Jeśli się nie obudzę

Czy nawiedził Cię kiedyś, Czytelniku, koszmar senny tak straszny, że przebudzenie było jak wytrwanie się ze szponów śmierci? A może rzeczywistość przybiera tak horrendalną formę, że marzysz tylko o przebudzeniu się do snu? W obu przypadkach z zapartym tchem przeczytasz tę okrutnie piękną opowieść, zasupłaną jak węzeł gordyjski.

Węzeł ten ma to do siebie, że można chwycić za wiele nitek. Jest tu wątek dzieciństwa, mitycznie beztroskiego i pełnego niesamowitych przygód, znajdziemy również wątek więzi bratersko-przyjacielskich między chłopcami. Inny koniec nici zawiedzie nas do kwestii popkultury i jej wpływu na życie ludzi, zwłaszcza młodych. Odnajdziemy tu również problem bliskości związany z więzami krwi i jego reperkusje w dorosłym życiu.

Narratorem jest Tonio, dorosły mężczyzna, którego w dniu swojego ślubu budzi koszmarny sen. Marzenie senne przeniosło go na chwilę w krainę dzieciństwa i wywołało potrzebę zamknięcie pewnego etapu w życiu, pożegnania upiorów przeszłości. Odbywa wraz z siostrą podróż do miejsca, symbolicznie związanego z przeszłością, opowiada jej wypadki, które doprowadziły rodzinę do nieodwracalnej zmiany. Tonio, jako średni syn (przed pojawieniem się dużo młodszej siostry) spełnia, często przejmowaną przez środkowe z dzieci, rolę wrażliwego barometru, dźwigającego na swoich wątłych barkach emocjonalną odpowiedzialność za całą rodzinę. Nie przypadkiem to on opowiada tę historię. Z kolei jego starszy brat spełnia rolę superbohatera i mędrca jednocześnie, często budząc w młodszych braciach bezbrzeżny podziw. Najmłodszy, świetnie scharakteryzowany przez błędy językowe, które popełnia, jest z jednej strony głosem rozsądku stawiającym pytania, a z drugiej – figurą dziecięcej radości i ciekawości świata.

Wielkim atutem książki jest jej konstrukcja i język. Opowieść odsłania przed oczyma czytelnika wypadki w sposób skokowy, zaburzona chronologia i kluczowe zdanie, otwierające każdy rozdział, wzmagają niepokój i dają wrażenie uczestniczenia w jakimś sennym koszmarze. Autor doskonale oddał dziecięcy język bohaterów, kontrastując go z metaforami i przenośniami używanymi przez dorosłego już narratora. Dzięki temu nie wiemy już, czy to w czym uczestniczymy jest marzeniem sennym, rzeczywistością, wspomnieniem czy też snem we śnie.

Powieść, będąca opowieścią inicjacyjną, przywołuje czytelnikowi wspomnienia związane z lekturą innych historii inicjacyjnych – „Władcy much” Goldinga czy „Weisera Dawidka” Huellego - traktujących o bezpowrotnej utracie arkadii dzieciństwa. Jednocześnie nie sposób otrząsnąć się z wrażenia, że najbardziej przerażające są strachy i lęki dzieciństwa, w cieniu których określenie umierać ze strachu przyjmuje konkretny biologiczny wymiar. Wydaje się też oczywiste, że najstraszliwsze nawet filmy czy opowieści nie są w stanie wygrać z, banalnym na pozór, horrorem codziennego życia.

Jowita Marzec