Kompozycja powieściowa to paradoksalny stop niejednorodnych i nieciągłych elementów konstruowanych
w organiczną jedność, która jednak nigdy nie posiada definitywnego charakteru. Więzi nadające koherencję tym abstrakcyjnym elementom są - na mocy swej, także
abstrakcyjnej, czystości - formalnej natury i dlatego
ostateczną zasadę unifikującą stanowić musi etyka twórczej subiektywności, wyraźnie ujawniająca się w treści. Ale ustanowienie normatywnej obiektywności
twórcy epickiego wymaga samolikwidacji subiektyw­ności tej etyki; ponieważ nie może ona całkowicie prze­niknąć przedmiotów, które przyjmują formę, nie może wyzbyć się subiektywności i objawić jako sens immanentny świata przedmiotów - potrzebna jest zatem i jej kolejna i równie wyraźnie widoczna w treści dzieła samokorektura etyczna, by na koniec osiągnięty został rytm tworzący równowagę. Takie oddziaływanie wza­jemne dwóch kompleksów etycznych, ich dwoistość w kreowaniu i jedność w formie, jest istotą normatyw­nego sensu powieści, ironii, którą struktura jej danych skazuje na skrajne skomplikowanie.