Dariusz Wierzchoś

Główna zaleta książki to samo podjęcie tematu, czyli ukazanie postaci generała Wrangla (ostatniego ze znaczących przywódców białogwardyjskich) na tle wydarzeń rewolucji i wojny domowej w Rosji. Zagadnienia to nader istotne, także dla dziejów Polski, słabo natomiast oświetlone w polskojęzycznej literaturze. Starsze pozycje (w tym tłumaczenia prac powstałych w czasach ZSRR) podchodziły do tematu w sposób zdecydowanie tendencyjny, nowsze opracowania to głównie tłumaczenia Autorów zachodnich, nie zawsze dostrzegających wszystkie aspekty złożonej problematyki dziejów Europy Środkowej i Wschodniej. Na tym jednak zalety w zasadzie się kończą. Monografia (niewielka objętościowo) sprawia wrażenie dysertacji napisanej na stopień (zapewne doktoratu),niezbyt starannie przygotowanej następnie do druku jako swego rodzaju sprofilowana biografia. Kiepska praca redakcyjna ujawnia się np. w dwukrotnym powtórzeniu tej samej, obszernej partii tekstu w dwóch sąsiadujących rozdziałach. Inna usterka to liczne nieporadności językowo-stylistyczne, świadczące o stosunkowo słabym obyciu Autora z piórem (oraz o nieszczególnej staranności redaktorów). Ogólnie język monografii prezentuje się jako suchy, przyciężkawy i wysilony. Również ocena pracy jako rozprawy naukowej nasuwa liczne uwagi. Przede wszystkim podstawa źródłowa. D. Wierzchoś korzysta głównie z wydanych drukiem (również w języku polskim) obszernych wspomnień tytułowego bohatera. Uzupełnia je wprawdzie materiałami archiwalnymi, ograniczają się one jednak w zasadzie do raportów polskich placówek dyplomatycznych z 1920 r. (czyli z okresu największego znaczenia generała Wrangla). Próżno szukać materiałów rosyjskich (mogły być trudno dostępne, nawet w pierwszych latach XXI w., gdy rozprawa powstawała, ale jednak...) czy śladów kwerendy w archiwach mocarstw zachodnich (Francji, Wielkiej Brytanii i USA, które w dziejach walki Piotra Wrangla odegrały istotną rolę). Literatura przedmiotu wskazana w bibliografii również głównie polskojęzyczna (ewentualnie tłumaczenia). Trochę pozycji rosyjskich, ale niezbyt wiele. Co zadziwiające, Autor powołuje się dość często na prace popularyzatorskie. Zapewne na potrzeby drukowanej wersji rozprawy D. Wierzchoś stara się naświetlić ogólne tło, czyli dramatyczne wydarzenia rewolucji i wojny domowej. To temat rzeka, któremu sprostać nie zdołał. Zapewne ograniczały go względy objętościowe, podjęte próby rażą jednak powierzchownością i ogólnością, tudzież wspomnianym powoływaniem się na prace popularyzatorskie. Słabo wypadają też opisy działań militarnych (które zadecydowały najpierw o karierze, a ostatecznie o upadku bohatera monografii). Militaria zdecydowanie nie wydają się mocną stroną Autora, zadanie utrudniło też Wydawnictwo Avalon, nie decydując się na zamieszczenie jakichkolwiek map. D. Wierzchoś najlepiej czuje się przy omawianiu kwestii politycznych, zwłaszcza na płaszczyźnie dyplomatycznej, której poświęca najwięcej uwagi. Przy wszystkich tych uwagach krytycznych, docenić należy samo podjęcie istotnego, a słabo znanego w Polsce tematu.