślany jest jako rozszerzenie i uzupełnienie wcześniejszego podręcznika Mechanizmy ewolucji (PWN, Warszawa 1986, 1989) autorstwa wybitnego polskiego ewolucjonisty profesora Henryka Szarskiego. Do opracowania nowej wersji tego podręcznika profesor Henryk Szarski zaprosił swych młodszych kolegów z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie: Halinę Krzanowską, Adama Łomnickiego, Jana Rafińskiego i Jacka Szymurę.
Jak stwierdził nieżyjący już wybitny amerykański biolog Teodor Dobzhansky, zjawiska biologiczne nabierają sensu dopiero w świetle teorii ewolucji. Dlatego książka ta, pomyślana jako podręcznik akademicki dla studentów biologii, może być przydatna także dla innych czytelników, interesujących się różnymi aspektami nauk biologicznych. Ponieważ w ostatnich latach podnoszą się w naszym kraju głosy, że darwinowska teoria ewolucji jest już nieaktualna, warto skonfrontować te poglądy z ogólnie przyjętym przez biologów na całym świecie paradygmatem ewolucyjnym. Zarys mechanizmów ewolucji może więc także zainteresować filozofów, teologów i przedstawicieli innych nauk humanistycznych.
W książce tej nacisk położony został nie na konsekwencje ewolucji, ale na jej mechanizmy, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk genetycznych, zmienności genetycznej i procesów tworzenia się nowych gatunków. Omówiono też ewolucję zachowań społecznych zwierząt i altruizmu biologicznego, pochodzenia i utrzymywania się płciowości oraz ewolucję strategii życiowych roślin i zwierząt.