Nyogen Nowak

Ta niewielka książeczka to antologia tekstów o zen, zarówno "popełnionych" przez badaczy, jak i przez praktykujących mnichów, uczniów i mistrzów, przedstawicieli Wschodu i Zachodu. Jak zwykle z antologiami, są tu pęknięcia, rozbieżności, różne punkty widzenia i różne refleksje. Zzaczyna się od prób odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie uprawiają zen i czym jest zen (Robert Aitken),aby przejść do historii i praktyki mistrzów bliskich współczesności (Daisetsu Tangen Harada i Daiun Sogaku Harada). Jeśli komuś wydaje się, że zen jest uniwersalny, zachęcam do lektury eseju zwłaszcza tego ostatniego, z jego narzekaniem na to, że adepci z Zachodu nie mogą wysiedzieć długo w zazen, bo bolą ich nogi oraz utyskiwaniu na małą dyscyplinę w obecnych klasztorach. Dalej przechodzimy do współczesnych opracowań klasycznych nauk zen oraz zachowanych pism mistrzów zen od mniej więcej XIV wieku (Rinzai Gigen, Eihei Dogen Zenji, Daisetz T. Suzuski o naukach Benkeia, Takuan Soho, Hakuin Ekaku Zenji). Trzecia część to sutry, komentarze, rozważania i "kazania" skierowane do adeptów przez surowymi praktykami - tu wybija się przede wszystkim kompletnie oderwane od rzeczywistości narzekanie na psychologię tłumu w kontekście wojny światowej pomiędzy Sawakim a Uchiyamą. Czy warto uganiać się za tą książeczką? Jeśli nie miałeś wcześniej styczności z zen, niewiele się z niej dowiesz, poza tym, że zen może być radosne albo koszmarnie totalitarne, może być ascetyczne i surowe albo kontemplacyjne i łagodne, ale że wbrew wszelkim pozorom nie jest wolne od tych samych ograniczeń, jakie można znaleźć we wszystkich wielkich religiach świata, np. twardej doktrynalności. Być może dla adeptów zen ta książka będzie miała więcej znaczenia, być może bardziej zaawansowane osoby znajdą tu dla siebie duchową pożywkę. Mnie było ciężko.