Zbigniew Stankiewicz

Znakomite kompendium wiedzy o Powstaniu Styczniowym. Zbiór artykułów specjalistów z danych dziedzin tematycznie związany z ostatnim wielkim dziewiętnastowiecznym zrywem niepodległościowym. Całość podzielona jest na cztery części. Pierwsza to „Wrzenie” – czyli okres poprzedzający wybuch powstania. Mamy nie tylko chronologiczny popis wydarzeń, ale przedstawienie sytuacji społeczeństwa i jego poszczególnych grup, w tym reformy Wielopolskiego i kwestię chłopską, wizje zrywu oraz sytuację na emigracji. Bój to z kolei część poświęcona walce. Paradoksalnie najciekawszy jest rozdział o „tajemnym państwie polskim”, czyli pierwszym prawdziwym państwie podziemnym, z własnym skarbem i wymiarem sprawiedliwości. Trzeci część nosi tytuł „Europa” i dotyczy stosunku poszczególnych krajów, a raczej ich rządów i warstw opiniotwórczej do walki Polaków o niepodległość. Wreszcie ostatnia część to „Wizje”, a więc echa powstania w literaturze, sztuce, muzyce a także późniejszej historiografii i narodowej mitologii. Tu najciekawsze są artykuły o literaturze i sztuce. Łącznie jest to dzieło, które można czytać problemowo,niekoniecznie rozdział po rozdziale. Każdy z nich jest bowiem skończoną całością. Znakomite opracowanie. Gdyby było wydawane dziś niewątpliwe byłoby zredagowane w bardziej atrakcyjny sposób. Ale w końcu najważniejsza jest treść.