Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zanim jeszcze zabrałam się do lektury, ledwie otworzyłam książkę, westchnęłam: ależ to jest pięknie wydane! Potem zaś było tylko lepiej. Od razu daje się wyczuć, że Adriatyk, który „jest morzem śródziemnym Morza Śródziemnego”, owo połączenie Wschodu z Zachodem, to ogromna miłość autora, Edigio Evetica. Przepłynął je jako marynarz wzdłuż i wszerz, a później postanowił dokładnie przyjrzeć się jego historii oraz historii wspaniałych cywilizacji, jakie uformowały się i rozkwitły u jego brzegów. Każda, po swoim wybrzmieniu i transformacji w nowe zjawisko, coś z sobą zabrała i wykorzystała w kolejnych wcieleniach. Po niemal każdej zostały też jakieś pamiątki architektury, rzeźby, słowa pisanego czy języka, które przetrwały do dzisiaj. Imponująca jest praca, jaką wykonał autor. Ta mrówcza, wymagająca precyzji i dyscypliny, przesiadywania nad stosami papierów, z których osypuje się kurz, a także ta wyczerpująca, wymagająca przemierzania setek kilometrów tam i z powrotem. Mozół gromadzenia materiałów, ich poszukiwania i oczywiście zapoznawania się z nimi – opłacił się nad wyraz, dając czytelnikom do ręki zajmujące kompendium wiedzy na temat tego regionu na przestrzeni wieków. Archiwa, muzea, filmy dokumentalne, sprawozdania z wykopalisk archeologicznych, opracowania naukowe, wodzenie palcem po mapach, tych bardzo dawnych i tych całkiem współczesnych – dużo pracy, ale jakie tego obfite owoce. Nie zapominajmy, że historia Adriatyku to historia wielu państw na styku trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki. To różnorodność kultur, języków, wpływów, religii. To ogromne cywilizacje, którym zawdzięczamy to, co jest teraz, współczesny świat powstał na bazie tego, co po sobie zostawiły: „cesarstwo bizantyńskie, cesarstwo Karola Wielkiego, Imperium Osmańskie, Święte Cesarstwo Rzymskie, cesarstwo Napoleona, Cesarstwo Austriackie” – wiele wpływów wzajemnie się przenikało, choć kultury te wydawały się niekiedy kompletnie odmienne. Morze to coś o wiele więcej niż obszar geograficzny i to wyraźnie wynika z tego monumentalnego opracowania. To fascynująca lektura, która przeniesie nas całe wieki wstecz, by później wędrować powoli do współczesności. Ta trasa punktuje wzajemne zależności i wpływy, wymuszając niejako wniosek, że mamy do czynienia z czymś, co można nazwać integracją kulturową w obrębie Adriatyku. Autor podkreśla też ścisłą więź wybrzeża z centrum lądu, a więc to, co w interiorze także bierze udział w tej swoistej wymianie dóbr i myśli. „Adriatyk jawi się jako wielki system, który łączył wybrzeża, a w konsekwencji również ich zaplecza kontynentalne.” Wspólna działalność morska, której ciągłość była zachowana, zbliżyła do siebie państwa i autor używa nawet sformułowania „kultura morska Adriatyku”, podkreślając jej niesamowitą zdolność do koncyliacji. Wyobraźcie sobie, że rozpoczynacie tę podróż od okresu jeszcze wcześniejszego niż epoka lodowcowa. Nie było jeszcze Adriatyku, choć w tym rejonie byli już pierwsi ludzie. A potem można już mówić o wielkiej fali, za którą szedł rozwój: Istrowie, Liburnowie, Ilurowie, Etruskowie, Umbrowie… i dalej… Koegzystencja Greków, Rzymian, Macedończyków, Dalmatyńczyków… Cała ta historia, rys geograficzny, nawiązania, bardzo piękne literacko, do mitologii czynią opowieść o kulturze Adriatyku niesamowicie ciekawą i wieloaspektową. Dobrze jest skupić się na treści, by niczego nie pominąć. Wszystko tu bowiem wydaje się ważne. Okresy większych różnic występowały naprzemiennie z czasami dominacji kultury helleńskiej, a później rzymskiej. Jednak widać wyraźnie owo przenikanie się wpływów, gdyż nie sposób było tych terytoriów, które łączyło morze, jakoś skutecznie oddzielić. Stąd choćby w Rawennie mamy całe mnóstwo naleciałości bizantyńskich. Nie wolno też zapomnieć o królowej Wenecji, która w tym regionie odegrała rolę kluczową. I o najazdach saraceńskich. Całą tę barwną i awanturniczą przeszłość mamy tu przed sobą na wyciągnięcie ręki. Możemy prześledzić choćby kształtowanie się nowych narodowości, do czego przyczyniły się też wędrówki plemion z głębi kontynentu. A także chrystianizację w różnych obrządkach. O wielu z tych rzeczy czytaliście zapewne w oddzielnych opracowaniach. Tutaj zaś mamy informacje zgromadzone razem, by móc dokonywać porównań i szukać zależności. Ruch na morzu sprzyjał migracjom, zmianom, najazdom oraz handlowi, tu życie nigdy nie zamierało. Jedni tracili przewagę, inni ją zyskiwali, jako że, jak wiemy, natura nie znosi próżni. Głównie ścierały się wpływy wschodnie i zachodnie. Przy czym za istotne należy uznać, że mimo stałej łączności i prób dominacji, doskonale przebiegał też proces regionalizacji, która zdołała zaznaczyć wyraźną odrębność i cechy charakterystyczne każdego z terytoriów. Szerzej omówiono tu też poszczególne krucjaty, a także rozszerzanie się możliwości żeglugi o nowe trasy. Zaś przy okazji rozrastania się miast przedstawiono ich system zarządzania, gospodarkę i walkę o wpływy, która w tym regionie była szczególnie silna. To tak zwane komuny miejskie zdominowały w okresie średniowiecza rejon Adriatyku. Niezmiernie ciekawe jest to przemieszczanie się w czasie, między regionami, obserwowanie regularnych zmian i rozwoju. Warto robić w tej podróży przerwy, gdyż ilość informacji, dat, nazw i nazwisk jest tak duża, że każdego zdołałaby przytłoczyć. Jeżeli więc mamy coś wynieść z tej książki, to czytajmy ją uważnie, szczególnie te fragmenty, które są bliższe naszej współczesności, mówiące o zjawiskach mających bezpośredni wpływ na to, co tu i teraz dzieje się nie tylko w rejonie Adriatyku, ale, zgodnie z zasadą naczyń połączonych, także w Europie i świecie. „Adriatyk. Morze i jego cywilizacja” to niezwykle udane połączenie historii, geografii, polityki, z krótkimi wycieczkami w stronę architektury, sztuki, a nawet kulinariów. Do tego rzecz pięknie napisana, z licznymi, bardzo interesującymi dygresjami. Mamy też sporo map, i możemy na nich odszukać trasy i terytoria, o których w danym rozdziale jest mowa. Książka do wielokrotnego czytania, także fragmentów, do posiłkowania się nią przy lekturze innych książek, które wymagają sięgnięcia po dodatkowe informacje, ale także do powolnego, systematycznego czytania dla przyjemności, gdyż traktuje o historii barwnej, zmiennej, bogatej w wydarzenia, które ukształtowały czasy, w jakich żyjemy i kulturę, w którą tak chętnie się zanurzamy. Książkę mogłam przeczytać dzięki portalowi: https://sztukater.pl/