Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wolny rynek jest najlepszym mechanizmem dla gospodarki, gdzie nieskrępowana niczym konkurencja pozwala na najszybszy rozwój, oraz najefektywniejsze zaspokojenie wszystkich potrzeb konsumentów. Ta teza, będąca niemal religijnym wyznaniem ortodoksyjnych liberałów gospodarczych, dla których każda prawna regulacja wprowadzona przez państwo jest uznawana wręcz za zamach na święte prawa obywatelskie, jest z gruntu fałszywa. Dowód na to przedstawiają dwaj laureaci nagrody Nobla z Ekonomii: Georg A.Akerlof i Robert J.Shiller w swojej książce, zatytułowanej "Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa". Wprowadzają oni do ekonomii pojęcie phishingu, znane wcześniej z informatyki i oznaczające sposoby oszustwa, mające na celu w szczególności skłonienie ofiary do podjęcia określonych działań, zgodnie z wolą crackerów. Autorzy książki rozciągają pojęcie phishingu na bardzo szerokie obszary: marketingu, rynków finansowych, bankowości, rynku motoryzacyjnego i nieruchomości, oraz szeroko pojętej polityki. Pokazują, że tzw. przeciętny obywatel nie jest w stanie obronić się samodzielnie przed fachowo przygotowanym atakiem phishingowym, zaś próby wyrafinowanych oszustw są powszechne w dzisiejszym świecie. Co więcej, nawet sami autorzy, których nie sposób nie traktować jako ekspertów przyznają, że sami również padali ofiarami phishingu, pomimo dogłębnej znajomości tematu. Książka pokazuje bardzo liczne przypadki oszustw i nadużyć, w tym również dobrą analizę kryzysu 2008 roku, zapoczątkowanego bankructwem banku Lehman Brothers. Szczególnie cenne jest pokazanie przez autorów oszustw politycznych, które pozwalają wygrać wybory i utrzymać władzę politykom, nie mających skrupułów w stosowaniu metod, których nie sposób nazwać inaczej, jak korupcją polityczną. Chociaż w książce pokazane są wyłącznie przykłady polityki amerykańskiej, to zdanie: "Jedyną naszą obroną jest dobra wola i lojalność wybranych przez nas przedstawicieli w parlamencie, którzy zapewniają nas, że będą robić wszystko, co możliwe, aby zaspokoić nasze oczekiwania" należy szczególnie w polskim kontekście odczytać, jak kiepski żart. Nie zmienia to jednak faktu, że demokracja, zdaniem autorów, jest najlepszą formą rządów znaną w historii ludzkości, chociaż nie zabezpiecza automatycznie społeczeństwa przed oszustwami ze strony polityków. Analogicznie, wolny rynek jest najlepszą formą gospodarki, ale i on nie może być pozbawiony elementów, chroniących konsumenta przed nadużyciami. W tym miejscu dochodzimy do istoty problemu, jak bronić się przed phishingiem. Zdaniem autorów niezbędne są określone regulacje, wprowadzane przepisami prawa, które ograniczają niczym nieskrępowaną wolność gospodarczą i polityczną w dobrze pojętym interesie społecznym, a więc dla ochrony indywidualnych praw obywatela i konsumenta. Autorzy zwracają też uwagę na niezwykle istotny element, jakim jest istnienie społeczeństwa obywatelskiego. To właśnie dzięki działalności niezliczonych anonimowych postaci i organizacji społecznych, tworzących nowoczesne społeczeństwo obywatelskie, możliwe jest przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom w gospodarce i polityce, a co za tym idzie również wprowadzenie określonych regulacji prawnych. Zdaniem autorów "społeczeństwo powinno być wspólnotą etyczną i (...) w tych ramach powinien istnieć wolny rynek ze swobodą działań jednostek". Nie ulega dla mnie wątpliwości, że książka jest wartościową lekturą, chociaż zogniskowanie wyłącznie na obszarze USA może dla polskiego czytelnika okazać się zbyt jednostronne. Napisana jest prostym językiem i nie przedstawia trudności w czytaniu nawet dla osób, dla których zagadnienia ekonomiczne są całkiem obce. Szczególnie polecam ją wspomnianym na samym wstępie zwolennikom niczym nieograniczonego wolnego rynku, dla których z pewnością stanie się przyczynkiem do ponownego rozważenia wyznawanych tez.