Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ostatnia część trylogii Skrzypka o stosunkach polsko-radzieckich w czasach PRLu obejmuje okres późnego Gomułki, Gierka i Jaruzelskiego z polskiej strony; ze strony radzieckiej mamy zaś czasy rządów Breżniewa, jego sędziwych następców, i wreszcie, jak pisze autor `epigona rewolucyjnej ideologii, nieszczęśliwego reformatora Michaiła Gorbaczowa'. Książka przynosi nowe, ciekawe spojrzenie na historię PRLu i odsłania duży stopień zależności od wschodniego sąsiada. Spośród wielu tematów, które porusza, przytoczę te, które były dla mnie najbardziej interesujące. I tak, przyjęło się mówić, że w omawianym okresie Polska nie była suwerenna, autor idzie dalej, twierdząc, że PRL wręcz nie mogła funkcjonować samodzielnie bez zasilania z zewnątrz. Na przykład, permanentną bolączką był deficyt ziarna, co powodowało, że władze polskie były stałym petentem na Kremlu, prosząc prawie co rok o milion ton ziarna na kredyt. Charakteryzując końcówke lat 60tych autor akcentuje rosnącą irytację radzieckich apodyktycznością Gomułki, silną pozycję w Moskwie Gierka jako reprezentanta lobby górniczo-hutniczego, oraz marne notowania na Kremlu Moczara, traktowanego jako nacjonalista; wynika z tego że nadzieje tego ostatniego na przejęcie władzy były od początku iluzoryczne. Autor akcentuje decydującą rolę radzieckich w procesie przejęcia władzy przez Gierka w grudniu 1970r.: już 16 grudnia Moskwa uznała, że decyzja strzelania do robotników dyskwalifikuje Gomułkę; tego samego dnia postanowiono powiadomić Gierka, że Kreml właśnie jego widzi na stanowisku I sekretarza. Zaś po liście KC KPZR do Biura Politycznego KC PZPR z 18 grudnia w którym stwierdzono, że kryzys należy rozwiązać metodami polityczno-ekonomicznymi, stało się jasne, że Gomułka jest skończony. Dopiero wtedy uaktywnili się polscy `spiskowcy', którzy wreszcie 20 grudnia obalili Gomułkę. Ciekawa jest teza autora, że polskie ożywienie gospodarcze z pierwszej połowy lat 70tych było wynikiem ogólnego odprężenia międzynarodowego, więc Gierek dostał od Moskwy zielone światło na zorientowanie się na Zachód, z czego skwapliwie skorzystał. Z kolei upadek gospodarczy Polski w drugiej połowie lat 70tych związany był z pogorszeniem sytuacji międzynarodowej i nową polityką Moskwy; polegała ona na przezbrojeniu armii i miała na celu wygranie wyścigu zbrojeń. W efekcie militarne zobowiązania sojusznicze, kosztowały Polskę w pięciolatce 1976-80, trzy razy więcej pieniędzy niż w poprzedniej. Wydatki te rujnowały polską gospodarkę Okres Solidarności, stan wojenny i rządy Jaruzelskiego są, moim zdaniem, opisane mniej ciekawie. Niemniej dosyć interesujące jest, że to Gorbaczow namawiał Jaruzelskiego do reform i rozmów z opozycją, do czego ten ostatni wcale się nie kwapił. Książka jest napisana stylem dosyć ciężkim, wymagającym ciągłej uwagi. NB, nie rozumiem dlaczego wśród polskich historyków jest tak niewielu, którzy umieją dobrze i jasno pisać. Niemniej jest to solidne, profesjonalne, dobrze udokumentowane dzieło, świetna podstawa do dalszych studiów.