Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Sześcioletnia Elusia przeprowadza się z rodzicami do śląskiej miejscowości, Starych Reptów. Dziewczynka poznaje kilkoro dzieci, z którymi się zaprzyjaźnia, jednak porozumiewanie się z nimi nie jest łatwe, ponieważ Elusia nie rozumie śląskiej gwary. Jest z tego powodu smutna, z czasem unika dzieci, czuję się wyobcowana, nie potrafi z nimi rozmawiać. Bardzo chciałaby nauczyć się mówić po śląsku, prosi nawet dziadka, aby ją tego nauczył, jednak on uważa, że wnuczka najpierw powinna dobrze nauczyć się mówić po polsku. Dziewczynka słyszy od innych dzieci śląskich, że na takie osoby jak ona, mówi się "podzióbane Polski". Nie wie, co oznacza to określenie, czy jest dobre, czy złe. Prosi dziadka, aby jej to wyjaśnił. Elusia jest coraz bardziej smutna, ponieważ często nie rozumie tego, o czym mówią jej babcia, czy ciocia. Bardzo chce nauczyć się śląskiej gwary, co jeszcze bardziej pomoże jej się zbliżyć do rówieśników i nawiązać z nimi koleżeńskie relacje. Bardzo podoba jej się śląska kultura oraz tradycje. Jest bardzo ich ciekawa. Czy dziewczynka osiągnie swój cel i będzie posługiwać się śląską gwarą? "Elusia z Doliny Dramy" to niedługa książeczka adresowana w zamyśle do najmłodszych czytelników. Ja jednak podeszłam do tej lektury z zacięciem etnologa, zainteresowanego problematyką odrębności kulturowej Śląska, unikatowości gwary tego regionu (etnolekt śląski) oraz specyficznych, uwarunkowanych historycznie tradycji i zwyczajów. W książce znajdziemy bardzo interesujące opisy świąt obchodzonych na Śląsku - np. zwyczaju jedzenia gęsi na św. Marcina (11 listopada),obdarowywania dzieci przez św. Mikołaja (6 grudnia) oraz Dzieciątko (w Święta Bożego Narodzenia). Dowiemy się, jakie są tradycyjne potrawy w tym regionie Polski - barchyzki (chałki),moczka, siemieniotka (tradycyjne wigilijne zupy) czy buchty (bułki gotowane na parze). Akcja rozgrywa się w czasach bliżej nieokreślonych, powojennych. Niestety - nie jest zbyt wartka, nie ma w niej "widowiskowych" przygód wiejskich dzieci, co moim zdaniem niezbyt zachęca młodych czytelników. Dzisiejsze dzieci wolą książki z szybką, zmieniającą się akcją, z ciekawymi, zróżnicowanymi bohaterami, z ich niesamowitymi przygodami... Dlatego zastanawiam się, do kogo tak naprawdę adresowana jest ta książeczka... Do dzieci śląskich, którym rodzice przeczytają opowieść o małej Elusi pragnącej nauczyć się gwary, z którą i one same najprawdopodobniej osłuchane są od najmłodszych lat? Dzieci starsze, czytające samodzielnie sięgną pewnie po książki bardziej im "współczesne", pełne przygód i zwrotów akcji. Może wcale nie do najmłodszych chciała dotrzeć autorka, tylko właśnie do dorosłych czytelników, którzy być może zapominają nieraz o korzeniach, o gwarze, tradycjach... Powtórzę raz jeszcze: czytałam ją jako etnolog, nie jako matka, która poleciłaby książkę swemu synowi. Dla niego niestety nie byłaby zbyt ciekawa, choćby z uwagi na młody wiek głównej bohaterki, szatę graficzną książki (powściągliwe szkice ołówkiem) czy pewne "niedookreślenie" czasu akcji powieści. Ja jednak dowiedziałam się interesujących szczegółów o codziennym życiu Ślązaków, o ich tradycjach i zwyczajach rodzinnych. Z chęcią sięgnęłabym teraz po jakąś pozycję adresowaną do czytelników dorosłych, której akcja rozgrywałaby się właśnie na Śląsku i ukazywała specyfikę tego regionu naszego kraju. Książkę czyta się bardzo szybko, ale zdecydowanie jest to pozycja do lektury razem z dzieckiem, niż do samodzielnego czytania. Duże nagromadzenie słów gwarowych, mimo iż wyjaśnionych na dole każdej strony, może zniechęcić mniej wyrobionego młodego czytelnika. Myślę, że idealnie nada się do poczytania dzieciom na Śląsku, by uzmysłowić im pewną odrębność kulturową regionu, w którym żyją. Dla dzieci z innych części kraju może być to dobra lekcja otwartości na inność, na zrozumienie wyjątkowości ludzi, którzy mówią innym językiem i mają inne obyczaje. Lekcja tolerancji dla nas wszystkich.