Adam Grobler

Spór w sprawie struktury uzasadniania ukształtował się w odpowiedzi na trylemat Agryppy (II w.): każde mniemanie albo (i) pozostaje nieuzasa...

Spór w sprawie struktury uzasadniania ukształtował się w odpowiedzi na trylemat Agryppy (II w.): każde mniemanie albo (i) pozostaje nieuzasadnione, albo (ii) próba jego uzasadnienia prowadzi do nieskończonego regresu, albo (iii) próba jego uzasadnienia prowadzi do błędnego koła. W zależności od tego, który człon trylematu uchylić, powstaje jedno z dwóch podstawowych stanowisk: fundamentalizm epistemologiczny (foundationalism) i koherencjonizm.

Wiedza naukowa ma notorycznie charakter hipotetyczny. Zatem o żadnej najmocniej naukowo uzasadnionej hipotezie, czyli o żadnym mniemaniu opa...

Wiedza naukowa ma notorycznie charakter hipotetyczny. Zatem o żadnej najmocniej naukowo uzasadnionej hipotezie, czyli o żadnym mniemaniu opartym na naukowych podstawach, nie można wiedzieć, że jest prawdziwe. Co gorsza, wymog prawdziwości z powodow strukturalnych jest w ogole nie do zrealizowania w nauce. Prawom nauki towarzyszą bowiem nieodłączne fałszywe założenia idealizacyjne oraz klauzula ceteris paribus. Założenia idealizacyjne polegają na pomijaniu czynnikow, o ktorych wiadomo, że ich wpływ jest na ogoł znikomy. Na przykład, prawo swobodnego spadania pomija wpływ oporu powietrza, ktory przy bezwietrznej pogodzie jest niewielki. Nie można go jednak zlekceważyć w warunkach huraganu. Opor powietrza nieznacznie hamuje spadanie kamieni, ale na szczęście mocno spowalnia spadanie skoczka ze spadochronem. Z tego powodu Nancy Cartwright dowodziła (1983),że „prawa fizyki kłamią”. Tym bardziej, że faktualizacja, czyli uchylanie założeń idealizacyjnych, zamiast zbliżać do prawdy, często prowadzi do zwiększenia błędu przewidywań wyprowadzanych na podstawie uniwersalnego prawa. Przytoczone rozumowanie prowadzi do instrumentalizmu, według ktorego nauka jest raczej instrumentem wiedzy niż wiedzą samą. Instrumentalistyczne konsekwencje ma rownież ostrożniejszy empiryzm konstruktywny Basa van Fraassena (1980),w myśl ktorego teoretyczne zdania nauki nie są też fałszywe. Nie mają one żadnej wartości logicznej, a ich akceptacja nie polega na mniemaniu (belief),lecz słabszym nastawieniu: zaangażowaniu (commitment) w określony program badawczy.