Charaktery, nr 1 / 2013

Wstępniak
Wiesław Łukaszewski

Siła wewnętrzna to więcej niż przereklamowane pozytywne myślenie. To przede wszystkim spora dawka kalkulacji. Surowy namysł nad własnymi szansami.

Dawniej mówiło się o silnej woli, silnym charakterze, o silnej osobowości czy o „poczuciu mocy”. Dziś raczej mówi się o złej (a rzadziej o dobrej) woli, o trudnych charakterach czy też o osobowości konia wyścigowego. Jedno pozostało: i wtedy, i teraz o tej sile mówi się w sposób oceniający. Silne jest lepsze niż słabe, dobre jest – z natury rzeczy – lepsze niż złe, trudne jest gorsze niż łatwe, zaś koń z osobowością, to jest ktoś, podczas gdy koń bez osobowości, to jest zaledwie coś. O poczuciu mocy przestało się mówić w ogóle.

Ten oceniający ton nie wydaje się specjalnie wartościowy. Wyrokowanie, co jest lepsze od czego, bywa nader zawodne i dość kapryśne. Nierzadko to, co było wczoraj oceniane jako dobre, dziś spostrzegane jest jako nie do przyjęcia. Myślę, że ważniejsze jest coś innego.

Wielki polski matematyk Stanisław Ulam jako kilkulatek założył zeszyt zatytułowany „Stanisław Ulam – matematyk, fizyk i astronom”. Tytuł tego notatnika świadczy, że Ulam nie fantazjował o tym, aby zostać matematykiem, fizykiem i astronomem. On już w momencie zakładania tego kajecika nim poniekąd był, a w każdym razie był pewny, że będzie. To ważna różnica.

Znakomita himalaistka Kinga Baranowska mawia z jednej strony, że góry uczą pokory, z drugiej nie mówi: „chciałabym tam wejść”, tylko dość butnie: „myślę, że tam wejdę”. To także ważna różnica.

Che Guevara (cokolwiek sobie o nim myślimy jako polityku) zabrał się do wywoływania światowej rewolucji, bo przecież – że zacytuję jego słowa – „ktoś musi zacząć”. Istotna różnica polega na tym, że nie marzył o rewolucji, on ją realizował (mniej jest ważne, czy w sposób udany).

Czym zatem jest ta siła wewnętrzna... Najtrafniej będzie odpowiedzieć, że mieszaniną różnych rzeczy: zaufania do siebie samego, wiary we własne możliwości, przekonania o wolności wyboru, przekonania o wpływie na zdarzenia, determinacji, zdolności do tworzenia planów na wypadek niepowodzenia. Pewnie można by wymieniać dalej, ale może już wystarczy.

Ta siła – nieważne, czy indywidualna, czy też siła kolektywna – wyraża się w przekonaniu „zrobię to”, nie zaś w przekonaniu, że „może się uda”, ani w przekonaniu „marzy mi się”. Nie w odwoływaniu się do łaskawego losu czy pięknych snów. Tylko w ten sposób jeden człowiek potrafił dwadzieścia kilka lat temu zatrzymać czołgi na pekińskim Placu Niebiańskiego Spokoju. Nie marzył o tym, tylko stanął naprzeciw czołgów.

Ta wewnętrzna siła daje ludziom upoważnienie do dobrowolnego podejmowania się trudnych, nieraz karkołomnych wyzwań, ale daje też siły do sprzeciwu wobec różnych form zniewolenia.

To coś więcej niż zwykły optymizm. Znacznie więcej niż mocno przereklamowane pozytywne myślenie. To przede wszystkim spora dawka kalkulacji. Surowy namysł nad własnymi szansami.

Chciałbym być dobrze zrozumiany. Siły wewnętrznej wymagają nie tylko wielkie dzieła, wielkie wyczyny czy wyjątkowe zdarzenia. Wymaga jej też codzienność, w której zbyt często mówimy „chciałbym to zrobić”, a zbyt rzadko „zrobię to”.