Tytułowym bohaterem dramatu jest Filoktet, przesławny łucznik, mający walczyć pod Troją. Niefortunnie został jednak ukąszony przez węża – strażnika nimfy Chryse, czego skutkiem była niegojąca się rana wydzielająca okropny zapach. Towarzysze Filokteta dowodzeni przez Odyseusza, króla Itaki, postanowili zostawić go na bezludnej wyspie Lemnos (gdyż nie mówili tego wprost, ale stał się dla nich zbędnym balastem). Zostawiono mu jego święty łuk, aby mógł zdobywać pożywienie. Po dziesięciu długich latach okazuje się jednak, że uczestnictwo Filokteta w wojnie jest kluczowe.

Opowieść ta, a właściwie już jest zarys fabularny, sprawia, że mamy do czynienia ze swoistym moralitetem. Jest to dramat moralizujący, ukazujący nam pewne wybory i postawy moralne (choć może raczej niemoralne) którymi darzą się nawzajem bohaterowie opowieści. Samo zawiązanie akcji, czyli pozbycie się Filokteta, jak również późniejsza próba podstępu wystawiająca sumienie Neoptolemosa na próbę są tutaj głównymi wydarzeniami etycznymi, choć tak naprawdę różnych postaw moralnych jest tu do zaobserwowania znacznie więcej. Typowy dla dziełka starogreckiego jest również wątek ingerencji bóstwa (tu akurat Herakles) w życie bohatera dramatu oraz posłuszeństwa wobec niego.

Co ciekawe, swoje wersje historii Filokteta napisali również Ajschylos i Eurypides, lecz zachował się jedynie „Filoktet” Sofoklesa, a zatem los sprawił, że to właśnie sofoklejska wersja tej opowieści jest niejako oficjalną. Mam jednak nieodparte wrażenie, że tej historii brakuje „czegoś więcej” - jakiejś pikanterii, jakiegoś pamiętnego punktu kulminacyjnego czy rozwiązania akcji.

Tytułowym bohaterem dramatu jest Filoktet, przesławny łucznik, mający walczyć pod Troją. Niefortunnie został jednak ukąszony przez węża – strażnika nimfy Chryse, czego skutkiem była niegojąca się rana wydzielająca okropny zapach. Towarzysze Filokteta dowodzeni przez Odyseusza, króla Itaki, postanowili zostawić go na bezludnej wyspie Lemnos (gdyż nie mówili tego wprost, ale...

Twórczość starożytna ma swoją osobliwą magię. Inaczej nie przetrwałaby tyle lat. I ulegam temu urokowi. Krótkie, lecz treściwe. Kwestia sumienia, zdrady i chęci zemsty, w każdy możliwy sposób.

Twórczość starożytna ma swoją osobliwą magię. Inaczej nie przetrwałaby tyle lat. I ulegam temu urokowi. Krótkie, lecz treściwe. Kwestia sumienia, zdrady i chęci zemsty, w każdy możliwy sposób.

Filoktet to opowieść o opuszczeniu i otchłani rozpaczy - Sofokles, w jednej ze swych ostatnich sztuk (zostaje ona wystawiona w 409 roku p.n.e., na kilka lat przed śmiercią autora) sięga niemalże do dna udręki. Opisuje losy Filokteta - męża prawego i odważnego, przyjaciela Heraklesa, uczestnika trojańskiej wyprawy, któremu jednak ni chwała ni sława pisane nie były. Feralna rana i nieznośne nie tylko dla niego, ale i jego towarzyszy, cierpienia stają się przyczyną porzucenia go na bezludnej Lemnos, gdzie wiedzie ascetyczny żywot, sypia w jaskini, poluje na ptaki i całymi latami nasiąka bólem, samotnością i rozpaczą. Ulega powolnej, dziesięcioletniej korozji - tak ciała jak i ducha.

Gdy więc po dekadzie, wracając spod wciąż niezdobytych murów Troi na scenę wkracza Odyseusz, wraz z achillesowym synem, Neoptolemosem, zastają obdartego z wszelakiej nadziei i wiary w cokolwiek dobrego Filokteta, w którym zdaje się nie pozostawać nic więcej, jeno rozpacz.
Używają więc podstępu. Szlachetny Neoptolemos, zadając gwałt swemu sumieniu*, fałszywą mową zdobywa przyjaźń cierpiętnika. I ten wewnętrzny neoptolemosowy konflikt między szlachetnym charakterem a koniecznością podstępu, stanowi jeden z ważniejszych epizodów dramatu. Polecam przyjrzenie się jego postaci.

A sam Filoktet to chyba najbardziej tragiczny z przetrwałych do dziś bohaterów Sofoklesa. Co prawda Antygona czy Elektra musiały stanąć twarzą w twarz ze stratą ukochanych bliskich, żadnemu jednak opisowi cierpienia autor nie poświęcił tylu sił i starań, co tutaj. Powiększył je wręcz w porównaniu z wcześniejszymi przedstawieniami losów bohatera**.

Zdecydowanie polecam! Rzecz bardzo intensywna, mocna i poruszająca. Cierpienie, fałsz, zdrada, sumienie - o to właśnie tu pokrótce chodzi.




* Luźne skojarzenie z moim ukochanym Philipem Dickiem, który w swoim "Czy androidy marzą o elektrycznych owcach", napisał tak: "Gwałt nad własną osobowością jest podstawowym warunkiem życia. W jakimś momencie musi to zrobić każda istota."
** Wcześniej losy Filokteta przedstawiają Ajschylos i Eurypides - o historii tych utworów i wiedzy o nich, pisze, w przedmowie tłumacza Jerzy Łanowski.

Filoktet to opowieść o opuszczeniu i otchłani rozpaczy - Sofokles, w jednej ze swych ostatnich sztuk (zostaje ona wystawiona w 409 roku p.n.e., na kilka lat przed śmiercią autora) sięga niemalże do dna udręki. Opisuje losy Filokteta - męża prawego i odważnego, przyjaciela Heraklesa, uczestnika trojańskiej wyprawy, któremu jednak ni chwała ni sława pisane nie były. Feralna...

Problem obowiązku i wyższej konieczności przedstawiony w tak prosto i jasno, jak się tylko da.

Problem obowiązku i wyższej konieczności przedstawiony w tak prosto i jasno, jak się tylko da.

Lektura. Inna niż wszystkie, ale wciąż nieprzystająca do mojego gustu. Może ja i tragedia nie jesteśmy sobie pisane?

Lektura. Inna niż wszystkie, ale wciąż nieprzystająca do mojego gustu. Może ja i tragedia nie jesteśmy sobie pisane?