Witold Chrzanowski

Można zauważyć w pisarstwie W. Chrzanowskiego (przynajmniej tym poświęconym starożytności) pewną prawidłowość: kolejne pisane przezeń prace są coraz lepsze. "Pyrrus król Epiru" był słaby, "Rzym i Kartagina 280-241 p.n.e." już trochę lepsza, natomiast "Wojna Pyrrusa z Rzymem i Kartaginą 280-275 p.n.e." to już całkiem dobra praca popularnonaukowa. Zgodnie z podtytułem Autor książki spróbował zmierzyć się z mitem Pyrrusa jako wodza-specjalisty od pyrrusowych zwycięstw. Rzeczywiście solidnie oparł się na źródłach antycznych i wprowadził w narrację sporo passusów o tematyce numizmatycznej. Treść monografii istotnie odpowiada tytułowi i Chrzanowski - w przeciwieństwie do poprzednich prac - nie poświęca już tyle miejsca nie tak bardzo dla zasadniczego tematu istotnych zagadnień, jak data założenia Kartaginy etc. Po stronie 50 nie cofa się już za rok 282 p.n.e. I bardzo słusznie. W kolejnych rozdziałach szczegółowo omawia Autor koleje wojny i - co zasługuje na pochwałę - dokładnie opisuje bitwy pod Herakleą (nad Siris) i pod Ausculum. Jest też dociekliwy w opisie działań dyplomatycznych i stara się w wypaczonych przez rzymską propagandę źródłach odnaleźć prawdę o posunięciach obu stron konfliktu. Warto zaznaczyć, że Chrzanowski - idąc chyba za Polibiuszem - postanowił obejrzeć pola bitew, o których pisze. Słuszna to praktyka (pozwala uniknąć wielu błędów w umiejscowieniu wydarzeń),choć z drugiej strony otwarte pozostaje pytanie o skalę przemian w krajobrazie, jakie dokonały się od III wieku p.n.e. W porównaniu z drobiazgowym opisem dwóch pierwszych starć Pyrrusa na ziemi italskiej pobieżnie dość opisane zostały jego kampania sycylijska przeciw Kartagińczykom oraz finalna bitwa z Rzymianami pod Benewentem. O ile jeszcze w przypadku tej pierwszej można go wytłumaczyć brakiem źródeł, to już w przypadku beneweneckiego starcia, jest to trochę dziwne. Brak też jakiejś formy epilogu. Jak słusznie zauważył Sturnus, wielką wadą niniejszego opracowania jest cała masa drobnych błędów rzeczowych, literówek i innych tego rodzaju pomyłek. Bardzo to męczące: sprawia wrażenie, jakby nie przeprowadzono wcale korekty tekstu. Do tego Chrzanowski po swojemu nadużywa kolokwializmów, choć odniosłem wrażenie, że jest ich mniej niż w poprzednich jego książkach. Szersza jest bibliografia, poziom merytoryczny wyższy. Autor przez żart wspomniał, że może za 20 lat powstanie kolejna jego praca o Pyrrusie - jeśli tak, to powinna to już być monografia wybitna. Podobać się w "Wojnie Pyrrusa..." mogą zwłaszcza szczegółowość analiz bitew oraz próba odmitologizowania przekazów antycznych. Informacje numizmatyczne, choć nie wnoszą może bardzo wiele do naszej wiedzy o militarnych aspektach konfliktu, również należy potraktować in plus. W sumie praca dobra, miejscami bardzo dobra, chyba nawet trochę lepsza niż "Benewent 275 p.n.e." Kęcieka, choć lepiej oczywiście zapoznać się z obydwiema. Tomasz Babnis