Murray Gell-Mann

Gell-Mann podjął się szalenie trudnego zadania, chcąc omówić zagadnienie prostoty i złożoności w całym świecie nieożywionym i ożywionym. Temat ciekawy, ale właśnie przez swą złożoność trudny do przejrzystego przedstawienia. Gell-Mannowi przyświeca wyraźna myśl, ale niestety, opakowana jest w niejednorodny i nieuporządkowany do końca sposób. Są fragmenty spójne, w których noblista prowadzi przejrzystą narrację, ale nie brakuje części chaotycznych, pełnych rozwlekłych dygresji, które trudno umiejscowić w wywodzie. Oczywiście, "Kwark i jaguar" to skarbnica cennych spostrzeżeń fizyka, które w większości pozostają wciąż aktualne i ważne. Można zatem traktować książkę jako swoisty manifest Gell-Manna, który prezentuje swoje podejście do rozumienia świata, pozostawiając czytelnika z ciekawymi przemyśleniami. Jest tu miejsce dla mechaniki kwantowej, dla ewolucji, kwestii klimatu i ochrony środowiska, a nawet obszerny rozdział, w którym autor rozprawia się z pseudonauką. I wszystko to jest istotnie intrygujące, ale chyba zbyt wiele fizyk chciał wpakować w jedną pozycję. Niespójność daje się we znaki w samej narracji, kiedy raz Gell-Mann podkreśla, że treść ma być strawna dla laika, więc i język nieco prostszy, ale za chwilę na kilku stronach próbuje wyjaśnić szczegóły chromodynamiki kwantowej ze spinami i ścisłymi matematycznymi obliczeniami. Nie da się trafić do każdego i dlatego pod tym względem autor zaliczył potknięcie. Niemniej, dla bystrości umysłu noblisty, jego trafnych i zgrabnych przemyśleń warto "Kwark i jaguar" przeczytać. Trzeba przy tym pamiętać, że to lektura wymagająca skupienia i cierpliwości, a do tego konieczne jest pewne obycie w poruszanych w niej tematach.