Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Bożych świrów i dzisiaj nie brak. Ale jakoś nikogo nie fascynują. Chyba, że ich sława ugruntowała się wcześniej, jak w przypadku Nikifora czy Heródka. Ale takich było niewielu - na ogół pamięć o samorodnym artyście szybko się rozwiewa.

Marysia napisała wypracowanie o księdzu Ściegiennym, że reprezentował nurt plebejsko-rewolucyjny w walce o wyzwolenie narodowe. Przeczytała i usiadła, ponieważ uznała, że spełniła, czego od niej żądano. – Marysiu, wstań i wyjaśnij, co to znaczy – poprosiła pani Olędzka, więc Marysia wstała i wyjaśniła, że wypracowanie na pewno jest dobre, bo przepisane z kalendarza, można się nie obawiać. Pani na to, że Marysia sama powinna napisać wypracowanie. Marysia, że przecie sama pisała. Pani, że nie napisała, tylko przepisała. Marysia, podenerwowana: Ne dy włośnie! Samak przepisała. Pani: siadaj, dwója. Marysia: Dwója, to dwója, niekze ta.

Prawda jest jak dupa, każdy siedzi na swojej". Podobnie jest z pamięcią.

Skoro nieustraszony Jędrzej Dziadoń dowiedział się, że jego Bronka chwyta za skrzypce i gra nie gorzej od wybitnych prymistów, ogromnie się zmartwił. Próbował zaradzić złu domowym sposobem, to znaczy bił Bronkę, zabronił dotykać skrzypiec, dawał ciężką robotę. Nic nie pomagało. Po raz pierwszy w życiu bezradny, zwierzył się ze swego zmartwienia Zamoyskiemu, bo mu ufał.

I wtedy stała się rzecz najbardziej zdumiewająca w całym życiu Dziadonia. Zamoyski, którego finansowa skrupulatność, niekiedy nazywana skąpstwem, a zarazem szczodrość były szeroko znane, wezwał Bronkę, posłuchał jej grania, po czym sprowadził dla niej z Wiednia koncertowe skrzypce wysokiej klasy, a Dziadonia postraszył, że wyrzuci go z posady, jeśli będzie dziewczynce dokuczał. Tak opowiadano.


...mówią że gra Wanda Wiłkomirska, laureatka drugiego międzynarodowego konkursu imienia Henryka Wieniawskiego. Julcio mruczy:

– Hej, panowie som panowie. Konkursy robiom, nagrody bierom, a Dziadońki ku sobie nie pytali, bo by ik hań syćkik ozdupcéła.

Uważam się za polskiego szowinistę, ponieważ głupota polska mierzi mnie o wiele bardziej niż niepolska. Głupota niepolska, kłamstwa i niesprawiedliwości na nasz temat w ustach sąsiadów często mnie denerwują, ale częściej wywołują pobłażanie; patrzę i dziwuję się, jakby to było cielę o dwóch parach uszu albo szczególnie dorodny grzyb. Zaś głupota polska za każdym razem robi mi osobistą przykrość. Utrzymuję z nią, chcąc nie chcąc, systematyczne kontakty, mógłbym przytoczyć liczne a malownicze jej przejawy, także na Spiszu, sporo się tego w ciągu lat nazbierało i wciąż się zbiera.

Szczytem idiotyzmu naszych czasów, zdaniem Dziadka, są panowie. Siedzieć w mieście i zarabiać w jakiejś śmierdzącej norze przez jedenaście miesięcy w roku po to tylko, by dwunasty miesiąc spędzić w górach i cieszyć się światem, a potem dobrowolnie wracać do miasta i znowu cały rok siedzieć w śmierdzącej norze, to jedna wielka głupota. Bogaty pon siedzi w mieście jak we więzieniu, jak w grobie, raz do roku przepustka w prawdziwe życie, martwi się, czy go będzie stać na wczasy, a biedny Dziadek ma wczasy całoroczne. Więc, gdyby Dziadek był bogaty, byłby straśnie biydny. Ale, kwała Bogu, zupełnie się na to nie zanosi.

Zrobiłem jej zdjęcie, podarowałem odbitkę. Obejrzała, podziękowała, pochwaliła.

– Doś pikna baba, kieby ino nie ta gymba.

Zaprosiłem ją na kilka dni do Warszawy. Ależ miałem frajdę, patrząc na moje miasto oczyma starej góralki i słuchając jej wnikliwych uwag.

Weszliśmy do Pałacu Kultury.

– Jak się pani podoba, pani Broniu?

