Stanisław Matraś

Ksiądz Stanisław Matraś urodził się 6 listopada 1836 r. w Biłgoraju, w zaborze rosyjskim. W roku 1855 wstąpił do seminarium, a pięć lat później, w czerwcu 1860 r., został wyświęcony na kapłana. Był wikariuszem w Krzeszowie nad Sanem i brał aktywny udział w ruchu podziemnym i przygotowaniach do powstania styczniowego. Już po wybuchu powstania, w lutym 1863 r., jeden z chłopów z jego parafii doniósł Moskalom, że w mieszkaniu księdza znajduje się powstańczy skład broni. Przy rewizji wykryto też patriotyczne druki i książki, oraz zakazaną w zaborze rosyjskim prasę galicyjską. Księdzu Matrasiowi udało się zbiec, ale w czasie ucieczki do Galicji tuż przy granicy pojmali go miejscowi chłopi i wydali Rosjanom. Sądzono go w Janowie Lubelskim i skazano na pozbawienie wszelkich praw i zesłanie na Sybir. Przez trzynaście lat przebywał w okolicach Irkucka, gdzie stracił zdrowie imając się różnych zajęć, w tym prac fizycznych. W roku 1876 moskiewskie władze pozwoliły mu przenieść się do Rostowa nad Donem. Zesłanie nie złamało księdza Matrasia, bo także w Rostowie zajmował się działalnością patriotyczną, m.in. wśród żołnierzy miejscowego garnizonu, Unitów z Podlasia. Ktoś doniósł o tym Moskalom i ksiądz znów wrócił na Sybir. Dopiero w 1881 r., ze względu na zły stan zdrowia, uzyskał uwolnienie z zesłania i z rosyjskiego poddaństwa oraz zgodę na wyjazd za granicę. Po drodze do Galicji zatrzymał się kilka dni w rodzinnym Biłgoraju, skąd musiał szybko wyjeżdżać po oskarżeniu o buntowanie byłych Unitów. Ostatecznie osiadł w Załoźcach, gdzie do śmierci pełnił funkcję kapelana załozieckich Sióstr Miłosierdzia. Pod pseudonimem wydał kilka książek, w tym "Różne przygody Polaków pod zaborem rosyjskim w 1862 i 1863 r." (1894),"Podróż do Syberyi po moskiewskich etapach w 1863 i 64 r." (1895) i "Ze wspomnień Sybiraka" (1896). Zmarł w Załoźcach 11 lutego 1917 r. i tam został pochowany.