Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Trafiłam na ten reportaż przypadkowo i postanowiłam go przeczytać, bez większych oczekiwań. "Ja łebków nie dawałem" czytało mi się tak sobie - raz lepiej, raz gorzej, muszę jednak przyznać, że trochę nowego się z tej książki dowiedziałam. O ile tematykę Holokaustu zgłębiałam dość mocno, to o Żydowskim Sądzie Społecznym wcześniej nie słyszałam. Tymczasem z reportażu wyłania się obraz niewielkiej społeczności żydowskiej, która przetrwała wojnę i teraz próbuje dojść sprawiedliwości. Ale nie przed państwem polskim, ale przed swoją własną wspólnotą. Żydzi bowiem utworzyli własny sąd, w którym oceniano zachowanie kolaborantów - nawet tych, których polskie sądy uniewinniły. Nie każdy się z taką decyzją zgadzał - wielu Ocalonych uważało, że jakakolwiek współpraca z Niemcami jest zbrodnią. Nieważne, że w ten sposób można było ocalić zdrowie i życie innych, niejednokrotnie sporych grup ludzi, którzy dzięki temu przetrwali Holokaust i mogli zaświadczyć, że żyją tylko dzięki tej pomocy. Jeśli ta pomoc została udzielona w wyniku jakiejkolwiek współpracy z okupantem, to lepsza by była śmierć. Taka zatwardziałość w szukaniu zemsty aż razi czytelnika, choć z drugiej strony chyba nikt, kto tego wszystkiego nie przeżył, nie zrozumie, co czuli Ocaleni wkrótce po wojnie. Oczywiście Żydowski Sąd Społeczny nie miał takich możliwości jak sądy państwowe, karą tutaj było wykluczenie (czasowe lub trwałe) z żydowskiej wspólnoty. Reportaż Szymczaka jednak dobitnie wskazuje, że taka wewnętrzna infamia potrafiła skutecznie zniszczyć ludziom życie - często ludziom, którzy byli święcie przekonani, że nie zrobili nic złego, po prostu starali się ocalić innych na każdy możliwy sposób... Jest to ciekawe spojrzenie na Holokaust na ziemiach polskich, na wewnętrzne działanie wspólnoty żydowskiej po wojnie. Gdyby tylko informacje były bardziej uporządkowane (reportaż wydawał mi się czasami chaotyczny) i poza indywidualnymi historiami zgłębił też mocniej całe tło historyczne i społeczne, byłaby to świetna lektura. Wciąż uznaję ją jednak za dobrą i wartą uwagi.