Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jako posiadaczka tej książki postanowiłam po kilku latach sięgnąć po nią kolejny raz. Niestety, tym razem lektura trochę mnie rozczarowała. Tym razem książka ta wydała mi się nierówna i trochę przegadana. „Bollywood …” powstał jako wyraz szczerej fascynacji Urszuli Woźniakowskiej kinem z Indii i to zamiłowanie czuć w wielu rozdziałach publikacji. Często jednak zamiast naukowego opracowania otrzymujemy wrażenia i impresje autorki na przykład z pobytu w Indiach, co mnie osobiście przeszkadzało, bo jednak podeszłam do tej książki jak do opracowania naukowego o kinie Bollywood. Woźniakowska skupia się na kulturowej specyfice kina indyjskiego, przywołuje tradycje, z których wyrasta to kino oraz funkcję, jaką pełni w kulturze Indusów (także z uwzględnieniem indyjskiej diaspory). Autorka u źródeł dzisiejszej formy kina Bollywood widzi dawny indyjski teatr, którego reguły znaleźć można w „Natjaśastrze” – dawnym tekście opisującym jak ma wyglądać tradycyjny hinduski dramat. Jak pisze autorka: „Antyczny teatr Indii (…) wywodzi się prawdopodobnie z rytualnych tańców plemiennych ku czci bóstw”. Taniec, gesty, mimika były i są ważne w indyjskim teatrze do dziś, jako nośnik emocji, uczuć. W tej samej funkcji taniec został przeniesiony na ekran, dlatego do dziś sceny muzyczno-taneczne są takie ważne w filmach z Indii. Poza tym na ekranie taniec i śpiew stały się dodatkowo formą „ezopowego języka” – sposobem na oszukanie cenzury i przemycenie treści na przykład związanych z pożądaniem seksualnym. Z antycznego teatru wywodzi się też skłonność kina Bollywood do dużej różnorodności w obrębie jednego filmu, do mieszania w jednym wszystkich gatunków, w celu wywołania u widza jak najróżnorodniejszych nastrojów emocjonalnych (smutku, radości, gniewu, melancholii itd.). Ponadto funkcją dzisiejszego kina, podobnie jak kiedyś teatru, jest bycie poradnikiem, moralitetem. Filmy mają prezentować określone postawy i zachowania, którymi powinni się kierować widzowie. Woźniakowska jeden z rozdziałów poświęca teatrowi Parsów, którego bezpośrednim przedłużeniem jest według niej kino Bollywood. Dla mnie był to najciekawszy rozdział książki. Teatr Parsów, powstały w XIX wieku, był przykładem komercyjnego indyjskiego teatru, który łączył elementy z różnych lokalnych kultur, często też wystawiał swoje przedstawienia w formie objazdowej. Sporo miejsca poświęca autorka również indyjskiej piosence filmowej, jej źródłom, przemianom na przestrzeni lat oraz funkcjom (na przykład współcześnie muzyka filmowa pełni ważną rolę promocyjną w kinie Bollywood, ścieżka dźwiękowa filmu bywa rozpowszechniana na pół roku przed premierą i zarobić tyle, by pokryć sporą część kosztów produkcji filmu). Ważne miejsce w kinematografii indyjskiej zajmują playback singers, czyli osoby które faktycznie wykonują śpiewane na ekranie przez bohaterów piosenki, które w Indiach cieszą się takim samym statusem gwiazd jak aktorzy, co różni się od pozycji jaką zajmują tacy wykonawcy w kinie zachodnim. Kino Bollywood wyrastając z bogatej tradycji Indii pełni ważne funkcje społecznie, nie jest tylko formą rozrywki. Filmy zdają się być współczesnymi mitami, które kształtują postawy ludności bezpośrednio w kraju oraz na emigracji. Kinematografia oprócz wymiaru moralizatorskiego, wychowawczego ma również funkcję integracyjną, wspólne oglądanie filmów jest społecznym rytuałem, który jednoczy ludzi. Książka Woźniakowskiej zwraca uwagę na bogatą kulturę, z której wywodzą się filmy Bollywood. Po jej lekturze można łatwiej zrozumieć i zaakceptować specyfikę tej kinematografii. Ostatnie dwa rozdziały książki są już moim zdaniem mniej konkretną analizą filmów, trochę bardziej impresyjno-reportażowym spojrzeniem na ich społeczne funkcjonowanie. Ta część obniża moją ogólną ocenę tej publikacji. Myślę jednak, że osoby zainteresowane kinem z Indii powinny sięgnąć po tę książkę, bo można w niej odnaleźć coś interesującego dla siebie.