Wendy Heller

Zaczęłam się uczyć esperanto i chciałam się czegoś więcej dowiedzieć o Ludwiku Zamenhofie, który dał podwaliny temu językowi. Niestety w bibliotekach trzech warszawskich dzielnic znalazłam tylko książkę o jego córce Lidii (a w końcu to przecież w Warszawie Zamenhof spędził dorosłe życie). Rodzina Zamenhofów była Żydami ale polskimi, więc po książce oczekiwałam przybliżenia ich działalności na polu szerzenia esperanto tak samo jak za granicą tak i w Polsce. Jednak polski wątek w życiu Lidii oprócz wspomnienia o młodości i ostatnich latach życia niemal nie istnieje. Za to bardzo szczegółowo zostały opisane wyjazdy na kongresy, praca nauczycielki esperanto na zachodzie Europy oraz podróż po Stanach Zjednoczonych. Wendy Heller dokładnie opisała z kim się spotykała i korespondowała Lidia, przytacza mnóstwo cytatów. Ogromny nacisk łoży też na rolę religii w życiu Lidii, którą staje się bahaizm. Na krzewienie jej na równi z językiem esperanto. Lidia przez całe życie wierzyła, że może on się stać oficjalnym językiem pomocniczym tej religii. Po części można powiedzieć, że autorka stworzyła portret doskonały Lidii jako osoby skromnej, pracowitej, wierzącej w ideę języka międzynarodowego stworzonego przez jej ojca, gorliwą bahaistkę. Z drugiej zaś strony jest to portret zupełnie niedokończony, bo życie Lidii w Polsce sprowadza się do wzmianek o pracy nad tłumaczeniami i odpoczynku między wyjazdami zagranicznymi. A przecież tutaj też mieszkali esperantyści z którymi się kontaktowała i współpracowała oraz rodzina i znajomi między którymi żyła. Kluczem do tego z całą pewnością jest fakt, autorka biografii, bahaistka, władająca językiem angielskim i esperanto, nie przytacza niemal wcale polskich nazwisk oraz polskich źródeł. Z tego powodu biografii brak spójnej całości. Mimo tego jak najbardziej jest warta przeczytania.