Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka Jerzego Topolskiego nie jest opowieścią-esejem o dziejach Polski doby nowożytnej w rodzaju tych, do których przyzwyczaił nas niezrównany mistrz tego gatunku, za którego wciąż jeszcze uważam Pawła Jasienicę. To raczej wykład dziejów w rodzaju pozycji autorstwa Henryka Łowmiańskiego czy Benedykta Zientary. Czytelnik otrzymuje więc solidnie napisaną, choć w zasadzie popularnonaukową książkę poświęconą w znacznej części historii politycznej, lecz nie mniej szczegółowo opisującej dzieje społeczne, gospodarcze, religijne i kulturalne. Można ją potraktować jako swego rodzaju podręcznik, dogodne wprowadzenie do problematyki historii Polski czasów nowożytnych, uwzględniające ustalenia wielu innych autorów, jak choćby Zbigniew Wójcik, gdy chodzi o wiek XVII, czy Janusz Tazbir i Jean Delumeau, gdy chodzi o obyczajowość religijną czasów Odrodzenia (ten ostatni okazał się pomocnym autorytetem zwłaszcza w materii procesów o czary). Książka prof. Topolskiego zawiera też interesujące spostrzeżenia i własne wnioski, szczególnie gdy chodzi o czasy saskie (w miarę pozytywna ocena Augusta III),czy stanisławowskie (dobra nota wystawiona Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, całkiem odmienna od obiegowej, standardowej na jego temat opinii). W zasadzie więc polecam, choć nie ukrywam, że pisarstwo historyczne w rodzaju wspomnianego już Jasienicy znacznie bardziej mi odpowiada i to mimo zgłaszanych niegdyś co do niego zastrzeżeń, jakoby wysuwał wnioski zbyt daleko idące i nie znajdujące dostatecznego poparcia w faktach. Co zaś do tych ostatnich, to prof. Topolski podaje ich bardzo dużo. Wszystkie trudno wprawdzie zapamiętać, jednak zawsze trzeba mieć na uwadze to, że znajomość faktów jest nieodzownym warunkiem i podstawą kształtowania własnej opinii.