Koniec paradygmatu romantycznego nie oznacza końca romantyzmu, o który toczą się zażarte spory na wielu płaszczyznach, z czego na pierwszy plan wysuwa się konflikt między przedstawicielami świata literackiego. Żaden z nich nie ma racji, ponieważ nikt nie jest uprawniony do kategorycznego osądu przeszłości. Nie powinno dziwić podawanie ich poglądów w wątpliwość, co Maria Janion czyni z niezwykłą przenikliwością, a zarazem subtelnością. Wybitna literaturoznawczyni czerpie garściami z dorobku przedstawicieli romantyzmu oraz jego późniejszych badaczy, aby zwrócić uwagę czytelnika na wypaczenia i mity, jakie narosły wokół polskiej przeszłości, która silnie rezonuje w dyskursie publicznym od czasu transformacji ustrojowej z 1989 roku. Można stwierdzić, że wkroczenie na ścieżkę demokratycznego państwa doprowadziło do otwarcia puszki Pandory. Do głosu doszli ci, którzy próbowali zawłaszczyć Adama Mickiewicza albo uzurpować sobie prawo do wskazywania Żydom ich miejsca w polskiej historii oraz kulturze. Maria Janion dostrzega fenomen romantyzmu w zawirowaniach ubiegłych stuleci. Późniejsze dokonania mniej bądź bardziej zasłużonych krzewicieli interesów państwowych opierają się na przekonaniu o konieczności poświęcenia za ojczyznę, która przybiera postać matki cierpiącej, trudnej, skazującej swoich synów na rychłą śmierć. Bohaterstwo znane z narodowowyzwoleńczych zrywów przenika duch romantyzmu za sprawą dominacji uczucia nad rozumem, skoro chwyta za bagnet nawet ten, kto ma świadomość nadchodzącej klęski. Maria Janion przyjmuje dorobek rodzimej kultury i historii z jego wszystkimi mrokami, które rozjaśnia w załączonym zbiorze esejów oraz wywiadów. Łączy je trafność wniosków, co sprawia, że lektura tych tekstów stanowi intelektualną ucztę dla każdego, kto nie ustaje w poszukiwaniu odpowiedzi na najtrudniejsze pytania o Polskę.

Koniec paradygmatu romantycznego nie oznacza końca romantyzmu, o który toczą się zażarte spory na wielu płaszczyznach, z czego na pierwszy plan wysuwa się konflikt między przedstawicielami świata literackiego. Żaden z nich nie ma racji, ponieważ nikt nie jest uprawniony do kategorycznego osądu przeszłości. Nie powinno dziwić podawanie ich poglądów w wątpliwość, co Maria...

„Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi” to zbiór esejów i wywiadów z wybitną znawczynią polskiej literatury oraz okresu romantyzmu. Książka Marii Janion powstała u progu nowego tysiąclecia, gdy Polska definitywnie obrała już kurs w kierunku integracji z Europą Zachodnią. Ten ważny moment dziejów skłonił autorkę do rozważań na temat naszej przeszłości, którą wniesiemy ze sobą do Europy. Oto jak sama Maria Janion tłumaczy przesłanie zbioru: „Według tradycji romantycznej, szczególnie mi bliskiej, warstwy pokoleń oznaczają jeszcze coś innego: ideę łączności żywych z umarłymi. Mickiewicz był przekonany, że ta idea jest podstawowym sposobem istnienia naszej kultury”. I dalej: „Od czasu do czasu wszyscy poświęcamy uwagę ofiarom niewinnym, choćby w czasie święta Zaduszek; już ta jedna chwila oddana pamięci zmarłych, zamordowanych, unicestwionych pokoleń jest w moim przekonaniu chwilą romantyczną. Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi”. Bez wyjątków.

