Queer a islam. Alternatywna seksualność w kulturach muzułmańskich

Dys­kurs doty­czący ról płcio­wych w świe­cie islamu, choć roz­bu­do­wany i wszech­obecny – zarówno w nauce, jak i w środ­kach maso­wego prze­kazu oraz w opi­nii publicz­nej – obej­muje nie­mal wyłącz­nie wzo­rzec hete­ro­sek­su­alny. Odnosi się zatem do kobiet i męż­czyzn, któ­rzy podej­mują role spo­łeczne wyni­ka­jące z ich płci bio­lo­gicz­nej. Płeć bio­lo­giczna w isla­mie deter­mi­nuje toż­sa­mość czło­wieka i jego role spo­łeczne. Rodząc się jako kobieta lub męż­czy­zna, czło­wiek nabywa okre­ślone prawa i obo­wiązki. Na przy­kład kobieta dzie­dzi­czy połowę tego co dzie­dzi­czy męż­czy­zna, z kolei męż­czy­zna powi­nien utrzy­my­wać kobietę.

Celem niniej­szej publi­ka­cji jest prze­ła­ma­nie tego dys­kursu. Sie­dem­na­stu auto­rów uka­zuje nie­he­te­ro­nor­ma­tywny świat islamu. Cho­ciaż jego korze­nie się­gają jesz­cze cza­sów przed­mu­zuł­mań­skich, to jed­nak dopiero w ostat­nim dzie­się­cio­le­ciu stał się obie­cu­ją­cym przed­mio­tem badań, co widać w stale powięk­sza­ją­cej się zagra­nicz­nej lite­ra­tu­rze przed­miotu. Bada­nia doty­czą zarówno teo­lo­gii – a zatem two­rze­nia islamu gay-friendly (i sze­rzej LGBTQ-friendly),histo­rycz­nych i współ­cze­snych form nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­no­ści w spo­łe­czeń­stwach muzuł­mań­skich, jak rów­nież roz­wa­żań teo­re­tycz­nych na styku queer stu­dies, teo­rii post­ko­lo­nial­nych i ponowoczesnych.

Per­spek­tywa queer pozwala więc w nowy spo­sób spoj­rzeć na świat islamu – na jego róż­no­rod­ność, wyra­ża­jącą się w for­mach nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­nych, ela­stycz­ność, uwi­dacz­nia­jącą się w ich czę­ścio­wej insty­tu­cjo­na­li­za­cji, a także funk­cjo­no­wa­nie pomię­dzy tra­dy­cją a nowo­cze­sno­ścią, pomię­dzy tra­dy­cyj­nymi for­mami nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­nymi a współ­cze­snym ruchem LGBTQ.
Posze­rza zara­zem per­spek­tywę queer stu­dies o poza­eu­ro­pej­ski świat z odmien­nymi, nie­kiedy nie­przy­sta­ją­cymi do zachod­nich kate­go­riami płci i seksualności.

Z recen­zji wydaw­ni­czej prof. Janu­sza Daneckiego

Książka ofe­ruje spoj­rze­nie na świat islamu z innej per­spek­tywy, dotych­czas słabo obec­nej nie tylko w Pol­sce ale też w publi­ka­cjach zachod­nich. Tym samym wpi­suje się w nurt pró­bu­jący prze­ła­my­wać powszech­nie obecne a czę­sto krzyw­dzące dla tego świata opi­nie koja­rzące go głów­nie z nie­to­le­ran­cją i nie­prze­jed­na­nym kon­ser­wa­ty­zmem. Uka­zu­jąc róż­no­rod­ność nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­no­ści świata islamu, tej z prze­szło­ści i teraz, auto­rzy wycho­dzą poza ów dys­kurs, sta­ra­jąc się poka­zać, w jaki spo­sób ludzie o nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­nej płcio­wo­ści i/lub sek­su­al­no­ści radzą sobie w prak­tyce, jak funk­cjo­nują, jak nego­cjują wła­sną płciowość/seksualność z oto­cze­niem, w jaki spo­sób owo oto­cze­nie stwa­rza pewną niszę, w któ­rej owo funk­cjo­no­wa­nie jest w ogóle moż­liwe i znośne.

Z recen­zji dr hab. Joanny Mizielińskiej

SPIS TREŚCI

Wpro­wa­dze­nie

Muzuł­mań­ski queer? Uwa­run­ko­wa­nia reli­gijne i historyczne

Marek M. Dzie­kan, Cie­le­sność w kul­tu­rze islamu

Beata Kowal­ska, Queero­wa­nie islamu

Kata­rzyna Pach­niak, Her­ma­fro­dyci w średnio­wiecz­nym pra­wie muzułmańskim

Mag­da­lena Nowaczek-Walczak, Znie­wie­ściali męż­czyźni i zma­sku­li­ni­zo­wane kobiety w świe­cie arab­skim daw­niej i dziś

Joanna Musia­te­wicz, Lojal­ność i limi­nal­ność: Prak­tyczne i sym­bo­liczne uwa­run­ko­wa­nia obec­no­ści eunu­chów na muzuł­mań­skim Bli­skim Wschodzie

Kata­rzyna Górak-Sosnowska, Nie­obecne i nie­wi­doczne. Les­bijki w świe­cie islamu

Współ­cze­sne obli­cza nie­he­te­ro­nor­ma­tyw­no­ści w kul­tu­rach muzułmańskich

Maciej Kli­miuk, Andro­gy­nicz­ność w spo­łecz­no­ści muzuł­mań­skiej na przy­kła­dzie bissu z Sula­wesi (Indonezja)

Iza­bela Jam­ro­zik, Waria w muzuł­mań­skim spo­łe­czeń­stwie Indonezji

Kata­rzyna Górak-Sosnowska, Mię­dzy isla­mem a per­mi­syw­no­ścią: prze­kra­cza­nie gra­nic hete­ro­nor­ma­tyw­no­ści we współ­cze­snej Malezji

Urszula Musyl, Upa­dłe anioły – hidźry i ich tajemny język

Piotr Bach­tin, Mię­dzy akcep­ta­cją a wyklu­cze­niem: trans­sek­su­alizm w Islam­skiej Repu­blice Iranu

Monika Lisie­wicz, Spo­łecz­no­ści LGBT w Tur­cji: mię­dzy kema­li­zmem a westernizacją

Marta Woź­niak, LGBT i ich orga­ni­za­cje na Bli­skim Wschodzie

Maciej Kli­miuk, Celowa nie­zro­zu­mia­łość. Gejow­ski język arab­ski z Syrii

Mał­go­rzata Grze­go­rek, The queer not so much queer. Dys­kursy o nie­he­te­ro­sek­su­al­no­ści w jor­dań­skim maga­zy­nie „My.Kali”

Iza­bela Will, Kobiecy męż­czyźni, czyli hau­sań­scy ‘yan daudu

Jacek Duda, Zaprzy­się­żone dzie­wice – vir­gji­ne­sha i ich rola w spo­łe­czeń­stwie na Bałkanach

Gaweł Wal­czak, Muzuł­mań­scy uchodźcy ze względu na orien­ta­cję sek­su­alną – doświad­cze­nia hiszpańskie