Podróż do krainy zeków

„Doświadczenie nauczyło mnie, że żadnymi argumentami ani świadectwami nie da się zmienić przekonań człowieka, który uważa się za komunistę. Zmienić je może wyłącznie sama radziecka rzeczywistość.”

Rozpocząłem recenzję cytatem z „Podróży do krainy zeków”, Julisa Margolina, człowieka niezwykłego. Wielkiego erudyty, o ogromnym potencjale pisarskim, który w swoich wspomnieniach zamieścił nie tylko zapis swojego pobytu w łagrach Rosji Sowieckiej, lecz zawarł w nich także przemyślenia na temat funkcjonowania państwa terroru i możliwości stworzenia ogromnego systemu pracy niewolniczej.

Julius Margolin, urodził się w 1900 roku w Pińsku na terenie Cesarstwa Rosyjskiego, w 1929 r. na Uniwersytecie Humbolta w Berlinie obronił doktorat z filozofii a następnie zamieszał w Łodzi.
W 1936 roku wyemigrował wraz z rodziną do brytyjskiej wówczas Palestyny. W kwietniu 1939 roku, nie wierząc w rychły wybuch wojny przyjechał do Polski, do Łodzi gdzie podjął pracę w organizacjach syjonistycznych.
Obywatel polski, Żyd, posiadający wówczas jako jeden z nielicznych prawo pobytu w Palestynie. Wybuch II wojny Światowej zastał go w Łodzi i jak wielu wówczas obywateli polskich podjął próbę ucieczki za granicę, do Rumunii. Na kresach wschodnich, dawnych terenach II Rzeczpospolitej, zaskoczyła go jak wielu innych inwazja Armii Czerwonej. Po wielu perypetiach powrócił do rodzinnego Pińska, gdzie w lecie 1940 roku został aresztowany i zesłany do łagru w okolice jeziora Onega.

Genialne pamiętniki, oddające całą ówczesną radziecką rzeczywistość „Ojczyzny robotników i chłopów” i wyśnionego raju na ziemi wszystkich komunistów i lewicowych intelektualistów. Napisane przez obywatela Zachodu patrzącego na rzeczywistość w zupełnie odmienny sposób niż obywatele radzieccy.
Bardzo ciekawy wątek wspomnień dotyczący sowietyzacji dawnych terenów II Rzeczpospolitej, zamieszkałych zarówno przez Polaków jak i mniejszości etniczne. I znów posłużę się cytatem z rozmowy autora z chłopem białoruskim:

„– Panowie przez dwadzieścia lat próbowali z nas zrobić Polaków i im się nie udało – powiedział jeden z nich. – A bolszewicy zrobili z nas Polaków w dwa miesiące.”

Na temat sowieckich gułagów napisano bardzo wiele: monumentalne dzieło Sołżenicyna „Archipelag Gułag”, „Opowiadania kołymskie” Warłama Szałamowa, „Stroma ściana” Eugenii Ginzburg, czy „Inny świat” Gustawa Herling Grudzińskiego. Wszystkie one opisują ten nieludzki świat, pełen poniżenia, fałszu, terroru, nieustannego głodu, biedy i beznadziei.

Margolin napisał swoje wspomnienia w 1947 roku, gdy Sołżenicyn trafiał dopiero do łagru. Co ciekawe, nikt nie chciał opublikować jego zapisków. Ukazywały się jedynie w bardzo okrojonej wersji we Francji, USA i Niemczech. Autor przez całe swoje życie spotykał się z niechęcią, ostracyzmem za swoją nieprzejednaną niechęć do Rosjii Sowieckiej. Uważał jednak, iż jako człowiek uczciwy, musi dać świadectwo prawdzie.
Cyt.:
„Siedem minionych lat uczyniło ze mnie zdecydowanego, zawziętego wroga ustroju radzieckiego. Nienawidzę go całym sercem, całą mocą swoich myśli. Wszystko, co zobaczyłem, napełniło mnie przerażeniem i wstrętem na resztę życia. Zrozumie mnie każdy, kto tam był i widział to samo co ja. Uważam, że walka z niewolniczym, terrorystycznym i nieludzkim reżimem, który tam panuje, stanowi pierwszy obowiązek każdego uczciwego człowieka na całym świecie.”

