Jego dom nie pochodzi z naszego świata, za ciasny jest dla niego ten przepojony nowoczesną fantastyką współczesny glob. On uczynił z prostych i zrozumiałych dla nas rzeczy coś niepojętego. Po stepie stąpa jak po świątynnej posadzce. Zawsze samotny, ale jego głos sprzeciwu wobec tyranii brzmi donośnie. Czytając go oczami rozumu ma się wrażenie przebywania w muzeum literatury. Jednak kiedy zaczniemy poznawać go sercem, to coś porywa i niesie w nieznane. Coś dyszy wolnością pośród piękna przyrody, marzeniami tchnie, tajonymi nadziejami poi. Poezja Michaiła Lermontowa wydaje się świadczyć o spętaniu jednego z największych rosyjskich twórców kajdanami istnienia. Bo kiedy on chce z czerkieskich szczytów ulecieć do gwiazd, to ciężka historia kaukaskich narodów ku ziemi go ściąga. Czy to jedynie geopolitycznych uwarunkowań wina i tego specyficznego pociągu do panowania silniejszych nad słabszymi, tego nie wiem. A może to po prostu piękna romantyczna słabość do emocji i duchowości.

Pomimo tego, że na ołtarzu przyrody składał swoje dary, to jednak czynił to językiem ludzkich namiętności. W jego poezji dumy zdradzić nie można. Trzeba pić życie do końca, ale należy wiedzieć, że i tak wieczność wszystko ze sobą zagarnie. Jego bohaterowie są stęsknieni wyidealizowanych emocji. Na romantyczną nutę marzą o wielkiej miłości i przyjaźni aż po grób. Głosy ukochanych odbijają się echem w górskich wąwozach a towarzyszy im płacz niewinnych. W ten sposób mogłaby się rozczulić co niejedna wrażliwsza dusza, ale bohaterowie Lermontowa zachowują twarde rysy twarzy, zaplątane w lekką mgiełkę oparów tajemnicy. Tak właśnie wyglądają twory marzeń rosyjskiego romantyzmu, wzorowana na Byronie burza uczuć.

Michaił Lermontow wychował pełnych wewnętrznej siły synów stepu a ich sekrety pogrzebał w głębinach interpretacji napisanych przez siebie poematów. Pełno w nich niespokojnych duchów, należących do niespokojnych ludzi. Uderzyło mnie poetyckie bogactwo, które można wyczarować zarówno ze szczęścia, jak i z cierpienia. Zapewne w swoich literackich podróżach jeszcze jakiś czas będę błądził wzrokiem w poszukiwaniu doprawionych romantyzmem złudzeń. Chociaż dawno przeminęła ta jedna z najwrażliwszych epok, to jednak pozostawiając za sobą ogromną spuściznę, pozwala czerpać z niej pełnymi garściami. Dlatego też z czasem wspomnę dzieje niejednej miłości i ze smutkiem zatrzymam się nad często towarzyszącą jej zemstą. Tak samo kiedyś jak i teraz, najjaskrawsze uczucia przyciągają największą ilość widzów.

Jak czytać tę strwożoną niepojętym ale jednocześnie zafascynowaną nim poezję? Wygasić racjonalny umysł i rozpalić płomień targających człowiekiem emocji. Spojrzeć w siebie a być ślepym na to, co daleko od nas. Mam tu na myśli wewnętrzną sferę odczuć, związaną z planowaniem przyszłości i konsekwencjami wynikającymi z realizacji naszych zamierzeń. Wyczułem u Lermontowa fascynację bajronicznym typem osobowości. Ten rodzaj bohatera cechuje niespotykana tęsknota oraz rozszalałe jak groźny żywioł uczucia. Człowiek Michaiła Lermontowa w samotności dźwiga swój ciężar. Nikt nie jest w stanie zdjąć z niego tego brzemienia. Jedynie śmierć może tego dokonać, chociaż nawet i ona w takich sytuacjach potrafi z człowieka zażartować. Podejrzewam, że jeszcze kiedyś będzie mi dane wrócić do poezji znad brzegów Tereku, bo tam chyba najlepiej się czuję w romantycznych wojażach z Lermontowem.

Jego dom nie pochodzi z naszego świata, za ciasny jest dla niego ten przepojony nowoczesną fantastyką współczesny glob. On uczynił z prostych i zrozumiałych dla nas rzeczy coś niepojętego. Po stepie stąpa jak po świątynnej posadzce. Zawsze samotny, ale jego głos sprzeciwu wobec tyranii brzmi donośnie. Czytając go oczami rozumu ma się wrażenie przebywania w muzeum...