Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Debiut książkowy Horubały krytyka i eseisty. Są tam rzeczy różne: lektury mało znane, przebłyski z burz lat 90. (jak wczesna "Fronda" i "Brulion" - już minione) i celne namierzenie zjawisk dla polskiej kultury pierwszorzędnych. Bez nich ta książka mogłaby już spocząć w lamusie. Myślę tu o pierwszej części, gdzie mamy podejście do dziedzictwa PRL pod inteligentnym tytułem "Polska Rzeczpospolita Literacka". W niej najpierw tekst o Gombrowiczu zafałszowanym i uderzająca teza, jak to jego poza, dystans do polskości, formy i jego styl zostały zawłaszczone po to, by inteligencja umoczona w komunizm mogła bez rozliczenia i poważnego zmierzenia się z tradycją wykpić się "nowoczesną" pozą, krytykować, zniesmaczać miejscowym dziadostwem i błaznować. Kapitalne, i co gorsza - to trwa. Tę samą celność ma tekst o Andrzeju Kijowskim nawróconym na katolicyzm i jego zmaganiach o wiarę i opisanie roli Kościoła w polskiej tradycji - i że takich poszukiwań podjęto zbyt mało. I wreszcie sławny pamflet na napuszone moralizatorskie pisarstwo Adama Michnika, będące jednocześnie narzędziem politycznej dominacji, gry i szantażu. W części "Mistrzowie" są dzienniki Stefana Kisielewskiego, pomnikowy Herling i chuligan z zasadami - Bobkowski. Gdy się to czyta teraz, aż dziw, że książka była uznana za obrazoburczą. Oczywiście dlatego, że uderzała w "świątków elity" i upominała się o imponderabilia, którymi w modzie było pogardzać z pozycji oświeconych Europejczyków. Ale autora nie ponosiła jeszcze zjadliwość, jeszcze był krytykiem-prymusem. Przy dziennikach Kisiela, wywnętrzonych bez samoograniczeń i wydanych bez cięć (i dobrze!) jeszcze zapytał o "moralną odpowiedzialność wydawców". Ciekawe.