Zarzucano mu kłamstwo i nie wierzono w istnienie Gułagów. Zachód nie chciał niewygodnych informacji na temat swojego niedawnego sojusznika, a większość lewicującej inteligencji zachodniego świata była zafascynowana lewicową ideologią. Szersza wiedza na temat obozów pracy przymusowej, nieludzkiego systemu wyzysku stała się dopiero możliwa po „odwilży” w Rosji Sowieckiej w 1956 r.
W Izraelu i Rosji jego wspomnienia nie zostały wydane do dzisiaj.
Ich pełną wersję opublikowano dopiero w 2010 roku w Paryżu a polska wersja wspomnień jest sporządzona na podstawie tego tekstu.

Jak wszystkie pamiętniki tak i wspomnienia Julisa Margolina są subiektywne. Ich wielką zaletą jest fakt, iż były pisane bezpośrednio po wyjściu na wolność i pamięć nie zatarła jeszcze wielu zdarzeń, sytuacji i osób. Jest to wg mnie bezcenne świadectwo tamtej epoki.
Polecam.

„Doświadczenie nauczyło mnie, że żadnymi argumentami ani świadectwami nie da się zmienić przekonań człowieka, który uważa się za komunistę. Zmienić je może wyłącznie sama radziecka rzeczywistość.”

Rozpocząłem recenzję cytatem z „Podróży do krainy zeków”, Julisa Margolina, człowieka niezwykłego. Wielkiego erudyty, o ogromnym potencjale pisarskim, który w swoich...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Kolejna z wielu tego typu pozycja o absurdach radzieckiej "praworządności" i gułagach w ZSRR. Napisana z pozycji polskiego Żyda i inteligenta, raczej chłodnego obserwatora otaczającej go rzeczywistości. Nie jest tak emocjonalna, jak inne w tej tematyce, ale warto sięgnąć.

Kolejna z wielu tego typu pozycja o absurdach radzieckiej "praworządności" i gułagach w ZSRR. Napisana z pozycji polskiego Żyda i inteligenta, raczej chłodnego obserwatora otaczającej go rzeczywistości. Nie jest tak emocjonalna, jak inne w tej tematyce, ale warto sięgnąć.

Pokaż mimo to

Człowiek w nieludzkim świecie, tak było, oby więcej nie było.

Człowiek w nieludzkim świecie, tak było, oby więcej nie było.

Pokaż mimo to

Łagrowe przeżycia. Wstrząsające. Opis dnia codziennego w obozie ale i filozoficzne przemyślenia. Pod koniec książki miałem ochotę zwymiotować. Lektura obowiązkowa.

Łagrowe przeżycia. Wstrząsające. Opis dnia codziennego w obozie ale i filozoficzne przemyślenia. Pod koniec książki miałem ochotę zwymiotować. Lektura obowiązkowa.

Pokaż mimo to

Byłam przekonana, że po przeczytaniu Archipelagu Gułag, Innego Świata i Opowiadań kołymskich nic mnie już nie zaskoczy, jakże bardzo się myliłam. Wstrząs, to słowo najlepiej opisuje moje emocje po lekturze. Trudno sobie wyobrazić, że w imię utopijnych wizji reżim komunistyczny mógł zgotować ludziom takie piekło, po prostu brak słów...

Byłam przekonana, że po przeczytaniu Archipelagu Gułag, Innego Świata i Opowiadań kołymskich nic mnie już nie zaskoczy, jakże bardzo się myliłam. Wstrząs, to słowo najlepiej opisuje moje emocje po lekturze. Trudno sobie wyobrazić, że w imię utopijnych wizji reżim komunistyczny mógł zgotować ludziom takie piekło, po prostu brak słów...

Pokaż mimo to

To bardzo ważna książka - prawdziwa, obszerna relacja autora z pięcioletniego pobytu w sowieckich łagrach. Wstrząsająca, przerażająca, poruszająca do głębi. Obowiązkowa lektura dla każdego, ku pamięci, ku przestrodze.