Zbiór profesor Janion odczytuję zatem jako chwilę takiej zadumy nad pokoleniami z naszej przeszłości. Po raz kolejny autorka - z właściwym sobie znawstwem i erudycją - zabiera czytelnika w sam środek rozważań o ludziach, kulturze i romantyzmie. Wiele uwagi Maria Janion poświęca kwestii żydowskiej, tak kiedyś istotnej dla przyszłości Polski (chyba najciekawszy w zbiorze esej pod tytułem „Spór o antysemityzm. Sprzeczności, wątpliwości i pytania”),ale również ludziom, którzy odcisnęli swoje piętno na polskiej tożsamości (Mickiewicz, Niemcewicz, Pigoń, Kroński, Miłosz). Niezwykle ciekawy jest też zamykający książkę wywiad z autorką, którego udzieliła ona Telewizji Polskiej w 1999 roku. W rozmowie tej Maria Janion pozwoliła sobie na przedstawienie bardzo ciekawych i głębokich myśli o Polsce i paradygmatach naszego światopoglądu u progu nowego tysiąclecia. Maria Janion dostrzegła m. in. zaczątki procesu, który coraz bardziej doskwiera nam we współczesności, a mianowicie: „człowiek coraz bardziej znika, staje się jednostką statystyczną, jego niepowtarzalność rozprasza się i ginie w masie. A znikanie człowieka - w moim rozumieniu - jest tłumieniem duszy, tej trudnej do określenia jedności”, wskazując jednoczenie na prymat wolnego rynku nad wszystkim innym (kulturą, polityką, ideą, społeczeństwem) jako największe zagrożenie dla ludzkości. Dusza narodu pożarta przez kulturę masową. Unifikacja przez zatracenie odrębności.

Jak zwykle w przypadku książek profesor Janion, nie ma co się spodziewać łatwej lektury. Autorka nigdy nie pisała łatwych książek, ale zawsze książki głębokie, w których ukazywała przed czytelnikiem nowy, oryginalny punkt widzenia na naszą kulturę i historię. Była w tym wierna swojej definicji intelektualisty. Ostatni już cytat z wywiadu z 1999 roku: „Zadaniem intelektualisty, który powinien wybiegać przed szereg, jest uświadomienie każdemu, że istnieją również ludzie, którzy myślą i czują odmiennie, inaczej niż on. Chodzi o budowanie zrozumienia i konieczności słuchania głosu innych”. Jakże mądre i aktualne słowa w świecie, w którym racja staje się coraz częściej zakładniczką siły.

„Do Europy – tak, ale z razem z naszymi umarłymi” to zbiór esejów i wywiadów z wybitną znawczynią polskiej literatury oraz okresu romantyzmu. Książka Marii Janion powstała u progu nowego tysiąclecia, gdy Polska definitywnie obrała już kurs w kierunku integracji z Europą Zachodnią. Ten ważny moment dziejów skłonił autorkę do rozważań na temat naszej przeszłości, którą...

Znakomite eseje i wywiady z niezrównaną Marią Janion. Niesamowita erudycja, wspaniały język; czytałam powoli, żeby choć spróbować podążyć za myślami pani profesor. Nie jest to łatwe oczywiście, ale warto podjąć trud, by móc wzbogacić swą wiedzę o legionie żydowskim Mickiewicza, o antysemityzmie u Niemcewicza, Pigonia, o śmierci,o duszy...
W eseju "Forma i śmierć" autorka przytacza na początek piękny wiersz Szymborskiej "O śmierci bez przesady", wspaniały, nie znałam go wcześniej.
Tytuł książki oczywiście znaczący...

Znakomite eseje i wywiady z niezrównaną Marią Janion. Niesamowita erudycja, wspaniały język; czytałam powoli, żeby choć spróbować podążyć za myślami pani profesor. Nie jest to łatwe oczywiście, ale warto podjąć trud, by móc wzbogacić swą wiedzę o legionie żydowskim Mickiewicza, o antysemityzmie u Niemcewicza, Pigonia, o śmierci,o duszy...
W eseju "Forma i śmierć" autorka...