– Bars piknie, bars piknie. Ale – jakoz wom pedzieć – kieby nie było telo piknie, ino kapecke mniej, bełoby pikniej.

Kiek béł mały chłopiec, moja matusia godała: Ej, Józku, Józku z tobie to bedzie abo dziod, abo pon. I sprowdziéło sie.

Bars dobrze, a jak niedobrze, to tys dobrze. A kie mie wypuscali, zawiedli mie do nacelnika. – Zaufaliśmy wam, Orłowski, zwalniamy was przedterminowo, dajemy wam szansę. Czy zrozumieliście swój błąd, Orłowski? – Ej, zrozumiołek, dobrze zrozumiołek. Jus nigda nie bedym sadził korpieli, bok  wos ino korpiele i korpiele zor. – Nacelnik oździawił kufe i spytoł, co to korpiele. Tok mu pedzioł: dy przecie brukiew. Sprógujcie, bo dzisiok tys pewnie dajom.

Brońcia, góralka z Zębu wspominała, że kiedy jako młodziutka dziewczyna pasała w dolinie Jaworzynki, tuż nad Kuźnicami i Józek się do niej zalecał, to była ogromnie ciekawa, czy o nią mu chodzi, czy o kierpce, bo miała nowe kierpce na nogach. Józek ściągnął je Brońci i upiekł nad ogniskiem. Gdy mi o tym opowiadała, była starą kobietą, ale uśmiechała się jak młoda dziewczyna, mówiąc, że gdyby wtedy zależało mu na niej, nie na kierpcach, mama by się nie dowiedziała i nie byłoby awantury.

Bo jeśli ktoś ma honor, to ma go przede wszystkim wtedy, gdy mu się to nie opłaca. Jędrzej Opacian Kubin, spinkarz z Ratułowa, gdy skończył siedemdziesiąt pięć lat (było to za późnego Gomułki), dostał pismo: Obywatel Opacian Kubin Andrzej, Ratułów. W związku z nadaniem Obywatelowi Złotego Krzyża Zasługi prosimy o przybycie w dniu… do Ministerstwa Kultury i Sztuki, Warszawa, Krakowskie Przedmieście numer, pokój numer, celem uroczystej dekoracji. Pożądany strój regionalny. Ministerstwo zwraca koszty przejazdu II kl. pociągu pośpiesznego. Pieczęć, podpis nieczytelny. Kubin wyrwał kartkę z zeszytu wnuka, siadł i odpisał: Niek bedzie pofolony Jezus Kristus! Kie jo fcem komusi dać podarek, to mu go niesem, a nie odkazujem, coby ku mnie przyseł. Kubin. W ministerstwie nie wiedzieli co z tym zrobić, wysłali odznaczenie do Nowego Targu. Stamtąd wezwali Kubina nowym pisemkiem. Odpisał: Niek będzie pofolony Jezus Kristus! Nie pojehałek ku panowi, nie pojadym ku pahołkowi. Kubin. Więc przyjechała do Ratułowa czarna wołga z powiatu, dekoracja odbyła się w izdebce. Było tam rozgrzebane łóżko, niezamiecione klepisko, pod oknem kowadełko, stół, narzędzia. Kubin przyjął medal, dźwignął klapę w podłodze, zszedł do piwnicy po litworówkę, poczęstował gościa. Gość wypił, usiadł na łóżku i wygłosił pogadankę na temat kulturalnego zachowania, że władzę wypada szanować, ale władza ludowa nie jest mściwa, wprost przeciwnie, wyrozumiała i Kubinowi wybacza, ponieważ rozumie, że artysta miał trudne dzieciństwo i nie nabrał ogłady. Kubin słuchał z wielką powagą, a na pożegnanie powiedział: – Panie. Barz wom dziękujem za medal i za to, coście prziseł zaźryć ku mnie. Ale nie zaboccie na drugi roz powycierać butów, bo nie mom rad błota w izbie. Sprzątanie mie straśnie mierzi. Boze wos prowodź.

Wobec cywilizacji XX wieku Dziadek zgłaszał liczne i bardzo poważne zastrzeżenia. – Dziadowie nie mieli, a zyli – zwykł był mawiać o autobusach, elektryczności, samolotach i innych wynalazkach. Na przykład: Dziadowie nie mieli radiów nijakik, a przecie muzyke mieli i tys głupio godoli, kielo trza. Albo: Rower, co to za wynalazek. Ino rzyć sie wiezie, a nogi i tak musom robić.