Nadarza się ku temu dobra sposobność. Autorka zbeletryzowanych bibliografii – Magdalena Niedźwiedzka – swoją najnowszą powieść poświęciła właśnie tej wybitnej Francuzce. A jaka jest bohaterka „Gdy kobiety milczały. Sceny z życia George Sand”? Na pewno niejednoznaczna. Na kartach powieści poznajemy kobietę z kości i krwi – małą zagubioną w swoich uczuciach dziewczynkę, nastolatkę poszukującą tożsamości i wreszcie dojrzałą, świadomą artystkę. A wszystkie te obrazy przeplatają się ze sobą dzięki ciekawie prowadzonej narracji, która wiedzie czytelnika od obrazu do obrazu, niejednokrotnie zapętlając historię i pokazując ją z różnych stron.

Panna Dupin

Amantine Aurore Dupin, bo tak naprawdę nazywała się George Sand, była córką napoleońskiego oficera – Maurycego – wnuczką Aurory Saskiej i wreszcie prawnuczką marszałka Francji – Maurycego Saskiego, nieślubnego syna Augusta II Mocnego (który ponoć spłodził przeszło 200 nieślubnych dzieci!). W jednej linii pochodziła więc wprost z królewskiego rodu. W drugiej z kolei z ludu, bowiem jej matka – Sophie Victoire Delaborde – wywodziła się z rodu Cyganów podróżnych i przez pewien czas wykonywała najstarszy zawód świata. To jej Aurora zawdzięczała oliwkową karnację i ciemne oczy. Dwojakie pochodzenie – plebejskie i arystokratyczne – odbiło piętno na przekonaniach pisarki. Rozdarcie między dwoma światami bardzo dobrze widać na kartach wspomnianej powieści. Niedźwiedzka bardzo naturalnie obrazuje myśli młodej dziewczyny, która ciągle zabiega o szacunek matki i podejmuje decyzje, chcąc jej coś udowodnić.

Pierwsze cztery lata życia Aurora spędziła z rodziną matki, a ojca widywała tylko gdy ten wracał do domu z wojen – cały w medalach i orderach. Kiedy tragicznie umarł, zrzucony przez konia, babcia, zaniepokojona losem dziewczynki, zabrała ją do siebie. Jednak rozstanie z rodzicielką i konflikt między dwiema najbliższymi osobami (matką i babką) rozdzierały Aurorę. Matka nie kryła bowiem niechęci do wyższych sfer, babka zaś wyraźnie gardziła synową. Dziewczyna miotała się między obiema, łaknąc miłości i akceptacji matki, a jednocześnie próbując zrozumieć babkę. A ta chciała przede wszystkim ofiarować wnuczce dobre wykształcenie. Wiedziała bowiem, że tylko ono da jej niezależność myśli i dzięki niemu wzrosną jej szanse na zamążpójście, a to w XIX wieku było dla kobiety koniecznością.

Aurora odebrała bardzo staranną edukację, lepszą niż większość panien w jej wieku. Najpierw uczył ją Deschartes, który był również nauczycielem jej ojca. Potem dorastająca Aurorę została oddana na trzy lata do przyklasztornej szkoły. To właśnie stąd przyszła pisarka wyniosła dobre maniery. Choć babka Aurory nie była religijna, dziewczyna w tym okresie przeżywała mistyczne uniesienia i postanowiła wieść życie w zakonie. Kiedy tylko babcia dowiedziała się o jej zamiarach, zabrała wnuczkę z klasztoru i przywiozła do rodzinnego majątku w Nohant. Wówczas nastolatka dobrze poznała wiejskie życie, nauczyła się zarządzać majątkiem i doceniać proste, chłopskie zajęcia. Jednocześnie sporo czasu spędzała z przyrodnim bratem (bękartem ojca) – Hipolitem. Łączyła ją z nim dziwna więź – pełna napięcia i fascynacji. Na kartach „Gdy kobiety milczały. Sceny z życia George Sand” starszego brata Aurory widzimy najpierw jako jej dręczyciela, a później bratnią duszę dziewczyny. Nakreślona relacja jest pełna ambiwalentnych emocji. Aurora wiele czasu spędzała też na lekturze, ale pozycje dobierała dość przypadkowo – nie było bowiem nikogo, kto by ją ukierunkował. Sama także próbowała pisać. To też okres, w którym po raz pierwszy przywdziała męski strój – był on bowiem wygodniejszy do jazdy konnej, którą uwielbiała.

