Jerzy Dowiat

Popularny zarys historii Kościoła katolickiego w Polsce średniowiecznej, wydany w serii Biblioteka Wiedzy Historycznej, to wielce pouczająca rzecz. Książka Jerzego Dowiata jest znakomitym kompendium w tym zakresie – krótkim i bardzo treściwym. Autor zaznajamia czytelnika w sposób bardzo ciekawy z dziejami Kościoła w Polsce w wiekach średnich, podając na rzecz swych tez sporo przykładów wziętych z życia. Co istotne, wiadomości o naszym kraju są przedstawione na tle innych państw europejskich, powodując większe rozeznanie w prezentowanym przedmiocie. I tak na przykład dowiedzieć się możemy o tym, iż jeszcze w XII wieku małżeństwa kleru i biskupów w Polsce były na porządku dziennym, a celibat dla duchownych oraz małżeństwa świeckich przed księdzem zostały nakazane dopiero w roku 1197 przez kardynała Piotra z Kapui. W XIII wieku natomiast wprowadzono w naszym kraju opłaty za pogrzeby i zbieranie ofiar podczas mszy. Sporo informacji podaje autor także o relacjach panujących władców względem Kościoła i polityki kościelnej jako takiej. Co ciekawe, nie była ona zawsze prowadzona z pozycji klęczącej. Wiele przykładów działań królów Polski można by nawet uznać za dosyć kontrowersyjne: Kazimierz Wielki, „wikariusza katedry krakowskiej, księdza Marcina Baryczkę, który krytykował publicznie jego swobodę obyczajową i groził mu karami kościelnymi, kazał utopić w Wiśle. Wprawdzie król odbył pokutę za ten czyn, fundując kilka kościołów, ale dość łatwo uzyskał rozgrzeszenie w Awinionie”. Dobrze, że to było dawno temu i mało kto o tym wie, bo jeszcze trzeba by było usunąć tego króla z 50 złotowego banknotu. A tak na poważnie, to przykład ten doskonale ukazuje relatywizm w podchodzeniu do postaci i wydarzeń historycznych. Inni władcy średniowiecza, jak choćby Kazimierz Jagiellończyk, również pokazywali swój pazur wobec Kościoła, a ich politykę śmiało można określić jako antyklerykalną. Jerzy Dowiat przypomina także sporo postaci, które wiele kiedyś znaczyły dla polskiej kultury, a które nie są zbyt pamiętane i o których nie mówi się na lekcjach historii w szkole. Taką osobą jest z pewnością Mateusz z Krakowa. Warto zapoznać się z jego życiem i twórczością. Historia Kościoła katolickiego oraz historia chrześcijaństwa (nie mylić jednego z drugim) są wśród wiernych (w tym Polaków) zazwyczaj bardzo słabo rozpoznane, co przyczynia się często do wielkiego zdumienia, gdy co i rusz na światło dzienne wychodzą te lub tamte skandale. W dobie, gdy w naszym kraju wreszcie zaczęto upubliczniać afery spod znaku Krk, oraz nieśmiało odbrązawiać papieskiego złotego cielca, wiedza na temat tej instytucji jest potrzebniejsza bardziej niż zwykle.