Między elitą a półświatkiem. Życie codzienne w przedwojennej Polsce

Kuracjuszki u wód, turyści w modnej Bukowinie Tatrzańskiej, plażowicze w Juracie, ale też furmanka chłopska na drodze do podkrakowskiej wsi czy tabor cygański. Pogrzeby wielkich ludzi i inauguracje roku akademickiego, uczniowskie pokazy gimnastyczne i dzieci z nianiami na krakowskich Plantach. Podrzutki w żłobkach i słynne morderczynie, straż pożarna w akcji i żniwa we wsi, artyści przy pracy, w kawiarniach i biedacy wokół domów, procesje Bożego Ciała i handel na bazarach…. Obrazki rodzajowe z każdej dziedziny życia Polaków XX-lecia międzywojennego. Taki materiał gromadzi wydany przez wydawnictwo carta blanca album „Między elitą a półświatkiem. Życie codzienne w przedwojennej Polsce”.

Skąd materiał? Narodowe Archiwum Cyfrowe (skądinąd warte popularyzacji) przekopał Bartłomiej Kaczorowski. Zdjęcia pogrupował w bloki tematyczne: w kręgu rodziny, życie duchowe, sprawy życia codziennego, kultura wyższa i masowa, polskie biedy, państwo i obywatel. Każdy blok opatrzony jest interesującym wstępem oraz dodatkowo jest jeszcze wewnętrznie uporządkowany, np. polskie biedy to m.in. afery kryminalne, jak i klęski żywiołowe. Nie ukrywam, choć trochę się skompromituję publicznie, że najciekawsze, gdy sięgałam po tytuł, wydawało mi się to, co najbliżej półświatka jednak. Jako osoba żądna sensacji odczułam lekki niedosyt: za mało kryminału, za mało! Kto inny jednak może mniej prosty wewnętrznie usatysfakcjonowany będzie, wszak dzięki zdjęciom i sprawy polityczne zobaczy przez pryzmat oka fotografa w wymiarze państwowym, np. obchody Święta Narodowego Trzeciego Maja, jak i społecznym, gdy małe dzieci pomagają usypać kopiec na cześć Marszałka. Można prześledzić modę XX-lecia, w wersji bardziej oficjalnej: stroje balowe, wizytowe, ale i modę ulicy i plażową (te dansingi nadwiślańskie!). Można głową pokiwać nad stanem polskich dróg (okazja do refleksji ponad epokami),dzieciom pokazać zabawki ich rówieśników sprzed lat, młodzieży lekcje wychowania fizycznego (pewnie by głośno protestowała). Zdjęcia pozwalają też zobaczyć Polskę lat 20. i 30., jej architekturę i pejzaż. Jest o czym rozmawiać. Już na samym początku natrafimy na przykład na informację o Towarzystwie Opieki nad Opuszczonymi Niemowlętami i Podrzutkami im. Dzieciątka Jezus - co za nazwa!

Zdjęcia (czarno-białe oczywiście lub w sepii) stanowią przebogaty materiał kulturowy. Niekiedy komentarze pod nimi przywodzą na myśl wypowiedzi lektora Polskiej Kroniki Filmowej, co dodaje specyficznego uroku tym fotografiom. Kto dziś z zainteresowaniem nie ogląda tego materiału, będącego – tak jak album – odbiciem rzeczywistości, której już nie ma fizycznie, ale trwa w pamięci?

Polecam album do wielokrotnej lektury, daje dużo przyjemności i satysfakcji, tym bardziej, że jak zwykle wydawnictwo zadbało o stronę estetyczną książki.

Justyna Radomińska