Pani Dudevant

W tym czasie w młodej dziewczynie rozwijało się silne poczucie niezależności. Zastanawiała się nad pozycją kobiety w społeczeństwie, odważnie dyskutowała z mężczyznami, broniąc swej autonomii. Jednak wkrótce jej babka umarła, a matka zabrała Aurorę do Paryża. Ten okres był szczególnie trudny dla dziewczyny, która nie mogła znaleźć wspólnego języka z rodzicielką. A ta, chcąc pokazać swą władzę, miotała się i groziła albo osadzeniem dziewczyny w klasztorze, albo wydaniem siłą za mąż za wybranego kandydata. Ostatecznie zgodziła się oddać Aurorę na wychowanie rodzinie przyjaciela zmarłego ojca. To pod ich opieką Aurora poznała Kazimierza Dudevanta – nieślubnego syna barona Jeana Françoisa. Para pobrała się w 1822 roku i zamieszkała w Nohant. Pierwsze lata małżeństwa były wypełnione radościami i troskami macierzyństwa. Aurora urodziła bowiem dwójkę dzieci – Maurycego i Solange. A w czasie podróży w Pireneje poznała Aureliana de Seze, młodego prawnika, którego obdarzyła platonicznym uczuciem. To w jego towarzystwie czułą się wolna i szczęśliwa, czego nie można było powiedzieć o jej mężu. Ten, który miał być jej najbliższy, okazał się obcym człowiekiem, niepodzielającym jej pasji ani zainteresowań. Nie dbał o majątek i całymi dniami polował. Na kartach powieści nie zostało mu poświęcone wiele miejsca. Nie można się temu jednak dziwić. Dla Aurory, którą poznajemy, ważna była przede wszystkim uczciwość w miłości (dlatego nie ukrywała się ani nie obnosiła ze swoimi romansami), a męża ewidentnie nie kochała. W 1830 roku wdała się w romans – z początkującym literatem Jules’em Sandeau. Na mężu wymogła zgodę, by pół roku mogła spędzać w Paryżu, a pół w Nohant. Wspólnie z Sandeau napisała kilka opowiadań i opublikowaną w 1831 roku pod pseudonimem: J. Sand powieść „Róża i Blanka”.

George Sand

Jej debiutem literackim było wydanie w 1832 roku „Indiany” pod pseudonimem, którego będzie odtąd używać: George Sand. Powieść pochwalił sam Balzak. Również kolejne utwory Sand zyskały popularność, a pisarka stała się niezależna finansowo (choć posiadała majątek po babce, formalnie zarządzał nim mąż). George dostała kolejne zlecenia i miała także stałą rubrykę w „Revue”.

Była bardzo pracowitą i płodną autorką. Co noc tworzyła przez 8 godzin, kiedy wszyscy domownicy już spali. Pismo miała równe, nie dokonywała skreśleń ani poprawek. Tak sumiennie pracowała do końca życia. Dzięki temu rok rocznie wydawała 2-3 powieści, a jednocześnie prowadziła obszerną korespondencję i pisała do gazet. Jej dorobek twórczy liczy ponad 70 powieści, 20 sztuk teatralnych, wiele esejów i nowel, a także bogatą korespondencję.

Sand zyskała sławę nie tylko jako autorka, lecz także skandalistka. Głośno było o jej buntowniczej, niezależnej postawie. Paliła cygara, klęła publicznie, a gdy chciała udać się do teatru, zakładała męski strój. W „Gdy kobiety milczały. Sceny z życia George Sand” poznajemy przyczyny tych zachowań – nie wynikały one z chęci wyróżnienia się. A z czego? Warto samodzielnie przekonać się, sięgając po lekturę.

Sand przyjaźniła się też ze znanymi artystami epoki – Balzakiem, Delacroix czy Lisztem. W tym czasie głośnym echem odbił się jej związek z Alfredem de Musset, a pobyt kochanków w Wenecji, w czasie którego pisarz podupadł na zdrowiu, obrósł w legendy. Wkrótce po rozstaniu Musset napisał „Spowiedź dziecięcia wieku”, która była zapisem związku z George. W 1835 roku Sand związała się z Michelem de Bourges – adwokatem o republikańskich poglądach, który pomógł jej w procesie z mężem. Choć batalia nie była łatwa, George wygrała, zatrzymując posiadłość w Nohant i prawo do wychowania dzieci. Wkrótce po wygranej para rozeszła się, a George wraz z Lisztem i hrabiną d’Agoult (kochanką kompozytora) wybrali się do Szwajcarii. Po powrocie z wyprawy, już w Paryżu, pisarka poznała Chopina.

Ten pierwotnie nie wypowiadał się o niej pozytywnie, ale po dwóch latach zabiegów Sand zostali kochankami. Żyli wspólnie przez dziewięć lat, w czasie których powstały największe dzieła kompozytora. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie troskliwa opieka Sand. Już bowiem w czasie ich wyprawy na Majorkę ujawniła się trawiąca Chopina gruźlica. Po powrocie do Francji George, Chopin i dzieci pisarki żyli razem jak rodzina. Zimą mieszkali w Paryżu, latem zaś w Nohant. Kiedy stan Chopina się pogarszał, Sand zdecydowała, że ich związek będzie mieć charakter platoniczny i opiekowała się kompozytorem jak trzecim dzieckiem. Ten jednak wraz z pogarszającym się zdrowiem stawał się coraz bardziej kapryśny i zazdrosny. Przełomowy okazał się 1847 rok, kiedy para ostatecznie się rozstała. Niesnaski podsycały dzieci – Maurycy, który stanął po stronie matki i Solange mocno z nią skonfliktowana. Dwa lata później Chopin zmarł, w ostatnim tchnieniu wspominając George. Sand zaangażowała się w rewolucję lutową, a po jej upadku wróciła do Nohant, gdzie spędziła resztę swego życia.

Magdalena Niedźwiedzka, autorka zbeletryzowanych biografii "Królewska heretyczka" i "Maria Skłodowska-Curie" oraz cyklu "Zmierzch Jagiellonów”. Łączy pracę na uczelni technicznej z pisaniem powieści. W wolnych chwilach maluje obrazy olejne.

Książka jest już do nabycia w księgarniach online.

Ewa Guzek

Przeczytajcie fragment książki

George Sand

Issuu is a digital publishing platform that makes it simple to publish magazines, catalogs, newspapers, books, and more online. Easily share your publications and get them in front of Issuu's millions of monthly readers.

Artykuł na podstawie książki „Gdy kobiety milczały. Sceny z życia George Sand” we współpracy z wydawnictwem Prószyński i S-ka.