To bardzo ważna książka - prawdziwa, obszerna relacja autora z pięcioletniego pobytu w sowieckich łagrach. Wstrząsająca, przerażająca, poruszająca do głębi. Obowiązkowa lektura dla każdego, ku pamięci, ku przestrodze.

Pokaż mimo to

Niestety, nie przyłączę się do chóru pochlebców, którzy wychwalają opowieśc Margolina pod niebiosa. Nie przeczę, książka jest dobrze napisana i ciekawa, lecz całość psują w moich oczach nieznośne maniery autora. Julius Margolin pięknie pisze i potrafi naprawdę zauroczyć słowem, najbardziej urzekły mnie jego portrety postaci. Niestety, parafrazując Wałęsę, sam psuje swoją jakość.


Już na początku rzuca się w oczy ogromna megalomania autora. Uważa się on za lepszego od innych, często podkreśla to bez skrępowania - dlatego, że jest filozofem, przedstawicielem inteligencji, Żydem, etc. Każdy powód dobry. Trudno polubić taką osobę - a przy lekturze wspomnień antypatia do wspominającego działa na niekorzyść całej publikacji.

Druga nieznośna wada autora to niezmierne użalanie się nad sobą. Nie umniejszam w żadnym stopniu jego cierpień ani nie neguję jego przeżyć, niemniej jeśli mamy w pamięci inne wspomnienia obozowe, choćby Grudzińskiego, dość szybko dochodzimy do wniosku, że w zasadzie Margolin nie miał w łagrze tak tragicznie. Przez większość czasu wykonywał lekkie prace, w tym biurowe, był dość dobrze traktowany przez straż obozową, niejednokrotnie korzystał ze znajomości i protekcji, nierzadko trafiał do szpitala, uniknął bicia (co sam zresztą podkreśla) i generalnie nie przeżył tego, co spora część więźniów. Nie dziwne więc, że nieco ironiczny uśmiech wywołało na mojej twarzy, gdy przypominałam sobie, jak ludzie wręcz umierali z głodu po miesiącu, dzieci zamarzały na śmierć, a tu pan Margolin rozpacza, bo wyrzucili mu rękopis.

Trzecią rzecza, która ogromnie denerwowała mnie podczas lektury, były polityczne i filozoficzne rozważania. Z perspektywy historycznej są one najczęściej błędne i bardzo naiwne. Rzuca się w oczy również swoiste rozszczepienie poglądów, nieogarnione dla mnie. Z jednej strony np. Margolin krytykuje wszelkie formy nacjonalizmu jako przyczynę powstania obozów śmierci - z drugiej zasady tego nacjonalizmu stosuje odnośnie własnego narodu. Żydzi są najwspanialsi, najlepsi, najmądrzejsi a w ogóle to stworzyli cywilizację Zachodu. Nie przeczę, że udział Żydów w historii świata jest ogromny, ale każdy przesadyzm szkodzi na wątrobę. Tak samo stosunek do systemu komunistycznego, z racji tego, co spotkało autora, ostatecznie okazuje sie negatywny - a jednak na koniec dowiadujemy się, ze jednak Marks chciał dobrze. Można tak w nieskończoność. Nie liczę już przerysowań bądź błędów historycznych, które zauważył nawet sam tłumacz - to jednak mozna wybaczyć komuś, kto opisuje wszystko z pamięci, bez googla ;).

Skoro jesteśmy już przy tłumaczu, z niezrozumiałych dla mnie względów zdecydował się on na pewną drażniącą manierę, która doprowadzała mnie do białej gorączki. Zamiast "poszliśmy do lasu i cięliśmy drzewo, a potem odpoczywaliśmy przy ognisku", pan Czech woli napisać "poszliśmy do lasu, cięli drzewo, a potem odpoczywali przy ognisku". I tak przez całą ksiązkę. Jaki w tym cel? Nie wiem.

Ostatecznie uważam, ze ksiażkę warto przeczytać, ponieważ jest naprawdę pięknie napisana - warto jednak przedtem zorientować się w temacie z bardziej wiarygodnych źródeł. Inaczej dojdziemy do wniosku, że największym problemem w gułagu był antysemityzm a największa troską, zaraz po puchlinie wodnej, brak ołówków w Kawecze.

