Jak to jest urodzić się geniuszem? Oczywiście nigdy się o tym nie przekonam, ale autobiografia Paula Feyerabenda rzuca na to zagadnienie niejakie światło. Ten niepokorny intelektualista, enfant terrible filozofii, zasłynął kontrowersyjnym sposobem bycia i nie mniej kontrowersyjnymi poglądami, które potrafił zresztą w toku swej kariery naukowej dość gwałtownie zmieniać.

Siłą rzeczy „Zabijanie czasu” powinno się znacząco odróżniać od innych autobiografii. I nie zawiedzie się śmiałek, który sięgnie po ten cienki tomik w poszukiwaniu świeżych doznań. Feyerabend nie uznaje tak skostniałych pojęć jak wstyd czy tabu, dogmat, a nawet paradygmat. A bezceremonialnie obchodzi się nie tylko ze światem i kolegami po fachu, ale również ze sobą.

Przewija się tu plejada gwiazd dwudziestowiecznej nauki: Popper, Bohr itd., a wszystkie te znakomitości zdołał Feyerabend brutalnie wyprowadzić z równowagi, o czym informuje nie bez dumy. Przy tym stanowi „Zabijanie czasu” studium psychologiczne wyjątkowego przypadku. I wskazówki, jak się ten przypadek formował, szczególnie w swym wczesnym okresie, mogą stanowić wartość poznawczą nie tylko dla ciekawskich, ale i dla specjalistów.

Oczywiście, narzuca się pytanie, ile jest w tym wizerunku autokreacji. Feyerabend wydaje się jednak boleśnie szczery; jego przekora jest na pokaz, owszem, ale nie jest udawana. Co zaś ciekawe i dość zabawne, jego słynne stanowisko w filozofii nauki znajduje odwzorowanie w życiorysie, którego szalonego i zależnego od przypadku biegu nie sposób ująć w ramy jakiegoś zespołu reguł.

I w końcu nawet taki wariat odnalazł sens życia dopiero dzięki miłości, która przyszła zresztą bardzo późno. „Zabijanie czasu” przynosi więc nadzieję dla wszystkich, ale stanowi też ostrzeżenie, by nie czekać zbyt długo ani nie fiksować się na rzeczach ważnych, skoro są rzeczy ważniejsze.

Jak to jest urodzić się geniuszem? Oczywiście nigdy się o tym nie przekonam, ale autobiografia Paula Feyerabenda rzuca na to zagadnienie niejakie światło. Ten niepokorny intelektualista, enfant terrible filozofii, zasłynął kontrowersyjnym sposobem bycia i nie mniej kontrowersyjnymi poglądami, które potrafił zresztą w toku swej kariery naukowej dość gwałtownie zmieniać....

Jako zdeklarowany miłośnik literatury pięknej, niezmiernie rzadko sięgam po autobiografie. Zdarzyło mi się to do tej pory jedynie trzykrotnie, zresztą ani razu z własnej inicjatywy. Ostatnią taką pozycją była polecona i fizycznie wmuszona mi przez koleżankę książka Lance'a Armstronga, która zdecydowanie odstręczyła mnie prostackim stylem i celowaną w amerykańskie gospodynie domowe łopatologią; wcześniej była otrzymana w prezencie "Opowieść o miłości i mroku" Amosa Oza, kawał dobrej pisaniny; i wreszcie debiut na tym gruncie - "Zabijanie czasu" Paula Feyerabenda, zadane na proseminarium w beztroskich i burzliwych czasach studenckich.

Choć styl jest prosty i przejrzysty, nie jest to pozycja dla każdego, a to z tego względu, że Feyerabend dysponuje specyficznym, bardzo suchym poczuciem humoru. Wrażliwym naturom może z kolei przeszkadzać absolutny dystans autora do samego siebie i konsekwentne łamanie wszelkich tabu natury obyczajowej czy fizjologicznej; wreszcie konserwatystom wadzić będzie niechybnie wyglądająca z kart książki rogata dusza Feyerabenda, którego charakteryzowała silna niezależność myśli i postępujący za nią brak poszanowania dla wszelkich świętości. Całej reszcie, o ile ktoś jeszcze pozostał, pozycję tę jednak gorąco polecam.

Autor pisze w sposób szczery, bezpośredni i bez zadęcia. A do zadęcia miałby pewne powody - przez karty książki przewija się cały tabun najsłynniejszych intelektualistów XX wieku, których Feyerabend znał osobiście, a zazwyczaj i osobiście denerwował. Pod tym względem urodził się w dobrym momencie - wielki tygiel polityczny i intelektualny, jakim był świat dwudziestowieczny, stanowił dla tak żywego i drapieżnego umysłu środowisko naturalne pełne pożywienia i potencjalnych ofiar. Dzięki temu Feyerabend pogodnie zniósł odniesione w II wojnie światowej obrażenia i stanowiące ich konsekwencję kalectwo.

Książka ma również swoją wartość jako wnikliwa analiza psychologiczna, a może raczej jako materiał do wnikliwej analizy - bo choć Feyerabend bez ogródek przytacza swe najskrytsze myśli i czyny, rozbrajająco wyznaje, iż zazwyczaj nieznaną pozostaje mu stojąca za nimi motywacja.

Swoistym paradoksem jest fakt, iż tym, co zdaje się najgłośniej przemawiać przez słynnego krytyka racjonalizmu, jest zdrowy rozsądek.

W lekturze przyda się znajomość podstawowej terminologii filozoficznej, choć nie jest ona konieczna - pozwoli jednak wychwycić więcej przejawów wspomnianego wcześniej charakterystycznego humoru Feyerabenda. Wymowa książki jest dalece bardziej uniwersalna, autor stara się z perspektywy swych niezmiernie bogatych i różnorodnych przeżyć przekazać parę uwag ogólnej natury, sugestii co najwyżej, gdyż posuwając się dalej sprzeciwiłby się własnym poglądom o indywidualności ludzkiego doświadczenia. Puenta tych rozważań bez wątpienia będzie dla większości czytelników sporym zaskoczeniem.

Zwieńczenie opinii refleksją na temat puenty zamiast własną puentą zdaje mi się jednak chwytem poniżej mej godności, więc dopiszę, iż jest to naprawdę wyjątkowa książka, którą czytało mi się przyjemnie dopóty, dopóki nie zacząłem się z autorem intelektualnie porównywać. Znowu będę pił.

Jako zdeklarowany miłośnik literatury pięknej, niezmiernie rzadko sięgam po autobiografie. Zdarzyło mi się to do tej pory jedynie trzykrotnie, zresztą ani razu z własnej inicjatywy. Ostatnią taką pozycją była polecona i fizycznie wmuszona mi przez koleżankę książka Lance'a Armstronga, która zdecydowanie odstręczyła mnie prostackim stylem i celowaną w amerykańskie gospodynie...