Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Wszyscy jesteśmy w drodze” Zacznę od parafrazy słów pewnego francuskiego dyplomaty wypowiedzianych pod adresem kardynała Giuseppe Roncallego zanim ten stał się papieżem Janem XXIII. Gdyby wszyscy księża byli tacy jak ks. Wacław Hryniewicz, nie byłoby antyklerykałów. To chyba najbardziej ogólna trafna charakterystyka tego niezwykłego teologa, który staje po stronie Bożego miłosierdzia i sprzeciwia się przeciwstawianiu mu Bożej sprawiedliwości, mówiąc, że sprawiedliwość Boga jest miłosierna podobnie jak jego miłosierdzie jest sprawiedliwe. Nie jestem katolikiem i mój stosunek do Kościoła jest często krytyczny. Katolicyzm nie jest monolitem, jak chcieliby poniektórzy i mamy w nim do czynienia z szeregiem bardzo różnorodnych zjawisk i prądów, co czyni jednoznaczną opinię trudną do sprecyzowania. W szczerej i sięgającej głęboko rozmowie z Justyną Siemionowicz ks. Hryniewicz wiele tych różnorodnych zagadnień spostrzega i wypowiada wyważone mądre sądy. W czternastu kolejnych rozdziałach dyskutanci podejmują najważniejsze kwestie, którymi żyje dziś (i nie tylko dziś) Kościół katolicki, zaś ks. Hryniewicz otwarcie wyraża swoje poglądy, których warto wysłuchać, bo można w nich znaleźć interesujące rozwiązania mogące zmienić postrzeganie religii katolickiej przez niekatolików i uczynić ją bardziej ludzką dla jej wyznawców. Np. w kwestii celibatu proponuje on nie jego zniesienie, ale dobrowolność. Czy nie byłoby to rozwiązanie zadowalające wszystkich, a i przyczyniające się do ograniczenia patologii, które od dawna nękają Kościół? Ksiądz Hryniewicz jest mocno osadzony w katolickiej praktyce religijnej i głęboko do niej przywiązany, a mimo to potrafi znaleźć mnóstwo tolerancji i szacunku dla przedstawicieli innych światopoglądów. Obcy jest mu ekskluzywizm soteriologiczny tak typowy dla fundamentalistów i ortodoksów. Bywa to powodem, dla którego bywa odsądzany od czci i wiary przez tych ostatnich. Niektórzy wręcz posuwają się do wykluczania go z Kościoła. Jednakże sam zainteresowany aktu apostazji nie zgłasza, co więcej, uważa Kościół za swoją duchową ojczyznę, wspólnotę, która umożliwia mu trwanie w wierze. To taka mocno katolicka specjalność, wykluczanie spośród siebie swych najwartościowszych członków. Wiele miejsca w tej dyskusji zajmuje problematyka wzajemnych relacji nauki z religią. Ksiądz Hryniewicz przywołuje słowa Einsteina, że bez nauki religia jest ślepa, zaś nauka bez religii jest kulawa. I z przekonaniem wskazuje, że obie te drogi mogą sobie dać sobie więcej niż się powszechnie uważa. Moją uwagę zwrócił rozdział dotyczący władzy w Kościele. Ks. Hryniewicz słusznie zauważa, że władza, która sięga po ostateczne przeznaczenie człowieka może okazać się jedną z najniebezpieczniejszych władz świata. Byłaby to bowiem władza absolutna w najczystszej postaci, która w nieunikniony sposób korumpowałaby się w ludzkich rękach. Liczne dowody potwierdzające, że tak się wielokrotnie działo znajdzie każdy, kto choćby pobieżnie przyjrzy się historii Kościoła. Zamiast tego Hryniewicz proponuje bliższe korzeniom chrześcijaństwa rozumienie pojęcia władzy: „Jezus stara się oduczyć o myślenia o niej w kategoriach siły, zewnętrznego nacisku, przemocy na kimś wywieranej czy też godności pojmowanej jako prestiż. Uczy rozumieć ją jako moc ducha, wewnętrzną wolność, gotowość niesienia pomocy słabszym oraz zdolność do miłości przekraczającej ludzkie podziały i uprzedzenia”. Wreszcie wspomnijmy o tym, co sprawia, że ksiądz Hryniewicz jest rozpoznawalny. Od lat głosi on nadzieję powszechnego zbawienia, co przez twardych katolików poczytywane jest mu za herezję. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, ze głosi on nadzieję, nie pewność, zaś dążenie do powszechnego zbawienia wydaje się być zgodne z rdzeniem nauk Chrystusa. W książce tej dwa ostatnie rozdziały poświęcone są poglądom eschatologicznym księdza Hryniewicza i jego drodze do miłosiernego Boga, bo „jeśli błądzić to po stronie miłosierdzia.”. Zadaje bardzo istotne pytanie: „czy jest proporcja między skończonym grzechem ludzkim, choćby i wielkim, a nieskończoną karą w wieczności?” I sam odpowiada, że taka upiorna sprawiedliwość byłaby w zasadzie zredukowana do ślepej mściwości. Nie neguje istnienia piekła, nie odpowiada się też za poglądem, że piekło jest puste. Ale czy jest wieczne? I wskazuje na to, że taki stan byłby zgoła nieprawdopodobny. Bo istotnie nieprawdopodobnym jest, by Bóg akceptował fakt, że większość jego stworzenia skazana byłaby na bezkresną i bezcelową mękę.