Niestety, nie przyłączę się do chóru pochlebców, którzy wychwalają opowieśc Margolina pod niebiosa. Nie przeczę, książka jest dobrze napisana i ciekawa, lecz całość psują w moich oczach nieznośne maniery autora. Julius Margolin pięknie pisze i potrafi naprawdę zauroczyć słowem, najbardziej urzekły mnie jego portrety postaci. Niestety, parafrazując Wałęsę, sam psuje swoją...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

"Podróż do krainy zeków" to jedna z tych książek po przeczytaniu, których zapadam się w głąb siebie, a w głowie znowu kołacze się myśl: Człowiek - człowiekowi?

Książkę powinien przeczytać każdy, bo mimo ciężkiej, trudnej tematyki czyta się ją z zapartym tchem, a Margolin nie stara się epatować okrucieństwem, opisuje po prostu codzienne życie zeków, czyniąc to przy tym pięknym językiem, który wielokrotnie wprawiał mnie w zachwyt.

Polecam!!!

"Podróż do krainy zeków" to jedna z tych książek po przeczytaniu, których zapadam się w głąb siebie, a w głowie znowu kołacze się myśl: Człowiek - człowiekowi?

Książkę powinien przeczytać każdy, bo mimo ciężkiej, trudnej tematyki czyta się ją z zapartym tchem, a Margolin nie stara się epatować okrucieństwem, opisuje po prostu codzienne życie zeków, czyniąc to przy tym...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

raz sierpem raz młotem czerwoną hołotę

raz sierpem raz młotem czerwoną hołotę

Pokaż mimo to

Opisując i opiniując książkę zaraz po jej przeczytaniu zwykle mam dużo do powiedzenia, słowa przesycone są jeszcze świeżymi emocjami i płyną potokiem. W przypadku tej książki zapomniałam o napisaniu opinii na czas dlatego nie będę na siłę przywoływała zapomnianych już odczuć a swoją ocenę uzasadnię tylko tymi, które są ze mną dziś gdy o niej myślę. Pamiętam podniecenie, które towarzyszyło mi podczas czytania o próbie ucieczki Margolina z Polski. Pamiętam, że pociły mi się dłonie gdy czytałam o jej finale. Pamiętam, że zdarzało mi się wstrzymać oddech podczas opisów licznych sposobów upodlania drugiego człowieka. Pamiętam swój wstyd gdy pomimo opisów brudu, głodu, katorgi, niesprawiedliwości, po prostu jednej wielkiej niewyobrażalnej krzywdy jakiej doświadczał autor pomyślałam "lepiej dla niego, że to jednak łagry a nie obóz koncentracyjny" - szczególnie na początku lektury byłam przekonana, że z dwojga złego trafił lepiej - jak szybko to pomyślałam tak szybko sama się sobą załamałam. Nie można stopniować horroru. Nie che mi się wierzyć, że ludzie tak się traktują a jednak wiem, że to prawda. Im więcej czytam takich książek, książek-świadectw, nie ważne jakiego kraju, jakiej wojny, jakiego czasu dotyczą mam wrażenie, że nie ma większej bestii a zarazem bardziej bezradnej istoty jak człowiek.
Cenna książka i cenne wyniesione z niej doświadczenie. I wciąż bez odpowiedzi pozostawione pytania: Czy po to ewoluowaliśmy by się nawzajem eksterminować? Czy po to mamy wyobraźnię by wymyślać coraz to szkaradniejsze sposoby krzywdzenia innych? Czy stanęliśmy na dwóch nogach nie po to, by zdobywać świat ale po to by móc na powrót rzucać na kolana tych wg nas gorszych?

Opisując i opiniując książkę zaraz po jej przeczytaniu zwykle mam dużo do powiedzenia, słowa przesycone są jeszcze świeżymi emocjami i płyną potokiem. W przypadku tej książki zapomniałam o napisaniu opinii na czas dlatego nie będę na siłę przywoływała zapomnianych już odczuć a swoją ocenę uzasadnię tylko tymi, które są ze mną dziś gdy o niej myślę. Pamiętam podniecenie,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to