Manfred Reitz

Szpiedzy zawsze wzbudzali zainteresowanie i ciekawość swoją działalnością. Z jednej strony ich misje należą do niebezpiecznych, trudnych i często ryzykownych, a z drugiej kojarzą się z nieuchwytnymi cieniami zdolnymi wydobyć informacje z najbardziej strzeżonego skarbca, nie będąc przy tym zauważonym. Jest to swego rodzaju zwycięstwo sprytu i nierzadko intelektu nad zwykłą siłą, bo przypadków kiedy udało się osiągnąć cel przy użyciu minimum środków i nakładów jest w historii sporo. Sięgnąłem po książkę Reitza zainteresowany tytułem. O ile tematyka działań szpiegowskich z XIX i XX wieku została dosyć dobrze przedstawiona (nawet jeśli w postaci zwykłej fikcji literackiej),to szpiedzy i donosiciele sprzed wieków są raczej mało znani (może poza jednym z najsłynniejszych zdrajców starożytności, który pokazał Persom drogą na tyły wojsk greckich w Termopilach). Po lekturze mam mieszane uczucia. Książka jak najbardziej spełnia swój cel i wprowadza nas w świat szpiegostwa i zakulisowych działań, ale czyni to w sposób – wydaje mi się – mało atrakcyjny i profesjonalny. Obok świetnych anegdot oraz incydentów z przeszłości, które już same w sobie mogłyby być tematem filmu znajdujemy także dłużyzny, które może nie odstręczają, ale wprowadzają niepotrzebnie nowe tematy. Głównie chodzi o nawiązania do dziejów i historii państw czy społeczeństw, których akurat dany rozdział dotyczy, co według mnie jest całkowicie zbędne, gdyż nie jest to książka historyczna. Efekt jest więc najgorszy z możliwych: mamy wstawki opisujące realia historyczne po łebkach, co teoretycznie pozwala lepiej zrozumieć epokę, lecz jednocześnie jest to zbyt mało aby zbudować pełny obraz ówczesnych wydarzeń i świata, w jakim przyszło działać różnego rodzaju szpiegom. Gdyby opisać to tak, jak należy, to książce przybyłoby kilkadziesiąt stron, co już kwalifikowałoby ją jako pracę nie na temat, gdzie problem szpiegostwa został tylko zaznaczony. Całość przypomina wyciąg z encyklopedii, ale o dziwo całkiem znośnie się to czyta (być może jest to zasługa europejskiego pisarstwa, które w przeciwieństwie do amerykańskiego jest jakby bardziej zwarte i rzeczowe),co jest niewątpliwie zaletą.