Gabriela Matuszek

Świetna książka pełna intrygujących analiz. Matuszek omawia twórczość Przybyszewskiego (z wyłączeniem dramatów) odnosząc ją do m.in. psychoanalizy (w tym Lacana),Baudrillarda, Foucaluta, Derridy, krytyki feministycznej itd. prezentując go jako pisarza nowoczesnego. Zastosowane techniki są bardzo absorbujące i nadają Przybyszewskiemu nowy wymiar, jak też wyjaśniają jego psychikę i twórczość. Wcześniej znałem tego autora głównie z "Dzieci Szatana" (które bardzo mi się spodobały) i jego manifestów, myślałem że Przybyszewski będzie przedstawiał głównie historie patologicznej miłości, ale okazał się dużo bardziej interesujący. W ogóle dużo czasu upłynęło u mnie między kupieniem książki a jej przeczytaniem bo jego prace teoretyczne o geniuszu czy artyście, sztuce nie brzmiały dla mnie aż tak pociągająco. Matuszek nadała im jednak nowy wymiar, przedstawiając w ich interpretacji rysy człowieka nowoczesnego, kryzys podmiotu. To jest jednocześnie dla mnie siła tej książki - obserwujemy Przybyszewskiego jako osobę, ale jednocześnie też jako podmiot nowoczesny/modernistyczny w kryzysie. Widzimy jego teorię pierwotnej chuci i androgynicznej jedni, teorię sztuki i metasłowa. Obserwujemy bohaterów w stanie rozpadu osobowości, histerycznych neurotyków, osoby obarczone wizjami, melancholijnych i depresyjnych. Cierpią oni na skutek "śmierci Boga" i rozpadu ustalonych wartości. Interesujące jest to że Przybyszewski powiedział że gdyby nie został pisarzem zostałby psychiatrą. Prezentuje się w jego twórczości szeroki wachlarz zaburzeń i chorób psychicznych. Jego bohaterowie chcą osiągnąć artystyczną doskonałość i - można powiedzieć - sięgnąć absolutu. Badaczka faktycznie prezentuje tego artystę jako osobę o osobowości religijnej, choć nie tradycyjnie. Ciekawe było przedstawienie satanizmu Przybyszewskiego jako odwróconej religijności. Książka zmieniła też moje wyobrażenie o twórcy. Wcześniej wyobrażałem go sobie jak Gordona z "Dzieci Szatana", sekciarskiego przywódcę i nadczłowieka. Okazał się być jednak melancholijny i depresyjny, uczuciowy, momentami tchórzliwy, poza twórczością osobą o obniżonej samoocenie, wstydzący się swoich skandali - choć jednocześnie pokazał swoją wielkość i idealizm w sztuce. Przybyszewski żałował że jego literackie transgresje zostały zrozumiane dosłownie, gdy on tymczasem ostrzegał przed ideami Nadczłowieka czy anarchizmem, z niepokojem patrzył na satanizm. Choć z drugiej strony też nie do końca - twórca przyznawał się do gorzkiego szyderstwa, transgresji, szargania świętości. To połączenie tworzy osobę intrygującą - z jednej strony człowieka dokonującego transgresji, z drugiej strony neurotyka i idealistę. W jego twórczości widzimy ludzi opętanych ideą destrukcji, filozofią czynu, chorych psychicznie wizjonerów, artystów - gotowych dokonać dla sztuki najgorszego. Ten przekroczeniowy potencjał jest dla mnie fascynujący. Poza tym widzimy miłość jako źródło ideału i cierpienia. Zaskoczyło mnie odczytanie badaczki że kobieca kochanka której szuka jest tak naprawdę projekcją jego własnej osobowości - i stąd nigdy nie może osiągnąć on satysfakcji. Poza tym były też teksty przedstawiające Przybyszewskiego z innej strony - jako przywiązanego do ziemi, Polski patriotę prezentującego wielkość Polski i głoszącego metafizyczną ideę wojny (w czasie I wojny światowej). Ciekawe jest jak ten twórca łączył to z innymi aspektami swojej twórczości i osobowości. Widzimy też go jako eksperymentatora, który pisze przedstawiając wrażenia zmysłowe, "trzewia". Zainteresował mnie również Przybyszewski jako osoba oczytana i otoczona przez artystów. Jestem bardzo zadowolony z tej monografii, czytałem ją z fascynacją. Przedstawiła ona Przybyszewskiego jako niezwykle intrygującego twórcę. Z chęcią zobaczyłbym podobne omówienie jego dramatów.