Gershom Scholem

Niezwykle interesująca książka, w której autor omówił takie rudymentarne dla judaizmu zagadnienia jak: Bóg, stworzenie, objawienie, tradycja i mesjanizm. Praca przedstawia powyższe zagadnienia w konfrontacji z chrześcijaństwem, ujawniając punkty styczne, ale i rozbieżności pomiędzy obydwiema religiami. Rozdział pierwszy podejmuje zagadnienie napięcia w definicji Boga w Biblii, a w twórczości Plotyna. Jest to równocześnie napięcie pomiędzy judaizmem, a spekulatywnymi aspektami filozofii greckiej, które ujawniają się w twórczości Plotyna. Omówiono tu m. in. problem plotyńskiej ,,jedni" przeciwstawionej biblijnemu ,,hen''. Bogu Plotyna brakuje osobowości, ale i dobra, jest ponad wszelkimi opozycjami, a nawet poza wszelkim istnieniem. Spór ów ujawnia się także w wczesnym chrześcijaństwie, w którym pojęcia żydowskie ulegały przekształceniom na skutek stałego stykania się z filozofią grecką. Rozdział o stworzeniu również opisuje napięcie grecko-judaistyczne; tym razem kontrowersję stanowi kwestia możliwej autoredukcji Boga, tworzącego świat, czy to go może umniejszyć, czy może Bóg zupełnie z niczego stworzył świat. Ujawnia się waga spekulacji Arystotelesa, negującego możliwość, dla niego świat nie ma początku ani końca. Scholem omawia też kwestię leksemów biblijnych, budujących narrację o akcie stwórczym. Kwestia tradycji jest jedną z fundamentalnych dla judaizmu. Wiąże się bowiem z Torą ustną, ale i rozproszeniem Narodu Wybranego. Tradycja ma w judaizmie podobną wartość, jak w katolicyzmie. Ostatnią kwestią jest mesjanizm. Ten łączy się z dwiema tendencjami uobecniającymi się w judaizmie: restauratywną i utopijną. Przy czym mesjanizm żydowski ma wyraźnie odmienny charakter od mesjanizmu chrześcijańskiego. Ten ostatni zwraca się ku wnętrzu każdego człowieka, odkupienie jest w nim procesem w sferze duchowej. W judaizmie zaś jest proces w dokonujący się w sferze publicznej. Bardzo pobieżnie omówiłem zagadnienia podjęte w pracy Gershoma Scholema. Zachęcam do lektury. To ciekawa lektura, w której autor często odwołuje się do kabały (co pominąłem w streszczeniu). Książka wymaga jednak od czytelnika pewnej cierpliwości: autor często posługuje się wtrąceniami (nie tylko na poziomie jednego zdania, ale i akapitu),chwila nieuwagi i już po nas, nie wiemy o co chodzi. Mimo wszystko to bardzo wartościowa pozycja. Polecam.