Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Polski pisarz i publicysta, a także poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy (1947–1952) oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji (1952–1962),działacz komunistyczny, w latach 1949–1956 prezes Związku Literatów Polskich. Od 1957 do śmierci członek Rady Państwa.
Urodził się 28 czerwca 1900 roku w Krakowie, jako jedno z siedmiorga dzieci w rodzinie introligatora Łukasza Kruczkowskiego, który prowadził własną pracownię przy Małym Rynku 6. Był z wykształcenia chemikiem, absolwentem Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Od roku 1920 do 1924 pełnił służbę wojskową. Został awansowany do stopnia podporucznika piechoty Wojska Polskiego ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1922 (w 1934 został zweryfikowany z lokatą 1.). W 1925 roku ożenił się z Jadwigą Janowską. Po studiach pracował początkowo w przemyśle i szkolnictwie zawodowym, następnie od początku lat 30. zajmował się działalnością literacką i publicystyczną; był związany z lewicą. Debiutował w Krakowie na przełomie lat 1918/1919, publikując wiersze w czasopiśmie „Maski”. Po ukończeniu studiów z zakresu technologii chemii pracował w przemyśle w Zagłębiu Dąbrowskim. W latach 1926–1933 mieszkał w dzielnicy Sosnowca – Kazimierzu Górniczym. Mieszkając w Kazimierzu Górniczym zatrudnił się jako nauczyciel chemii, matematyki i fizyki w Szkole Rzemieślniczo-Przemysłowej w Maczkach. Jego żona również zaczęła pracować jako nauczycielka. W tym czasie wydał tom wierszy Młoty nad światem (1928) oraz powieść Kordian i cham (1932),która stała się rewelacją literacką. Kordian i cham, pierwsza polska powieść o tendencjach rewolucyjnych, rewidująca narodowe mity i trafiająca w najczulszy nerw polskiej tradycji literackiej, stała się trwałym dorobkiem literatury polskiej. Po sukcesie Kordiana i chama Kruczkowski poświęcił się wyłącznie pracy literackiej i publicystycznej. W 1935 powstał przeznaczony na scenę utwór satyryczny, wymierzony przeciw nacjonalizmowi i rasizmowi, Bohater naszych czasów, wystawiony w warszawskim Teatrze Comoedia, oraz powieść historyczna Pawie pióra, zaś w 1937 powieść o tematyce współczesnej Sidła. Jednocześnie pisarz systematycznie współpracował z prasą lewicową: „Sygnałami”, „Lewym Torem”, „Po prostu”, „Nową Wsią”, „Epoką” i innymi. Efektem politycznej i publicystycznej działalności Kruczkowskiego były publikacje: „Człowiek i powszedniość”, „Dlaczego jestem socjalistą”, „W klimacie dyktatury” (zbiór artykułów),ukazujące się w latach 1936–1938. Pod koniec dwudziestolecia pisarz pracował nad powieścią z czasów Stanisława Augusta oraz utworem poświęconym polskiej emigracji robotniczej w Belgii (obie powieści, nie ukończone, zaginęły). Uczestnik wojny obronnej 1939. Okres II wojny światowej spędził w obozie niemieckim dla jeńców wojennych w Arnswalde II B (Choszczno) i Gross-Born (Borne Sulinowo). Po powrocie do Polski wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, założył w Krakowie miesięcznik literacki „Twórczość”. W latach 1945–1948 był podsekretarzem stanu (wiceminister) w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a od 1949 do 1956 roku prezesem Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich. W latach 1951–1956 przewodniczył Komitetowi Współpracy Kulturalnej z Zagranicą. Od lutego 1957 był członkiem Rady Państwa. Oo 1946 roku był posłem – kolejno: do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji. W latach 1952–1956 przewodniczył sejmowej Komisji Oświaty, Nauki i Kultury. Od 1952 do 1956 roku był członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego, a od 1958 członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina. Był działaczem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członkiem egzekutywy podstawowej organizacji partyjnej przy ZG Związku Literatów Polskich w 1950 oraz członkiem Komitetu Centralnego PZPR. Po wojnie był jednym z najczynniejszych organizatorów życia kulturalnego, pełniąc kolejno szereg funkcji państwowych i społecznych. Jego praca literacka nie uległa przy tym zahamowaniu. Powieściopisarz stał się dramatopisarzem. W 1948 roku Teatr Polski w Warszawie wystawił jego Odwety, dramat o problematyce współczesnej, gorąco przyjęty zarówno przez publiczność, jak i krytykę, a w dwa lata potem na scenie Starego Teatru w Krakowie, odbyła się premiera Niemców – najgłośniejszej sztuki Kruczkowskiego. Niemcy, grani na blisko dwudziestu scenach Polski, doczekały się 14 przekładów na języki obce, 8 wydań w językach obcych, oraz premier w: Berlinie i innych miastach niemieckich, Wiedniu, Paryżu, Brukseli, Pradze, Bratysławie, Rzymie, Sofii, Londynie, Helsinkach i Tokio. 22 listopada 1950 roku w Warszawie, na II Kongresie Obrońców Pokoju, został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju. W tym samym roku był sygnatariuszem apelu sztokholmskiego. W 1950 roku pisarz wydał tom publicystyki Spotkania i konfrontacje oraz rekonstrukcję nieznanej i nieukończonej sztuki Stefana Żeromskiego Grzech, którą adaptował na scenę Teatru Kameralnego w Warszawie. W roku 1954 ukazał się wybór artykułów z okresu powojennego Wśród swoich i obcych oraz powstał dramat o tragedii Rosenbergów Juliusz i Ethel, natomiast w rok później – podobnie jak Juliusza i Ethel – Teatr Kameralny wystawił napisaną w roku 1952 sztukę o problematyce współczesnej Odwiedziny. Był członkiem korespondentem Akademie der Künste (Niemieckiej Akademii Sztuki). Uchwałą Rady Państwa z 8 maja 1958 został powołany na przewodniczącego Komitetu Roku Chopinowskiego 1960. Zmarł 1 sierpnia 1962 roku w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A26-tuje-10/11). Jego nagrobek został zaprojektowany przez Mariana Wnuka. Przedstawia trzy leżące jedna na drugiej księgi, z których dwie są zamknięte, a trzecia, górna – otwarta.